Ξύπνησα ανήσυχος – για κάποιον απροσδιόριστο λόγο – λίγο πριν τις 7 τα χαράματα της Κυριακής. Κοίταξα από το φινιστρίνι του Europa cruise της Minoan. Ηταν λυκαυγές. «Θα ‘χει κανά 9άρι μποφώρ» σκέφτηκα βλέποντας τα θηριώδη κύματα ύψους 5-6 μέτρων. Το πλοίο τεράστιο, αλλά έκανε άγριο μπότζι λόγω της θαλασσοταραχής. Στεριά δεν έβλεπα πουθενά. Κάπου στην Αδριατική. Παλιόκαιρος με συννεφιά και βροχή.
Ξαφνικά, σημαίνει ο χαρακτηριστικός ήχος της ανακοίνωσης από τα μεγάφωνα του πλοίου. «Τέτοια ώρα;» παραξενεύτηκα. «Προσοχή, προσοχή, παρακαλώ. Κατόπιν εντολής από τον θάλαμο επιχειρήσεων του ΥΕΝ το πλοίο θα κατευθυνθεί ανοικτά των Οθωνών προκειμένου να παράσχει συνδρομή σε πλοίο που κινδυνεύει». Αρχισα να ντύνομαι νευρικά, αλλά δεν μπορούσα να φανταστώ τη συνέχεια. Στο πλοίο μας, είμασταν περίπου 1.000 άνθρωποι που επιστρέφαμε στην Πάτρα από την Αγκώνα. Είχα κολλήσει στο τζάμι προσπαθώντας να δω που είναι το πλοίο που κινδυνεύει.
Το πρώτο σοκ
Εκεί ήρθε το πρώτο σοκ. Μπροστά μου ξαφνικά βλέπω τις χαρακτηριστικές πορτοκαλί βάρκες-βαρελάκια – 4 με 5 πρόλαβα να μετρήσω. Φάνταζαν τόσο μόνες και αβοήθητες στα μανιασμένα κύματα που σκέφτηκα – από την ασφάλεια του πανύψηλου πλοίου στο οποίο επέβαινα – τι μπορεί να νιώθουν αν είναι κάποιοι μέσα εκείνη την ώρα. Δεν μπορούσα να διακρίνω αν υπήρχαν επιβαίνοντες.
Με έκπληξη είδα να τις προσπερνούμε. «Μα τι γίνεται;» αναρωτήθηκα, «πώς τους αφήνουμε πίσω μας;». Είμασταν το δεύτερο πλοίο που έφτασε στην περιοχή. Είδα πιο πέρα, λίγη ώρα αργότερα, ένα εμπορικό το Spirit of Piraeus . Σκέφτηκα πως θα τους περισυλλέξουν εκείνοι. Περίπου 5 λεπτά αργότερα, ήρθε το δεύτερο σοκ. Το φλεγόμενο πλοίο μπροστά μας σε απόσταση 5-6 ναυτικών μιλίων από εμάς. Φλόγες ξεπηδούσαν άγρια από το γκαράζ και πυκνός καπνός εκτείνονταν σε απόσταση μιλίων. Βγήκα στη ρεσεψιόν. Ο κόσμος είχε συγκεντρωθεί στις τηλεοράσεις. Εβλεπαν στο Mega Χασαπόπουλο-Αναγνωστάκη που έλεγαν τις πρώτες πληροφορίες.
Ο πλοίαρχος διέταξε να απαγορευτούν οι μετακινήσεις στο πλοίο και οι επιβάτες να παραμείνουν καθήμενοι. Απαγορεύτηκε η προσπέλαση στα καταστρώματα. Από τα κύματα έπεσε ένα ψυγείο με ποτά στην τραπεζαρία. Περνώ από το μαγαζί με τα ρούχα: Ολα άνω-κάτω, έχουν πέσει ράφια, προϊόντα, έχουν καταπλακώσει κούκλες που αρχικά τρομάζω ότι είναι άνθρωποι.
