Στην Ελλάδα τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει όσο παραμένει στην εξουσία ο Αλέξης Τσίπρας, σημειώνει ο Steen Jakobsen, επικεφαλής οικονομολόγος και επικεφαλής επενδύσεων της Saxo Bank σε συνέντευξή του στο Capital.gr. Ο κάθε επενδυτής τηρεί στάση αναμονής και περιμένει να δει τι θα ακολουθήσει μετά τον Τσίπρα, σημειώνει, ενώ τονίζει πως “βλέπει” πιθανότητα πρόωρων εκλογών την άνοιξη του 2017. Σε ό,τι αφορά τις ελληνικές τράπεζες, το θέμα των NPLs θα λυθεί μόνο όταν έρθει η ανάπτυξη στην οικονομία, κάτι που θα αργήσει πολύ όπως θα αργήσει πολύ και η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές, όπως υποστηρίζει.
Συνέντευξη στην Ελευθερία Κούρταλη
– Ο ‘Ελληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, δήλωσε πρόσφατα ότι η ανάπτυξη θα επιστρέψει φέτος στην Ελλάδα, ότι τα ελληνικά ομόλογα θα ενταχθούν στο QE της ΕΚΤ στις αρχές του 2017 και ότι η Αθήνα θα βγει ξανά στις αγορές το 2017. Κατά την άποψή σας, είναι ρεαλιστικές αυτές οι εκτιμήσεις;
Με το ρυθμό που εξελίσσονται οι διαπραγματεύσεις για την Ελλάδα αυτή τη στιγμή, είναι μάλλον απίθανο η χώρα να μπορέσει να βγει στις αγορές σύντομα, κυρίως γιατί οι ιθύνοντες δεν σέβονται ούτε στο ελάχιστο τις βασικές αρχές με τις οποίες θα πρέπει να συμμορφωθούν για την εκταμίευση των δόσεων. Πιστεύω ότι παρόλο που οι προϋποθέσεις για ανάπτυξη υπάρχουν, με την Ελλάδα να βρίσκεται σε κατάσταση βαθιάς ύφεσης για περισσότερο από δύο χρόνια τώρα, οι πιθανότητες ανάκαμψης για τη χώρα είναι μικρές, πρωτίστως λόγω του γεγονότος ότι για να υπάρξει ανάπτυξη θα πρέπει πρώτα να επιτευχθεί παραγωγικότητα. Με τη σειρά της η αύξηση της παραγωγικότητας απαιτεί καλύτερη εκπαίδευση και καλύτερες υποδομές τη στιγμή που η Ελλάδα, αν μη τι άλλο, παραμένει εντός ενός προγράμματος το οποίο έχει σαν πρωταρχικό σκοπό να εξοικονομήσει χρήματα και πόρους, όχι να διαθέσει περισσότερα για την εξυπηρέτηση τέτοιων σκοπών. Συνεπώς, δεν διακρίνω σύντομα κάποια σημάδια ανάπτυξης. Από οικονομικής σκοπιάς, και όχι πολιτικής, θα μπορούσα να πω ότι το παιχνίδι για την Ελλάδα χάθηκε πριν 45 χρόνια. Απλά οι ιθύνοντες εθελοτυφλούν και δεν θέλουν να αποδεχθούν το γεγονός ότι η Ελλάδα πρέπει να αναδιαρθρώσει το χρέος της.
