…Βοηθήστε μας …όπως ο πατέρας μου βοηθούσε εσάς
Πως μπορεί να μιλάμε για κρίση του πολιτικού συστήματος, της Δημοκρατίας, για αποστασιοποίηση των πολιτών και ειδικά των νέων από την πολιτική, χωρίς να έχουμε εξετάσει τι σχέση υπάρχει ανάμεσα στις δυο πλευρές; Αλληλεξάρτηση, δηλαδή αμοιβαία κόστη και οφέλη; Η ευθύνη είναι αμοιβαία και αμφίδρομη; Θα πρέπει δηλαδή η πολιτική να γίνει περισσότερο ωφέλιμη για τους πολίτες και οι πολίτες για την πολιτική.
Πάντως, ο Αριστοτέλης συμβουλεύει στα Πολιτικά: «Και το σημαντικότερο για τη διατήρηση των πολιτευμάτων, που όλοι παραγνωρίζουν, είναι ότι οι πολίτες πρέπει να διαπαιδαγωγούνται με βάση τις αρχές του πολιτεύματος. Γιατί και οι χρησιμότεροι νόμοι, έστω κι αν ψηφίζονται απ’ όλους τους πολίτες, δεν ωφελούν, αν οι πολίτες δεν είναι εθισμένοι και εκπαιδευμένοι σύμφωνα με τις πολιτειακές αρχές…»!
Πως όμως φτάσαμε ως εδώ;
Όλα άρχισαν κάπου το 1862, όταν μετά την έξωση του Όθωνα, στην Β’ Εθνοσυνέλευση της 10ης Δεκεμβρίου εμφανίστηκε ένας νέος κομματικός χάρτης σε ένα νέο πολιτικό σκηνικό, καθώς από εκείνο το σημείο και μετά, η δραστηριότητα των κομμάτων άρχισε να λειτουργεί μέσα από τις κοινοβουλευτικές τους ομάδες. Στην Βουλή εμφανίστηκαν δύο βασικά πολιτικά κόμματα-ρεύματα: οι Πεδινοί υπό τον Δημήτριο Βούλγαρη και τον Μπενιζέλο Ρούφο και οι Ορεινοί υπό τον Κωνσταντίνο Κανάρη και τον Δημήτριο Γρίβα. Όμως, την ίδια περίοδος υπήρξε και η απαρχή της οργάνωσης των κομμάτων στην ελληνική περιφέρεια, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός δικτύου κομματικών αντιπροσώπων και στελεχών για τις ανάγκες κάθε εκλογικής περιφέρειας. Αργότερα τα δυο κόμματα έγινα τέσσερα και πέντε…!
Τα πρώτα τέσσερα κόμματα ήταν: το κόμμα του Δημητρίου Βούλγαρη, οι βουλευτές του οποίου προέρχονταν από το κόμμα των Πεδινών, το κόμμα του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, του οποίου οι περισσότεροι βουλευτές είχαν προέλθει από το κόμμα των Ορεινών, το κόμμα του Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, προερχόμενο από το Εθνικό Κομιτάτο και το κόμμα του Θρασύβουλου Ζαΐμη. Τα παραπάνω κόμματα ήταν όλα προσωποπαγή και έφεραν ως ονομασία το επώνυμο του αρχηγού τους, όμως πολύ συχνά ο λαός και οι εφημερίδες χρησιμοποιούσαν ειρωνικά άλλες επωνυμίες, κυρίως για τα τρία μεγαλύτερα κόμματα. Έτσι, το κόμμα του Βούλγαρη ονομαζόταν και κόμμα των «τζουμπέδων», λόγω της αμφίεσης του Υδραίου πολιτικού, ο οποίος φορούσε το χαρακτηριστικό υδραίικο πανωφόρι με γούνινο καπέλο, τον τζουμπέ. Το κόμμα του Κουμουνδούρου ονομαζόταν και κόμμα «μη χάνεσαι» από τη φράση που συχνά χρησιμοποιούσε ο αρχηγός του και το κόμμα του Δεληγεώργη λεγόταν και «κοιλιακοί» λόγω των παροχών που έδιναν στους ψηφοφόρους τους.