Τα ξέχασα όλα και άρχισα να κατευθύνομαι προς τα ψηλότερα ντεκ. Τραβούσα με το κινητό βίντεο και φωτογραφίες. Κάποιοι από το πλήρωμα μου έλεγαν ότι απαγορεύεται. Τους παρέβλεψα. Είπα την ιδιότητά μου και συνέχισα. Προσπαθούσα εναγωνίως να μιλήσω με το iefimerida. Το σήμα του κινητού εξαιρετικά αδύναμο – έπιανε μόνο δορυφόρο. «Είμαστε στο χειρότερο σημείο» μου εξηγούσαν, δεν πιάνει ούτε Ιταλία, ούτε Αλβανία. Ιντερνετ δεν υπήρχε παρά μόνο στο γραφείο του αρχιλογιστή. Αλλά και εκεί, ήταν δραματικά αργό όπως με πληροφόρησαν.
«Δεν μπορούμε να σώσουμε αυτούς τους ανθρώπους»
Το πλοίο μας άρχισε να κάνει κύκλους γύρω από το φλεγόμενο Norman Atlantic. Κάποια στιγμή εντόπισα κινητικότητα του πληρώματος. Ακολούθησα και τους είδα να βγαίνουν στο πλαϊνό ντεκ και να ρίχνουν μια σωστική λέμβο στο νερό, χωρητικότητας 150 ατόμων. Καμιά δεκαριά έμειναν πίσω. Πέρασε πολλή ώρα. Μαθαίνω ότι η βάρκα επιστρέφει, αλλά χωρίς να ξέρουμε αν έχει μέσα διασωθέντες. Κατεβαίνω στο τρίτο γκαράζ, εκεί απ’ όπου μπαίνει ο «πιλότος», όπου έμαθα ότι θα προσεγγίσει η βάρκα. Ανάμεσα σε δεκάδες νταλίκες κολλημένες προσπαθώ να φτάσω στην πλώρη. Δεν τα καταφέρνω. Επιστρέφω στο ντεκ.
Μαθαίνω ότι η προσπάθεια δεν καρποφόρησε: Ούτε διασωθέντες μπόρεσε να πάρει η βάρκα μας, που χαροπάλεψε στα μποφώρ, ούτε να προσεγγίσει από την μπροστινή πόρτα του «πιλότου». Τα τεράστια κύματα έμπαιναν στο κύτος του Europa Cruise και εγκαταλείφθηκε αυτή η λύση. Τα μέλη του σωστικού συνεργείου κάνουν υπεράνθρωπες προσπάθειες να ανεβάσουν τη σωστική λέμβο από τον γερανό, αλλά οι άνεμοι δεν το επιτρέπουν. Φοβόμαστε ότι θα χτυπήσει στις λαμαρίνες ή θα σπάσουν τα συρματόσχοινα.
Ενα μέλος από την βάρκα ανεβαίνει από τα σκοινιά. Τον βλέπω στα 3 μέτρα. Βάζει τα κλάματα. Οι στιγμές που βίωσε, είναι συγκλονιστικές. Κατάλαβε ότι δεν μπορεί να βοηθήσει και ξεσπά. Λίγο αργότερα έρχονται τρέχοντας άλλα μέλη του πληρώματος με φορείο. «Ανεβαίνει ο υποπλοίαρχος, ο Πέντρο, είναι σε σχεδόν κωματώδη κατάσταση» τους ακούω να λένε από τους ασυρμάτους. Ηταν ο Ιταλός, επικεφαλής της σωστικής λέμβου. Τον ανεβάζουν, είναι σε κατάσταση σοκ. Τον μεταφέρουν στο ιατρείο. Κλαίει. «Δεν μπόρεσα να βοηθήσω τους ανθρώπους αυτούς» λέει.
Πάω στην πρύμνη του πλοίου, στον καταπέλτη για να έχω οπτική επαφή με το Norman Atlantic. Βλέπω τη σωστική μας λέμβο να πλέει ακυβέρνητη. Το πλήρωμα αποφάσισε να την εγκαταλείψει στα κύματα. Το φλεγόμενο πλοίο είναι πολύ κοντά μας. Διακρίνω ανθρώπους να κρέμονται στα ξάρτια, έχοντας απελπιστεί. Είδαν ότι με πλωτά μέσα δεν μπορούν να σωθούν. Δίπλα τους είναι από νωρίς ένα πλοίο της ιταλικής ακτοφυλακής που όμως δεν παραλαμβάνει επιβάτες.