– Θεωρείτε ότι το Grexit έχει φύγει από το τραπέζι και από τον ορίζοντα; Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές και διεθνείς οίκους, και πιο πρόσφατα την Fitch, οι σχέσεις μεταξύ Αθήνας και πιστωτών έχουν βελτιωθεί. Πιστεύετε ότι η κατάσταση για την Ελλάδα είναι πλέον πιο φωτεινή;
Για εμένα η κατάσταση παραμένει ίδια. Το σενάριο του Grexit υπήρχε αρκετό καιρό πριν και ίσως θα έπρεπε να έχει πραγματοποιηθεί τότε, ωστόσο τώρα πια είναι τελείως άσχετο. Το μέγεθος της ελληνικής οικονομίας δεν είναι τόσο σημαντικό, ώστε να έχει υπολογίσιμες επιπτώσεις στα ευρωπαϊκά οικονομικά πεπραγμένα. Σε πολιτικό επίπεδο η χώρα έχει όντως κάποιο πλεονέκτημα, λόγω του προσφυγικού και του πολιτικού βάρους αυτού του ζητήματος, ωστόσο σε οικονομικό επίπεδο, η χώρα έχει χάσει τη μάχη εδώ και πολύ καιρό. Οποιαδήποτε συμφωνία επιτευχθεί για την Ελλάδα θα είναι στο πλαίσιο μιας μεγαλύτερης συμφωνίας διάσωσης για τις Ιταλικές και Πορτογαλικές τράπεζες, αλλά και τις ίδιες τις χώρες αυτές. Η Ελλάδα δυστυχώς έχει απολέσει την οικονομική της σημαντικότητα και οδεύει προς την ίδια κατεύθυνση και στα πολιτικά ζητήματα, σε σημείο που πλέον δεν πιστεύω ότι κάποιος θα ασχοληθεί πολύ περισσότερο μαζί της.
– Το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων των ελληνικών τραπεζών εκτιμάτε ότι θα λυθεί με τέτοιον τρόπο που δεν θα χρειαστούν μία νέα, τέταρτη ανακεφαλαιοποίηση; Ποια είναι η κατάσταση των ελληνικών τραπεζών κατά την άποψή σας;
Οι ελληνικές τράπεζες συνεχίζουν να τελούν υπό διάσωση από την Τράπεζα της Ελλάδος και κατά συνέπεια από την ΕΚΤ. Το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα τακτοποιηθεί μόνο αν επιτευχθεί ανάπτυξη στην οικονομία και προφανώς, για να γίνει αυτό, το retailization είναι αναπόφευκτο. Ωστόσο, προσωπικά νομίζω, όπως άλλωστε γνωρίζουν και όλοι στην Ελλάδα, πως τίποτα δεν έχει αλλάξει και τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει όσο παραμένει στην εξουσία ο Αλέξης Τσίπρας. Το επόμενο βήμα σχετικά με την κατάσταση στην Ελλάδα θα πρέπει να γίνει με βάση του τι έχουν να προσφέρουν οι επόμενοι, καθώς μέχρι στιγμής ο Τσίπρας και η διακυβέρνησή του έχει κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να παραμείνει στην εξουσία και να μην αλλάξει ουσιαστικά κάτι στην κατάσταση, όταν κανονικά θα έπρεπε να λάβει τη λαϊκή εντολή σαν επιταγή για αλλαγή και δημιουργία των προϋποθέσεων για ένα καλύτερο μέλλον για την Ελλάδα. Πιστεύω πως ο κάθε επενδυτής τηρεί στάση αναμονής και περιμένει να δει τι θα ακολουθήσει μετά τον Τσίπρα. Δεν θα μου προκαλούσε μεγάλη έκπληξη αν ο Τσίπρας έπεφτε στις αρχές της άνοιξης του 2017, καθώς η στήριξη στην κυβέρνησή του φθίνει, ενώ τόσο το πρόγραμμα, όσο και η προσωπικότητά του έχει χάσει όλη τη δυναμική που προσπάθησε να υιοθετήσει στην αρχή της θητείας του.
– Ας περάσουμε στην υπόλοιπη ευρωζώνη, και ειδικότερα στην ευρωπεριφέρεια. Οι ιταλικές τράπεζες είναι αντιμέτωπες με σοβαρά προβλήματα. Οι τράπεζες και η οικονομία της Πορτογαλίας επίσης. Βλέπετε να εξελίσσεται μία νέα κρίση στην ευρωζώνη; Εκτιμάτε πως θα υπάρξουν bail-ins στις τράπεζες ( π.χ για την Monte dei Paschi);
Είναι προφανές ότι η Ευρώπη βιώνει αυτή τη στιγμή μια πολιτική κρίση λόγω Brexit, το οποίο έχει αναγκάσει την Ε.Ε. να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό της. Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται να δυσκολεύεται να επαναδιαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο που θα κλείσει το χάσμα με το Ηνωμένο Βασίλειο και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το κύμα ακροδεξιών κομμάτων που εξαπλώνεται στην Ευρώπη και τα οποία έχουν μόνο έναν κοινό παρανομαστή: να αντιδρούν κατά της Ε.Ε. Συνεπώς η πολιτική κρίση βρίσκεται στο αποκορύφωμά της και πιστεύω πως είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η πολιτική σπάνια έχει θετική επίδραση και έχει αρνητικό αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία.