Ακριβώς εδώ λοιπόν αρχίζει να καταγράφεται η «αμφίδρομη σχέση» ανάμεσα σε πολίτες και πολιτικούς διότι μπορεί τον πρώτο λόγο είχαν οι αρχηγοί των κομμάτων αλλά και οι βουλευτές είχαν πια αποκτήσει ισχύ μέσα από τους κομματικούς μηχανισμούς. Κι αυτό γιατί ο βουλευτής, λόγω των συχνότερων επισκέψεών του στην περιφέρεια, είχε αμεσότερη επαφή με τους ψηφοφόρους της εκλογικής του περιφέρειας από ότι είχε ο κάθε αρχηγός.
Μέσα λοιπόν από ανέκδοτο αρχειακό υλικό που καλύπτει το χρονικό διάστημα ενός αιώνα και προέρχεται από τα αρχεία πολλών πολιτειακών θεσμών και πολιτικών προσώπων, (και σας παραθέτουμε) η Πολιτική διαβάζεται, αντίστροφα.
Διαβάζεται, δηλαδή μέσα από τη σχέση που συντηρούν οι πολίτες με τους πολιτικούς και τους πολιτειακούς θεσμούς.
Αιτήματα, άλλοτε ανώνυμα και άλλοτε επώνυμα, που απευθύνονται από πλήθος ανθρώπων, όλων των κοινωνικών τάξεων, καταθέτοντας τις προσδοκίες τους, τις ανάγκες τους και την «άποψή» τους για τις υποχρεώσεις των πολιτικών και της πολιτείας.
Το αρχειακό υλικό που προέρχεται από σχετική έκθεση που πραγματοποίηθηκε το 2013 στη Βουλή των Ελλήνων, αναδεικνύει τη ρητορική με τον οποία οι άνθρωποι «λένε» τα προβλήματά τους, και αντιλαμβάνονται τη σχέση τους με την πολιτική και τους πολιτικούς.
Αναδεικνύεται έτσι ένας σχεδόν μεταφυσικός και θρησκευτικός λόγος, που απαιτεί από τους πολιτικούς, την παρέμβασή τους. Αντίθετα μάλιστα από ό,τι συνήθως πιστεύεται, η ικανοποίηση των αιτημάτων είναι μια πηγαία συμπεριφορά που αποτυπώνεται ως ο όρος ενός άτυπου και αυθόρμητου συμβολαίου που ενώνει τις δυο πλευρές.
Το αρχειακό υλικό αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για την επαναπροσέγγιση του πολιτικού πολιτισμού.
Παρακάτω, αποσπάσματα από όλες σχεδόν τις χρονικές περιόδους, αναδεικνύουν ακριβώς, ένα σχεδόν μεταφυσικό και θρησκευτικό λόγο, που απαιτεί από τους πολιτικούς, την παρέμβασή τους…
Τίτλος ….είνε ο σωτήρ μας
Αναφορά των κατοίκων «του χωρίου Χαλανδρίου» στον Πρόεδρο της Βουλής, οι οποίοι διαφοροποιούνται από δημοσιεύματα εφημερίδων που αναφέρονται στη δυσαρέσκειά τους για τα υδραυλικά έργα του δήμου. Χαλάνδρι, 4.4.1902:
Απαξάπαντες συν γυναιξί και τέκνοις… ευγνωμονούμεν τον Δήμαρχόν μας Κύριον Σπύρον Μερκούρην, και αιωνίως και ημείς και οι απόγονοί μας θα τον ευγνωμονούμεν, διότι δια των εργασιών, τας οποίας έκαμε και κάμνει αποκλειστικώς και μόνον προς ωφέλειάν μας, και εβελτίωσε το ύδωρ μας και το ηύξησε και είνε ο σωτήρ μας.
Όμως υπάρχει και η Αίτηση της Κλειώς Παράσχου, χήρας του ποιητή Αχιλλέα Παράσχου προς τη Βουλή των Ελλήνων, η οποία ζητά να της απονεμηθεί σύνταξη. Αθήνα, 15.2.1904:
Καταφεύγω όθεν προς την… Βουλήν με την ελπίδα ότι ουδείς των κ.κ. Βουλευτών θέλει αρνηθή την ψήφον του εις την τόσον αστόργως παροραθείσαν χήρα του Παράσχου, του τοσάκις υμνήσαντος την πατρίδαν του.
Αλλά και η Αίτηση της χήρας του Αλέξανδρου Οικονόμου και εγγονής του Κωνσταντίνου Κανάρη προς τη Βουλή η οποία επίσης ζητά να της απονεμηθεί σύνταξη. Αθήνα, 7.6.1904:
Τολμώ να αιτήσω … μηνιαίον βοήθημα, ίνα δια τούτου σωθώμεν μετά της θυγατρός μου, ως μόνοι εναπομείναντες της κατά συνέχειαν μέχρι τούδε τρομεράς βιοπάλης, αφ’ ης μετά μεγίστης σκληρότητος και πικρίας… εβασανίσθημεν.