Ενα αεροσκάφος φέρνει βόλτες ενώ φθάνουν και τα πρώτα 4 ιταλικά ελικόπτερα – δύο του πολεμικού ναυτικού και δύο της ακτοφυλακής. Δεν καταφέρνουν να προσεγγίσουν. Η ώρα έχει περάσει, είναι κοντά 11. Μαθαίνουμε ότι το SOS δόθηκε γύρω στις 4 τα χαράματα. Οι 478 ψυχές (πλήρωμα και επιβάτες) σύμφωνα με την αρχική εικόνα που είχαμε, βρίσκονται φοβισμένοι, σοκαρισμένοι ακόμη στα ψηλότερα ντεκ, με την φωτιά να καίει από κάτω τους και να φοβούνται έκρηξη.
Ο Ιταλός πλοίαρχος μας, της Minoan, μιλά διαρκώς με την ιταλική ακτοφυλακή, το πολεμικό ναυτικό, το θάλαμο επιχειρήσεων του δικού τους ΥΕΝ και τα παραπλέοντα σκάφη. Το Europa cruise έχει τεθεί επικεφαλής των προσπαθειών διάσωσης και συντονίζει την επιχείρηση, μεταφέροντας στα παραπλέοντα σκάφη τις σχετικές οδηγίες. Τα ελικόπτερα επιχειρούν ξανά. Υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, αιωρούνται πάνω από το φλεγόμενο πλοίο, κατεβάζουν ένα καλάθι και παίρνουν τους πρώτους δύο επιβάτες. Είναι ένα παιδί και μια γυναίκα.
Η συγκινητική προσπάθεια του πληρώματος
Το πλήρωμα είναι σε πλήρη συναγερμό. Οσοι είναι στη γέφυρα είναι σε πυρετό. Κατεβαίνει ο αρχιλογιστής του πλοίου, ο οποίος δίνει εντολές στο προσωπικό: «Ετοιμάστε καμπίνες, κουβέρτες, ζεστά ροφήματα να φιλοξενήσουμε αυτούς τους ανθρώπους». Ολοι τρέχουν να βοηθήσουν. Το ζουν σαν να είναι προσωπική τους υπόθεση, με μια αυταπάρνηση που συγκινεί.
Το πρώτο ελικόπτερο φτάνει πάνω από το Europa cruise. Δεν «κάθεται» – είναι βαρύ ακούω και ο ιταλός πιλότος φοβάται.
Κατεβαίνει το καλάθι με τους πρώτους διασωθέντες. Το πλήρωμα τρέχει να βοηθήσει. Τους κατεβάζουν, τους ρίχνουν κουβέρτες και τους οδηγούν στο ιατρείο. Τους υποστηρίζουν ψυχολογικά. Τους μιλούν συνέχεια, παρηγορητικά. Αρχίζουν να έρχονται και άλλοι δύο και άλλοι δύο. Γυναίκες, παιδιά και ορισμένοι άντρες.
Λίγη ώρα αργότερα αναλαμβάνει δράση και το ελληνικό Super Puma. Αυτό χωράει 8-10 άτομα. Φέρνει με τη μια τους πρώτους 8 και ο Έλληνας πιλότος το προσνηώνει στον ειδικό χώρο – εκεί που δεν μπορούσε ο ιταλός. Αρχίζουμε να ελπίζουμε ότι θα σωθούν οι άνθρωποι, αλλά όλοι φοβόμαστε το χειρότερο. Μια έκρηξη από τα δεκάδες φορτηγά ή τα ντεπόζιτα των ΙΧ που ήταν γεμάτα με βενζίνη ή υγραέριο.
Τα προσωπικά και οικογενειακά δράματα
Μιλώ με τους πρώτους διασωθέντες. Είναι σε κατάσταση σοκ. Παγωμένοι. Εχουν μπλαβίσει τα μέλη τους. Μια γυναίκα από τη Ελλάδα, ψάχνει σαν χαμένη τα παιδιά και τον άντρα της. Το πλήρωμα την πληροφορεί ότι το ένα παιδί της είναι ήδη εκεί. Κλαίει όταν το αγκαλιάζει.
