Ο οικονομολόγος Anatole Kaletsky σε άρθρο του στο «Βήμα», The Project Syndicate εξηγεί με ποιον τρόπο η
Μεγάλη Βρετανία μπορεί να παραμείνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να αντιστρέψει το Brexit
«Ποτέ μην αφήνετε μία κρίση να πάει χαμένη»: πρόκειται μία από τις βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά τί γίνεται όταν πρόκειται για πέντε ταυτόχρονες κρίσεις; Σήμερα, η ΕΕ αντιμετωπίζει αυτό που ο Φρανς Τίμερμανς, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, περιγράφει ως «πολλαπλή κρίση»: το Brexit, οι προσφυγικές ροές, η δημοσιονομική λιτότητα, οι γεωπολιτικές απειλές από την Ανατολή και τον Νότο και η «ανελεύθερη δημοκρατία» της κεντρικής Ευρώπης. Τώρα η ΕΕ μπορεί να καταστραφεί από αυτές τις κρίσεις. Αν γίνει αυτό, το Brexit θα είναι ο πυροκροτητής αυτής της καταστροφής.
Νομιμοποιώντας την ιδέα της διάλυσης της ΕΕ και μετατρέποντας μία από τις φαντασιώσεις των πολιτικών εξτρεμιστών σε ρεαλιστική επιλογή για την πολιτική σε ολόκληρη την Ευρώπη, το Brexit απειλεί να πυροδοτήσει μία διαδικασία αποσύνθεσης χωρίς γυρισμό. Θα επηρεάσει επίσης την οικονομία, παραλύοντας την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και προκαλώντας την επόμενη κρίση του ευρώ. Η ΕΕ επομένως πρέπει να βάλει το τζίνι της διάλυσης πίσω στο μπουκάλι του. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πείσει την Βρετανία να αλλάξει γνώμη για την Ευρώπη, κάτι που σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη και στις δύο πλευρές της Θάλασσας της Μάγχης, είναι αδύνατο. Αλλά πολλά «αδύνατα» συμβαίνουν στην πολιτική σήμερα. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου ήταν οριακό και το 52% που ψήφισε υπέρ του Brexit το έκανε για διαφορετικούς λόγους: κάποιοι είναι προετοιμασμένοι να δεχθούν ένα «σκληρό Brexit» με οικονομικές θυσίες και άλλοι ελπίζουν σε ένα «ήπιο Brexit», στο οποίο οι συνέπειες για την βρετανική οικονομία θα ελαχιστοποιούνταν.
Σύμφωνα με μία δημοσκόπηση που διενεργήθηκε μετά το δημοψήφισμα, τα τρία τέταρτα των ψηφοφόρων υπέρ του Brexit πιστεύουν ότι η βρετανική οικονομία είτε θα βελτιωθεί είτε θα μείνει ανεπηρέαστη από την έξοδο από την ΕΕ και το 80% πιστεύει ότι ως αποτέλεσμα της ψήφου του, η κυβέρνηση θα έχει περισσότερα χρήματα για τις δημόσιες υπηρεσίες. Οι ψηφοφόροι υπέρ του Brexit είναι τόσο αισιόδοξοι επειδή τους είπαν ότι η χώρα θα μπορέσει να διατηρήσει όλα τα προνόμια της συμμετοχής της στην ΕΕ χωρίς καμία υποχρέωση ή κόστος. Όταν αυτές οι προσδοκίες διαψευσθούν, ο κόσμος θα αλλάξει γνώμη. Ήδη το 66% των ψηφοφόρων λέει ότι η πρόσβαση στις αγορές είναι πιο σημαντική από τον περιορισμό της μετανάστευσης, αν η Βρετανία δεν μπορεί να τα έχει και τα δύο. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις προτεραιότητες που έχει θέσει η κυβέρνηση της Τερέζα Μέι – και μάλλον εξηγεί γιατί αρνείται να μιλήσει για την στρατηγική της ως προς το Brexit.
Η βρετανική πολιτική θα γίνει πολύ ρευστή καθώς οι οικονομικές συνθήκες θα μεταβάλλονται και οι ψηφοφόροι θα αρχίσουν να αλλάζουν γνώμη για την επιλογή τους. Η ΕΕ πρέπει να ενθαρρύνει αυτές τις δεύτερες σκέψεις, κάτι που σημαίνει ότι θα πρέπει να σταματήσει να αντιμετωπίζει το Brexit ως δεδομένο και να προσφέρει τη δυνατότητα ενός συμβιβασμού που θα ικανοποιεί τις ανησυχίες των βρετανών ψηφοφόρων, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι η Βρετανία θα παραμείνει στην ΕΕ. Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να καταλήξει η ΕΕ σε μία συνολική συμφωνία για τον έλεγχο των συνόρων, τη μετανάστευση και άλλα συμβολικά ζητήματα που σχετίζονται με την εθνική κυριαρχία. Αυτό δεν πρέπει να παρουσιαστεί ως υποχώρηση στον εκβιασμό της Βρετανίας αλλά ως μία συνολική λύση που αντανακλά την επιθυμία της κοινής γνώμης σε όλη την Ένωση.
Η ΕΕ θα πρέπει να αποτελείται από δύο ομόκεντρους κύκλους: ο εσωτερικός θα αποτελείται από χώρες που επιθυμούν μεγαλύτερη ενσωμάτωση και ο εξωτερικός από χώρες των οποίων οι ψηφοφόροι δεν έχουν ενδιαφέρον για ένα κοινό νόμισμα και έναν κοινό δημοσιονομικό χώρο. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις μπορεί να φαντάζουν αδύνατες αλλά το ίδιο φάνταζε και η αποδόμηση της ΕΕ πριν από την ψήφο υπέρ του Brexit. Σε επαναστατικές περιόδους, το αδύνατο μπορεί να γίνει αναπόφευκτο μέσα σε διάστημα λίγων μηνών. Πρόσφατα, ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, κάλεσε για μία νέα ευρωπαϊκή συνθήκη και ένα δεύτερο βρετανικό δημοψήφισμα. Στην Ευρώπη η επαναστατική περίοδος έχει αρχίσει.
Ο Anatole Kaletsky είναι επικεφαλής οικονομολόγος και συμπρόεδρος της Gavekal Dragonomics και πρώην αρθρογράφος στους «Times» του Λονδίνου, τους «New York Times» και τους «Financial Times»