Ενδιαφέρον όμως έχουν και τα τηλεγραφήματα πολιτών από τον Βόλο, τις Σέρρες και τη Βέροια προς τον Νικόλαο Δημητρακόπουλο, τον οποίο συγχαίρουν για την απόφασή του να ιδρύσει το Προοδευτικόν Κόμμα και να επανέλθει στην πολιτική. 23, 24, 27.8 1912:
Επιτέλους ήτο καιρός. Εμούχλιασα αδρανών…!!
Όμως, υπάρχει και η επιστολή μηχανικού προς τον Δήμαρχο Σπάρτης Ηλία [Κοπανίτσα], στον οποίο δηλώνει το ενδιαφέρον του να λάβει μέρος σε διαγωνισμό για τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης. Καλαμάτα, 19.2.1912. όλοι θα οφεληθούμε…γράφει:
Αν θέλητε δε παρακαλώ Υμάς να μοι πέμψητε τους όρους της διακηρύξεως και των συμφωνιών εν γένει. Ή αν εγκρίνητε όπως έλθω αυτόσε και γίνη η μελέτη και συνεννόησις, προκειμένου να ωφεληθή ο υμέτερος Δήμος και εγώ πλησίον της αναδόχου Εταιρίας.
Και αν δεν κάνει ο πολιτικός το «ρουσφέτι»; Δηλαδή δεν χειρίζεται σωστά το αίτημα; Η απάντηση στην επιστολή προς τον Σπ. Τρικούπη από ψηφοφόρο και κουμπάρο του. Δηλώνει την δυσαρέσκειά του από τη στάση του βουλευτή σε προσωπικό του θέμα και την απόφασή του να διακόψει κάθε επαφή μαζί του. Νεοχώρι, 21.1.1936:
Αφού πολλές φορές δεν σου απάντισα σε κανένα γράμασου γιατή εξακολουθής να με ενοχλής και με Άλλα δεν σου ήπαν η εδό Αντιπροσοπί σου τους οπίους έφχομε να χαίρεσε ότι γιαμένα δεν ηπάρχης πλέον…Όσον Αφορά για την κουμπαργιαμας την έχο ξεγράψη καί σέβομε τόν εαφτόν μου καί δέν σού στέλνο τό λάδη πήσο…
Προφανώς όμως ο Σπ.Τρικούπης είχε δυσαρεστημένους ψηφοφόρους και από υποστηρικτές του στη Μεσάριστα, (8.12.1935) καθώς με άλλη επιστολή τους διαμαρτύρονται έντονα για τον τρόπο που χειρίστηκε αίτημά τους για διορισμό συγχωριανού τους ως δασκάλου:
Εδώσατε ακεραίας ευθύνας και υποσχέσεις δια τον διορισμόν του μέχρι και της τελευταίας στιγμής και δεν μπορείτε πλέον να δικαιολογηθήτε…
ΤΙΤΛΟΣ: …θα σε υποστηρίζω στας εκλογάς Μέχρη γρανήδος του έματόσμου…
Αν όμως το «αίτημα» γίνει αποδεκτό, τότε ο βουλευτής γίνεται παραλήπτης τέτοιας επιστολής: Άλαβον την υπηστολήσας και ήδα να μου γράφης ότι τόρο ήλθαι η στυγμή να δύξω και εγώ προς σε σας την Φυλιάνμας…θα πσυφήσομαι με όλην μας την καρδίαν …θα σε υποστιρίζω στας εκλογάς Μέχρη γρανήδος του έματόσμου και το εκφονώ σε όλην την Κυνονίαν.
Αλίμονο, υπήρχαν και κομματάρχαι που δεν γνώριζαν τον «ψηφοφόρο», όπτε ήταν υποχρεωμένος να ενημερώσει τον βουλευτή του: Αναγκάζομαι εις την διά της επιστολής μου ταύτης διαβεβαίωσιν, διότι διάφοροι κομματαρχίσκοι αγνοούν ότι ημείς ανήκομεν εις το κόμμα σας.
ΤΙΤΛΟΣ
…επιτρέψατέ μου να σας θεωρώ σαν συγγενή μου…
Επιστολή του Αλέξη Μινωτή προς τον Πρωθυπουργό Εμμ. Τσουδερό.