Ενας ηλικιωμένος άντρας τουρκικής υπηκοότητας, που είχε σωθεί μαζί με την γυναίκα του, μου διηγείται πως ήταν τα πράγματα στο φλεγόμενο πλοίο: «Είδα ανθρώπους να πέφτουν στη θάλασσα, είδα φωτάκια σωσιβίων να επιπλέουν».
Ενας οδηγός νταλίκας, αναρωτιέται φωναχτά: «Εδώ φοβόμουν ότι θα καώ ή θα πνιγώ και εγώ είχα στο νου να σώσω τα κλειδιά του αυτοκινήτου. Αλλά τα έσωσα» μονολογεί.
Ενα μέλος του πληρώματος έρχεται με έναν μπόμπιρα αγκαλιά. «Είσαι και Ολυμπιακός» του λέει προσπαθώντας να τον χαλαρώσει.
Μια γυναίκα, χαμένη, προσπαθεί να μάθει αν είναι ο σύζυγός της σε κάποιο άλλο πλοίο. «Είναι με ειδικές ανάγκες» μου λέει και μου περιγράφει πώς τον παρακολουθούσε να μην μπορεί να δεθεί στο καλάθι των ελικοπτέρων και να πέφτει τρεις φορές κάτω. Δύο κορίτσια, μόνα τους, 18 και δέκα ετών, έρχονται στη ρεσεψιόν, ψάχνοντας να μάθουν πού είναι οι γονείς τους. Η μικρή κάθεται σιωπηλή. Η μεγάλη βουρκώνει, σπάει, αλλά βιώνει με αξιοπρέπεια την αγωνία της.
Μια γαλλίδα κρατά τα δυό της παιδιά 1,5 και 3 ετών. Ψάχνει τον θεσσαλονικιό άντρα της που έμεινε πίσω στο πλοίο. Μια Ελληνίδα κλαίει γοερά. Δεν ξέρει που είναι τα παιδιά και ο άντρας της.
Μερικοί μου διηγούνται ότι έπεσαν «σπρωξιές» για το ποιος θα ανέβει στο καλάθι. Ενας νεαρός άντρας, δυο μέτρα παλικάρι, μου κάνει εντύπωση πώς ήρθε μαζί με τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους, αντί να μείνει πίσω. Αλλά, είναι θυμωμένος. «Θα μας πνίξουν με τα σαπιοκάραβα, τους σκυλοπνίχτες». Του ζητώ να μου μιλήσει. «Θα τους τα πω όταν έρθει η ώρα» απειλεί. Γενικώς, δεν πείθομαι από τους «αγανακτισμένους» παρότι αντιλαμβάνομαι τον εκνευρισμό.
Την ίδια ώρα, κάποιοι οδηγοί νταλικών που βρίσκονται στο δικό μας πλοίο, αρχίζουν τα σενάρια συνωμοσίας και τις φήμες: Οι ίδιοι την έβαλαν την πυρκαγιά για να τα τσεπώσουν από την ασφάλεια, ο καπετάνιος και το πλήρωμα έφυγαν από τους πρώτους και τα σχετικά. Κάποιοι αναφέρουν με ονοματεπώνυμα 3-4 οδηγών φορτηγών που βρίσκονταν στο φλεγόμενο πλοίο και τους οποίους καλούσαν από το πρωί στο κινητό αλλά δεν απαντούσαν.
Κατά τις 12 φτάνουν και δύο ιταλικά πυροσβεστικά ρυμουλκά που προσπαθούν να θέσουν την πυρκαγιά του πλοίου υπό έλεγχο. Βλέπω το Νόρμαν να έχει πάρει κλίση.
Τα ελικόπτερα φέρνουν διαρκώς διασωθέντες. Συνολικά 61 την πρώτη ημέρα. Περνούν οι ώρες. Εχει φτάσει πια 6-7 το απόγευμα και το σκοτάδι πέφτει. Οι πτήσεις σταματούν. Η πυρκαγιά που είχε τεθεί υπό έλεγχο, αναζοπυρώθηκε. Οι φήμες περί ρυμούλκησης του πλοίου διαψεύστηκαν. Το πλήρωμα του Norman Atlantic δεν μπορεί να προσεγγίσει την πλώρη για να δέσει τους κάβους. Εγιναν 3 προσπάθειες. Εσπασαν και οι τρεις κάβοι.
