Παράλληλα, γίνεται λόγος για υπόσκαψη της προσπάθειας του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και μομφή προς την ΕΕ πως δεν συνομιλεί με την τουρκοκυπριακή πλευρά.
Τι λέει η έκθεση για το Κυπριακό
Στο κείμενο της Κομισιόν επαναλαμβάνεται πως η ΕΕ αναγνωρίζει μόνο την Κυπριακή Δημοκρατία και ότι κάθε ενέργεια που διευκολύνει την «διεθνή αναγνώριση» της αποσχιστικής οντότητας στα κατεχόμενα υπονομεύει την επανέναρξη των συνομιλιών υπό τον ΟΗΕ. Επισημαίνεται επίσης ότι από το 2022 το κατοχικό καθεστώς συμμετέχει ως παρατηρητής στον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών, εξέλιξη που η ΕΕ αντιμετωπίζει αρνητικά.
Η έκθεση ζητά σαφώς την άμεση αναστροφή των μονομερών ενεργειών στα Βαρώσια, ειδικά όσων εξαγγέλθηκαν στις 20 Ιουλίου 2021 και όσων έγιναν από τον Οκτώβριο 2020, με ρητή αναφορά στα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας (550, 789, 1251). Παράλληλα, καλεί να μη γίνονται μονομερείς ενέργειες που οξύνουν την ένταση και εμποδίζουν την επανέναρξη των συνομιλιών.
Στο ίδιο κείμενο καταγράφεται ότι η Τουρκία εξακολουθεί να προβάλλει πρόταση «δύο κρατών», αντίθετη με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, ενώ σημειώνεται ο διορισμός, τον Μάιο του 2025, Ειδικού Απεσταλμένου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κυπριακό Γιόχανες Χαν, ως ένδειξη πρόθεσης της ΕΕ να στηρίξει ενεργά κάθε στάδιο της διαδικασίας του ΟΗΕ.
Οι αιτιάσεις της τουρκοκυπριακής πλευράς
Η «προεδρία» του ψευδοκράτους υποστηρίζει ότι η έκθεση χρησιμοποιεί επικριτική γλώσσα ακόμη και για την αρχή της συναίνεσης των μερών στις ειρηνευτικές επιχειρήσεις, ενώ αποδίδει τις «παραλείψεις» στη διαχρονική άρνηση της ΕΕ να συνομιλήσει με την τουρκοκυπριακή πλευρά. Επιπλέον, χαρακτηρίζει «λυπηρό» ότι η ΕΕ επικρίνει το καθεστώς παρατηρητή στον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών, την ώρα που, κατά τον ισχυρισμό της, δεν υλοποιεί αποφάσεις περί «άρσης της απομόνωσης» των Τουρκοκυπρίων.
Η κίνηση αποδοχής του κατοχικού καθεστώτος ως παρατηρητή στον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών (Νοέμβριος 2022) έχει κατ’ επανάληψη προκαλέσει ευρωπαϊκές αντιδράσεις. Η ΕΕ έχει ξεκαθαρίσει ότι τέτοιες ενέργειες «νομιμοποίησης» μιας μη αναγνωρισμένης οντότητας δυσχεραίνουν το έδαφος για λύση και συνομιλίες.
Τα Βαρώσια στο επίκεντρο
Η Κομισιόν επαναφέρει το ζήτημα των Βαρωσίων, καλώντας την Άγκυρα να αντιστρέψει τα βήματα ανοίγματος και να σεβαστεί πλήρως τα ψηφίσματα του Συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ. Η σχετική αναφορά είναι ρητή και συνδέεται με την ανάγκη αποφυγής κάθε μονομερούς ενέργειας που δυναμιτίζει το κλίμα.
«Άρση απομόνωσης», «απευθείας εμπόριο»
Μετά το 2004 κατατέθηκε πρόταση Κανονισμού για απευθείας εμπόριο με τα κατεχόμενα, αλλά η πρόταση ουδέποτε εγκρίθηκε από το Συμβούλιο. Αντί αυτού, η ΕΕ θέσπισε το 2004 τον Κανονισμό της Πράσινης Γραμμής για τη διακίνηση προσώπων και αγαθών εντός της Κυπριακής Δημοκρατίας και, το 2006, ειδικό Κανονισμό Οικονομικής Στήριξης υπέρ της τουρκοκυπριακής κοινότητας . Αυτές είναι μέχρι σήμερα οι νόμιμες οδοί στήριξης και εμπορίου που εφαρμόζει η ΕΕ.
Η ίδια η Κομισιόν, στις ετήσιες εκθέσεις της για την εφαρμογή του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής και του προγράμματος βοήθειας, επιβεβαιώνει ότι η πολιτική της είναι να ενισχύει το ενδοκυπριακό εμπόριο και την προετοιμασία της τουρκοκυπριακής κοινότητας για το ευρωπαϊκό κεκτημένο, χωρίς να παρακάμπτει την Κυπριακή Δημοκρατία.
Ως προς τις αναφορές του 2004 για «άρση της απομόνωσης» των Τουρκοκυπρίων, ο Κόφι Ανάν είχε πράγματι καλέσει τη διεθνή κοινότητα να λάβει μέτρα διευκόλυνσης μετά το δημοψήφισμα. Η ΕΕ, ωστόσο, υλοποίησε το κάλεσμα μέσα από βοήθεια και εμπόριο μέσω Πράσινης Γραμμής, όχι μέσω διεθνούς αναγνώρισης ή «απευθείας» σχέσεων με το κατοχικό καθεστώς.
Βελτίωση ελληνοτουρκικών και ο αντίλογος της «προεδρίας»
Η έκθεση σημειώνει τη βελτίωση του κλίματος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 2024–2025, με σειρά πολιτικών επαφών. Η τουρκοκυπριακή πλευρά υποστηρίζει ότι ανάλογη πρόοδος θα μπορούσε να υπάρξει στην Κύπρο εφόσον, όπως λέει, η ΕΕ ακολουθούσε «πιο δίκαιη και αντικειμενική στάση». Το ευρωπαϊκό κείμενο, πάντως, συνδέει ρητά την πρόοδο των ευρωτουρκικών σχέσεων με χειροπιαστά βήματα στο Κυπριακό, στη βάση του ΟΗΕ.