Στούντιο της Paramount, Sonora, Καλιφόρνια, 17.8.1942
…Δεν εργάζομαι ακόμη και μόνο έξοδα έχω. Τα ολίγα δε δολλάρια που δώσατε εντολήν στο Γραφείον της Νέας Υόρκης να μου δίνουν κατά μήνα, δεν μου τα στέλνουν παρά τας υπομνήσεις μου και δεν γνωρίζω διατί …ξέρω πόση βαθειά κατανόηση έχετε για την εθνική σημασία που έχει η αναγνώριση Ελλήνων καλλιτεχνών στο εξωτερικό και μάλιστα σε περιπτώσεις όπως οι σημεριναί.. Σας βεβαιώ πώς η γυναίκα μου και εγώ στους κύκλους των πανισχύρων ανθρώπων… έχουμε κάνει την μεγαλύτερη προπαγάνδα για την Ελλάδα…επιτρέψτε μου να σας θεωρώ σαν συγγενή μου…η αγάπη μου σε Σας είναι κάτι σαν την αγάπη που είχα και έχω πάντα για τον Βενιζέλο…
Υπήρχαν όμως και οι ομαδικές επιστολές…!! Έτσι, ομάδα ψηφοφόρων από το Άνω Κεράσοβο, (20.9.1950) ζητούν την αναβολή στράτευσης του γραμματέα της κοινότητάς τους, τουλάχιστον έως τη διεξαγωγή των επικείμενων εκλογών.
Πρόσεχε είναι ύψιστος ο σκοπός. Ελλείψει τούτου χάννουμαι την εκλογή και είμεθα επί ολόκληρον τετραετίαν υπόδουλοι υπό την σημαίαν των Λεωναρδικοπλαστηρικών, οπότε πρέπει να μεταδημοτεύσωμεν. Γι αυτό επιμένουμεν, επιμένουμεν, επιμένουμεν. Διότι … είναι παιδί που στις βουλευτικές εκλογές … έκαμαι και τους πεθαμένους ζωντανούς υπέρ υμών.
Τι γινόταν όμως, όταν ο Βουλευτής αδυνατούσε να ανταπεξέλθει του αιτήματος; Άλλωστε, δεν ήταν και όλοι σαν τον τηλεοπτικό «καλοχαιρέτα». Έτσι, ο Κωνστ. Τρικούπης γράφει προς τον υποστηρικτή του: Βαθύτατα λυπούμενος διότι οι δυνατότητές δεν επαρκούν διά την εξυπηρέτησίν σας κατά την παρούσαν στιγμήν θεωρώ τον εαυτόν μου υποχρεωμένον να σας το γράψω εγκαίρως, ίνα σας παρασχεθή το απαιτούμενον χρονκόν διάστημα διά την προσφυγήν σας εις έτερον πολιτευτήν…
Και τα αιτήματα δεν είχαν τελειωμό. Μην ξεχνάμε, δεν ήταν μόνο οι βουλευτές, αλλά υπήρχαν και βασιλιάδες, βασίλισσες κλπ…
Υπάρχει λοιπόν Επιστολή της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Ευαγγελισμού στη Φλόριντα των Η.Π.Α (Pensacola- Φλόριντα, 14.10.1962). που απευθύνεται προς την Κυρία των Τιμών της βασίλισσας Φρειδερίκης. Ζητά μια συνταγή μαγειρικής ώστε να συμπεριληφθεί σε σχετική έκδοση.
Προφανώς η βασίλισσα δεν θα ήξερε να μαγειρεύει, εξ ού και η αρνητική της απάντηση (Αθήνα, 22.10.1966)
Θα μπορούσε κάποιος από το υπηρετικό προσωπικό να ζητήσει κάτι απ ευθείας από τον Βασιλιά; Μάλλον όχι, άλλωστε γι αυτό υπάρχουν οι επιστολές. Αίτημα μέλους του υπηρετικού προσωπικού των Ανακτόρων προς το βασιλιά Παύλο, ζητά απονομή χάριτος για την αδελφή του η οποία είναι κρατούμενη στις φυλακές Αβέρωφ. (Αθήνα, 13.6.1963).