Αναρωτιόμαστε πώς θα περάσουν οι άνθρωποι τη νύχτα. Και είναι πολλοί ακόμη πάνω στο πλοίο. «Αν δεν καούν θα πάνε από πνευμονία» λέει απελπισμένος ένας από το πλήρωμα. Το κρύο είναι τσουχτερό αν και οι άνεμοι έχουν κοπάσει τις τελευταίες ώρες. Αναρωτιέμαι γιατί σταμάτησε η επιχείρηση διάσωσης.
Εχει φτάσει πλέον το πλοίο του ιταλικού πολεμικού ναυτικού και έχει αναλάβει επικεφαλής της έρευνας. Διατάσσουν όλα τα παραπλέοντα σκάφη να παραμείνουν στην περιοχή.
Δεν έχω μαύρο ψωμί και θέλω πρωινό στο κρεβάτι
Κάποιοι Ελληνες αρχίζουν να αδημονούν. Φτάνουν στη ρεσεψιόν και αρχίζουν να διαμαρτύρονται.
«Δεν είχα μαύρο ψωμί στο πρωινό μου» λέει κάποιος. Ενας άλλος που κοκκορεύεται ότι έχει επιχείρηση με 200 άτομα, έχει άλλα παράπονα: Η τουαλέτα της καμπίνας του δεν λειτουργεί και ζητά να του τη φτιάξουν. Ενώ απαιτεί να μάθει πότε θα ανοίξει η τραπεζαρία για να φάει. Τα μέλη του πληρώματος προσπαθούν με θαυμαστή ψυχραιμία να του εξηγήσουν.
«Κινδυνεύουν άνθρωποι εκεί έξω κύριε. Είναι η προτεραιότητά μας αυτή τη στιγμή». Αδύνατον να καταλάβει. Επιχειρεί να μπει να διαμαρτυρηθεί στο λογιστήριο. Ο λογιστής τον σταματά και επιχειρεί να τον συνετίσει. Εκείνος, μιλώντας του στον ενικό εξακολουθεί το ίδιο τροπάριο. Νωρίτερα, το μεσημέρι, ο ίδιος άνθρωπος είχε απαιτήσει να του φέρουν φαγητό στο δωμάτιο…
Μια επιβάτις που παρακολουθεί, δεν αντέχει: «Θα έπρεπε να ντρέπεσαι. Οι άνθρωποι που σώθηκαν – γυναίκες, παιδάκια – αγωνιούν για τους δικούς τους και εκείνοι που είναι στο πλοίο δεν ξέρουν αν θα βγάλουν τη νύχτα και εσύ διαμαρτύρεσαι για τα ψητά και την τουαλέτα;». Τον γιουχάρουν και άλλοι επιβάτες. «Θες να του φέρω έναν διασωθέντα ή μια διασωθείσα, που είναι δίπλα, να τους τα πεις κοιτώντας τους στα μάτια;» του λέει ο λογιστής. Αναγκάζεται να φύγει. Αμφιβάλλω αν κατάλαβε.
Από τα μεγάφωνα ανακοινώνεται ότι θα παραμείνουμε όσο χρειαστεί στην περιοχή και πως η επιχείρηση διάσωσης, συνεχίζεται. Η εταιρεία αποφασίζει να προσφέρει δωρεάν φαγητό και αναψυκτικά σε όλους. Περνάω από το κεντρικό σαλόνι. Στα φινιστρίνια ίσα που αχνοφαίνεται στο σκοτάδι, μόνο και αβοήθητο το Νόρμαν Ατλάντικ. Τι να σκέφτονται, πώς να νιώθουν;
Γυρίζω το κεφάλι: Μέσα στο ζεστό σαλόνι, ορισμένοι παίζουν χαρτιά, γελούν αμέριμνοι σαν να μην βρίσκεται σε εξέλιξη μια τραγωδία δίπλα τους.
Η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη επιβατών
Αλλά υπάρχει και το κοντράστ: Ελληνες επιβάτες είναι δίπλα στους διασωθέντες. Ενας προσφέρεται να δώσει την καμπίνα του, αλλά έχει φροντίσει η πλοιοκτήτρια εταιρεία να δώσει σε όλους. Αλλος τους μιλά, τους στηρίζει ψυχολογικά.
