Σε κρίσιμα ζητήματα του «ελληνικού διαδικτύου», όπως το ψηφιακό χάσμα, οι χρήσεις και η πληροφοριακή/ψυχαγωγική αξία του διαδικτύου, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εστίασε έρευνα.
Η ερευνα για το διαδίκτυο μιλά για αλγόριθμους της Τεχνητής Νοημοσύνης, το μέλλον της ιδιωτικότητας και το μέλλον της εργασίας, καθώς και ο βαθμός αξιοπιστίας, ελευθερίας της έκφρασης, πολιτικής επάρκειας, θυματοποίησης και παραβίασης της ιδιωτικότητας, του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών «Το διαδίκτυο στην Ελλάδα» υλοποιήθηκε με την υποστήριξη της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού.
Η χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα
Σε σχέση με τη χρήση του διαδικτύου, τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι αυξάνεται σταθερά στην Ελλάδα, καθώς ποσοστό 91% του πληθυσμού της τελευταίας μέτρησης αυτοπροσδιορίζονται ως χρήστες, καταγράφοντας, έτσι, αύξηση της τάξης του 20% από την τελευταία μέτρηση το 2019 (71%). Για το 9% των μη χρηστών, δύο παραμένουν οι κυριότερες αιτίες μη χρήσης του διαδικτύου: η δεδηλωμένη έλλειψη ενδιαφέροντος και χρησιμότητας του διαδικτύου (ποσοστό 63%), ενώ η δεύτερη σε συχνότητα αναφερόμενη αιτία μη χρήσης είναι η έλλειψη γνώσης και εξοικείωσης με τεχνικές γνώσεις ή ο φόβος/σύγχυση με την τεχνολογία (ποσοστό 27%).
Η έρευνα καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα ότι «χιλιάδες συμπολιτών μας εξακολουθούν να υφίστανται τις δυσμενείς συνέπειες του πρωτογενούς ψηφιακού χάσματος, οι οποίες προστίθενται στις επιβαρύνσεις των “παλαιότερων” ανισοτήτων. Πρόκειται, όμως, για πληθυσμιακές κατηγορίες που πιθανώς σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα θα περιοριστούν δραστικά λόγω της ολοένα και μεγαλύτερης διείσδυσης του διαδικτύου. Επομένως, το ψηφιακό χάσμα ουσιαστικά διαμορφώνεται και μεταλλάσσεται από πρωτογενές σε δευτερογενές, το οποίο δεν αφορά πλέον τόσο τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά των πολιτών όσο τις ψηφιακές δεξιότητες ή το ψηφιακό ανθρώπινο κεφάλαιο εν γένει και, κατ’ επέκταση, την “ψηφιακή ιδιότητα του πολίτη”».
Διαδίκτυο, ψηφιακή μετάβαση και αγορά εργασίας
Σε σχέση με τις δεξιότητες χρήσης του διαδικτύου, η αυτο-αντίληψη των χρηστών για το επίπεδο των διαδικτυακών τους δεξιοτήτων φαίνεται να έχει αυξηθεί σε σχέση με προηγούμενες μετρήσεις. Ειδικότερα, το 86% του πληθυσμού της έρευνας δηλώνει ότι γνωρίζει να ανοίγει αρχεία (σε σύγκριση με το 82,3% του 2019) και το 87% εκτιμά ότι ξέρει να χρησιμοποιεί σωστές λέξεις-κλειδιά στις μηχανές αναζήτησης (84% στην έρευνα του 2019).
Ωστόσο, η έρευνα εντοπίζει δυσκολίες και αδυναμίες της αγοράς εργασίας ενόψει της ψηφιακής μετάβασης, που οφείλονται κυρίως, στην «αυξανόμενη βαρύτητα των κοινωνικών ανισοτήτων στο πεδίο της ανάπτυξης των ψηφιακών δεξιοτήτων των εργαζομένων, αλλά και στις ευρύτερες συστημικές αδυναμίες του παραγωγικού μοντέλου της χώρας».