…Σας παρακαλώ όπως δώσητε ΧΑΡΗ εις την αδελφή μου…εργαζόταν ως αρτίστα καλλιτέχνης εις ένα καμπαρέ…διά να εξασκίση όμως το επάγγελμα αυτό έπρεπε να βγάλη βιβλιάριο ότι ήτο κινή γυναίκα πράγμα το οποίον αγνοούσε. Οπότε την έπιασαν εργαζόμενη…
Υπήρχαν όμως – από τότε – και πολίτες με οικολογικές ευαισθησίες: Κάποιιος λοιπόν ζήτησε την παραχώρηση δικαιώματος χρήσης καταπατηθέντος οικοπέδου για την ικανοποίηση των στεγαστικών του αναγκών:
…να μου δώσετε ένα χαρτάκι από το χέρι σας για να μου επητρέψουν να στήσω και εγώ μια πάραγκα να βάλω την γυναίκα μου και τα παιδιά μου…Μεγαλιώτατε δεν πρόκηται να καταστρέψω πράσινο καθώλου…
Αλλά, να μου πείτε, τότε, τι ήξερε ο απλός κοσμάκης…! Έλα όμως που υπήρχαν οι «τηχοδιόκτες» και τους εξαπατούσαν. Και ποιος θα δώσει τη λύση; Η Βασίλισσα Άννα-Μαρία; Υπάρχει λοιπόν επιστολή (Φθιώτιδα, 10.11.1966) όπου ζητείται αποφυλάκιση από τις φυλακές Λαμίας, όπου κρατείται για την καλλιέργεια ινδικής κάνναβης.
…τον εξαπάτισε ένας τηχοδιόκτης…έσπηρε δε εις αγρόν μας ήτε στον κήπον μας καναβούρη μην γνωρίζομε εμής οι χωριάτες τη είναι αυτό…είναι μεγάλη ανάγκη να μας βοηθίσετε Μεγαλειότατη φυσικά δε στα πλέσια του Νόμου και του Κράτους και όχι παρανομία…ώστε να μην καταστραφούμε…βοηθήστε μας σας παρακαλούμε όπως και ο πατέρας μου βοηθούσε εσάς και το κράτος από τον Κουμουνησμό 21 χρόνια τώρα με το ντουφέκη στην πλάτη…
Επιστολή διαμαρτυρίας της Ένωσης Ελλήνων Φοιτητών της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας προς τον βασιλιά Κωνσταντίνο.Ζητούν την άμεση αποφυλάκιση του Μίκη Θεοδωράκη και όλων των πολιτικών κρατουμένων. Δρέσδη, 1.9.1967
Συλλογή υπογραφών διαμαρτυρίας Γερμανών πολιτών, οι οποίες εστάλησαν στο παλάτι, υπέρ της αποφυλάκισης του Μανώλη Γλέζου.
Επιστολή Έλληνα που ζει στη Γερμανία προς τον υπουργό Εσωτερικών κατά την περίοδο τους Χούντας. Τον ενημερώνει για την εκεί «δράση των κομμουνιστών» και τις λανθασμένες πληροφορίες που διακινούν, θύμα των οποίων υπήρξε και ο ίδιος. Krefeld, 30.10.1967
…σας πληρωφορό με εμβρασμό ψυχής ότι ορισμένη κομουνισταί εδώ εις την Δυτικήν Γερμανία δεν μπορούν ακόμη να ταπηνοθούν και πρώτος είναι ο κ. Παύλος Μπακογιάννης ο οποίος τυνγχάνη νάνε εκφονιτής του ραδιοσταθμού Μονάχου…να λάβετε τα μέτρα σας για εδώ και να καθαρίσεται ορισμένους «κεντροαριστερούς»…
Κάποιος όμως φαίνεται ότι επιχειρεί να «δωροδοκήσει» τον Ν. Μακαρέζο με… δύο λεμονοστίπτες ανοξείδωτους! Στην επιστολή του ζητά την υποστήριξή του προκειμένου να εξασφαλίσει τη χορήγηση άδειας ανέγερσης ξενοδοχειακής μονάδας στο κέντρο της Αθήνας. Αθήνα, 24.6.1972
…να σου εκφράσω…τον απέραντον θαυμασμόν μου δια το υψηλότατον Εθνοσωτήριον έργον όπερ επιτελείς…τυγχάνει να έχω στην ιδιοκτησίαν μου ένα καλό κτήμα… και σε παρακαλώ αν το κρίνεις δίκαιον το αίτημά μου και ευνοϊκόν δια τον εθνικόν Τουρισμόν, ενεργήσετε τα δέοντα προς υποστήριξιν της αιτήσεώς μου…Αγαπητέ Νίκο, επί τη ευκαιρία σας στέλνω δύο λεμονοστίπτες ανοξείδωτους και μερικά άλλα είδη…