Η κοπέλα που την έπεσε άγρια στον Ελληνάρα με τις απίστευτες απαιτήσεις, έτρεχε να βοηθήσει ψυχολογικά αλλά και ουσιαστικά, μεταφέροντας στο προσωπικό του πλοίου ποιοί αναζητούσαν ποιούς, ενώ παραχώρησε χωρίς δεύτερη σκέψη και το τηλέφωνό της (είχε μόνο δορυφορικό σήμα, που σημαίνει πανάκριβη χρέωση) σε διασωθέντες για να επικοινωνήσουν με οικείους τους.
Ξημερώνει. Περιμένουμε να δούμε πώς θα συνεχιστεί η επιχείρηση διάσωσης. Περιέργως, δεν έρχονται ελικόπτερα. Μόνο δύο πτήσεις, έφεραν άλλους 8 επιβαίνοντες στο μοιραίο σκάφος. Μετά σιωπή.
Τα αμείλικτα ερωτήματα για πλήρωμα και ιταλικές αρχές
Οι πληροφορίες από διασωθέντες εγείρουν αμείλικτα ερωτήματα:
– Γιατί άργησε τόσο το πλήρωμα να ειδοποιήσει για την πυρκαγιά;
– Οποιοι ήταν βάρδια στη γέφυρα εκείνη την ώρα που ξέσπασε η πυρκαγιά στο γκαράζ, πώς δεν ενημερώθηκαν από τις κάμερες και τους ανιχνευτές καπνού, ώστε να προλάβουν την έκταση της φωτιάς;
– Γιατί δεν βοηθήθηκαν οι επιβάτες οι οποίοι ξύπνησαν και νόμιζαν ότι πρόκειται για άσκηση και ξαφνικά πνίγηκαν από τον καπνό;
Επιπλέον φτάνουν πληροφορίες ότι οι ιταλικές αρχές προέκριναν – και επέμεναν – στην λύση της ρυμούλκησης του Νόρμαν πίσω στο Μπρίντιζι – 40-50 ναυτικά μίλια απόσταση. Οι Ελληνες επιχειρούσαν να τους πείσουν ότι είναι προσφορότερο να ρυμουλκηθεί στην διπλανή Αυλώνα ή σε κάποιο αλβανικό λιμάνι που απείχε μόλις 10 ν.μ. Ερωτήματα για εγκληματικές παραλείψεις των ιταλικών αρχών αρχίζουν να κυκλοφορούν. Ρωτώ αρμοδίους και αντί απαντήσεως μου θέτουν ερωτήματα:
1. Γιατί οι Ιταλοί έστειλαν μόνο 2 αρχικά ελικόπτερα που είχαν μικρό καλάθι το οποίο χωρούσε 2 άτομα; Και τα οποία μάλιστα αιωρούνταν πάνω από το πλοίο αντί να προσνηώνεται, όπως έκανε το ελληνικό σούπερ πούμα.
2. Γιατί δεν δέχθηκαν την βοήθεια παρά μόνο από ένα ελληνικό σούπερ Πούμα το οποίο έχει χωρητικότητα 8-10 ατόμων. Αν έρχονταν δέκα ελικόπτερα, θα είχαμε τελειώσει σε 8 ώρες.
3. Γιατί χάθηκε πολύτιμος χρόνος καθώς την Δευτέρα, οι ιταλικές αρχές προέκριναν την λύση της μεταφοράς των διασωθέντων σε ιταλικά λιμάνια, αντί στο διπλανό πλοίο της Minoan που είχε και μεγάλη ξενοδοχειακή υποδομή.
4. Γιατί καθυστέρησε τόσο η προσπάθεια πυρόσβεσης;
Η κατακλείδα – διασωθέντων και ειδικών – ήταν πως μέτρησε ο «ιταλικός εγωισμός» καθώς είχαν την ευθύνη της επιχείρησης.
Ο,τι και αν ισχύει, το αποτέλεσμα ήταν μια θαλασσινή τραγωδία λίγο πριν εκπνεύσει το 2014.
Το μαύρο κουτί του πλοίου θα δώσει απαντήσεις στους ειδικούς. Οι μαυροφορεμένοι που πενθούν τους χαμένους τους, δεν θα πάρουν καμία απάντηση ποτέ.