Το διαδίκτυο για συναλλαγές
Παράλληλα, μεγάλη αύξηση σημειώνει η χρήση του διαδικτύου για συναλλαγές καθώς σχεδόν το 75% του πληθυσμού της έρευνας δηλώνει ότι εξοφλεί λογαριασμούς και κάνει χρήση τραπεζικών υπηρεσιών διαδικτυακά τουλάχιστον μία φορά τον μήνα (51% το 2019), ενώ το ποσοστό όσων δηλώνουν ότι δεν έχουν χρησιμοποιήσει ποτέ το διαδίκτυο για το συγκεκριμένο σκοπό έχει μειωθεί στο 8,9%, έναντι του αντίστοιχου 37,3% στην προηγούμενη μέτρηση.
Διαδίκτυο και διασκέδαση
Το διαδίκτυο αποτελεί και σημαντικό πεδίο διασκέδασης για τους χρήστες στην Ελλάδα με την καθημερινή παρακολούθηση βίντεο να καταλαμβάνει την πρώτη θέση των προτιμήσεών τους στο 64%, ακολουθεί το «κατέβασμα» ή ακρόαση μουσικής στο 56%, καθώς και τα διαδικτυακά παιχνίδια στο 44%. Αναμφίβολα, η κυριότερη και πιο συχνή χρήση του διαδικτύου αφορά στην ειδησεογραφία. Συγκεκριμένα, οι ερωτηθέντες που αντλούν «καθημερινά» και «αρκετές φορές την ημέρα την ενημέρωσή τους μέσα από το διαδίκτυο βρίσκεται στο 90% σημειώνοντας αλματώδη αύξηση της τάξης του 26,6% σε σχέση με την προηγούμενη μέτρηση το 2019 (63,5%).
Την ίδια ώρα όμως καταγράφεται και μια επιφυλακτικότητα ως προς την αξιοπιστία των ειδήσεων στο διαδίκτυο, σημείωσε μια μικρή αύξηση της τάξης του 3% συγκριτικά με τη μέτρηση του 2019 (77,1%). Ωστόσο, το ποσοστό εκείνων που πιστεύουν ότι καμία είδηση δεν είναι αξιόπιστη μειώθηκε στο 1% (3,6% το 2019), ενώ κανένας χρήστης δεν πιστεύει ότι όλες οι ειδήσεις στο διαδίκτυο είναι αναξιόπιστες. Πάντως, περισσότεροι από επτά στους 10 (77%) θεωρούν ότι είναι ικανοί να διακρίνουν τις ψευδείς/παραποιημένες ειδήσεις, ενώ μόνο το 15% δηλώνει ότι δεν έχει αυτή την ικανότητα.
Η έρευνα καταλήγει και σε συγκεκριμένες συστάσεις μακροπρόθεσμης πολιτικής, καθώς στόχος της συνεργασίας της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (EKKE) -με το οποίο έχει υπογραφεί Πρωτόκολλο Συνεργασίας- είναι ακριβώς να δοθεί ώθηση στη χάραξη κατάλληλων δημόσιων πολιτικών, ώστε να καλυφθεί η ανάγκη για αξιόπιστη, συγκριτική και μελλοντοστραφή γνώση σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό, η Ειδική Γραμματεία υποστηρίζει την πρωτοβουλία που το ΕΚΚΕ έχει αναλάβει ήδη από το 2015 σχετικά με τη διεξαγωγή μεγάλης κλίμακας έρευνα με κύριο πεδίο μελέτης την καταγραφή της διείσδυσης και των πολλαπλών επιδράσεων του διαδικτύου και υποδομών του στην ελληνική κοινωνία.
Τα αποτελέσματα της έρευνας του τέταρτου κύματος WIP-GR προέκυψαν μέσα από 1.200 συνεντεύξεις, με άτομα τα οποία μπορούσαν να εκφραστούν στα ελληνικά, ακολουθώντας ένα μεικτό μοντέλο: ποσοτική έρευνα με τηλεφωνική (CATI) και online (CAWI) συμπλήρωση δομημένου ερωτηματολογίου. Η μεθοδολογία της έρευνας σχεδιάστηκε από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ). Η εμπειρική δειγματοληπτική έρευνα World Internet Project Greece (WIP-GR) υλοποιείται από το EKKE και εντάσσεται στη σύμπραξη World Internet Project (WIP), μια διεθνή σύμπραξη πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων που αποτελείται από περισσότερες από 30 χώρες διαφορετικών ηπείρων.