Για μένα προσωπικά, η προσοχή πρέπει να στραφεί στο πορτογαλικό χρέος. Το πορτογαλικό χρέος και το ορόσημο της απόδοσης των κυβερνητικών ομολόγων δεκαετούς διάρκειας αύξησαν την αμηχανία πριν από την κατάθεση των κυβερνητικών προϋπολογισμών για το 2017 των χωρών της ευρωζώνης και τις ιταλικές εκλογές. Αυτά φυσικά είναι τα πρώτα σημάδια, αλλά δεν βρισκόμαστε ακόμη στο σημείο όπου μπορούμε να μιλήσουμε με βεβαιότητα για κρίση, ακριβώς επειδή οι περισσότερες κρίσεις ξεκινούν από την αδυναμία μιας χώρας ή μιας εταιρείας να χρηματοδοτήσει τον ίδιο της τον εαυτό στις κεφαλαιαγορές. Με όλη τη στήριξη που παρέχει η ΕΚΤ, κάτι τέτοιο έχει, μέχρι στιγμής, αποφευχθεί. Ωστόσο διανύουμε μια μεγάλη πολιτική κρίση και βλέπουμε τα πρώτα σημάδια πίεσης στο χρηματοδοτικό κόστος για τις χώρες της Ευρώπης που βρίσκονται στο περιθώριο, όπως η Πορτογαλία και η Ιταλία.
Ναι, θα χρειαστεί εν τέλει να εφαρμοστούν bail-ins αλλά πιστεύω ότι θα είναι η ύστατη λύση, όχι η πρώτη από όσες τελικά πέσουν στο τραπέζι.
– Όπως είπατε, η πολίτικη της ΕΚΤ έχει βοηθήσει να περιοριστούν οι πιέσεις στα ομόλογα της ευρωζώνης. Τι σημαίνουν για τις αγορές η πρόσφατη απόφαση της BoJ και η αναμενόμενη αλλαγή πολιτικής Fed για τα επιτόκια;
Η απόφαση της Fed δεν έχει καμία σημασία, ακριβώς επειδή είναι απλά μια συνέχιση της πολιτικής wait-and-see. Η απόφαση της Τράπεζας της Ιαπωνίας από την άλλη αποτελεί μια μεγάλη αλλαγή στην πολιτική των κεντρικών τραπεζών, την οποία οι αγορές δεν έχουν κατανοήσει πλήρως ακόμη. Ο λόγος πίσω από αυτή τη μεγάλη αλλαγή πολιτικής είναι ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας παραδέχεται πλέον, τόσο δημόσια, όσο και ιδιωτικά ότι η περισσότερη και ευκολότερη νομισματική πολιτική δεν πρόκειται να βοηθήσει την οικονομία ή τον πληθωρισμό, συνεπώς σκοπός τους είναι σε 10 χρόνια από τώρα τα επιτόκια να φτάσουν σε μηδενικά όρια. Φυσικά το ενδιαφέρον εδώ προκύπτει από το γεγονός ότι αυτή η απόφαση προέρχεται από ένα περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων. Πλέον οι κεντρικές τράπεζες ισχυρίζονται ότι θέλουν να διατηρήσουν τα επιτόκια σε μηδενικά επίπεδα και κατ’ επέκταση θα κάνουν οτιδήποτε χρειαστεί για να το επιτύχουν.
Αυτό το γεγονός έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς στο γενικότερο πλαίσιο της επόμενης αλλαγής πολιτικής για την οικονομία, όλοι φαίνεται να συζητούν την πολιτική helicopter money. Παρόλο που η απόφαση της Τράπεζας της Ιαπωνίας δεν αποτελεί ακριβώς πολιτική helicopter money, είναι έμμεσα helicopter money γιατί φυσικά και αν διατηρήσεις τα επιτόκια σε μηδενικό επίπεδο απαλλάσσεις την κυβέρνηση από την ευθύνη του δημοσιονομικού ελλείμματος. Δηλαδή, η Τράπεζα της Ιαπωνίας δίνει λευκή επιταγή στην κυβέρνηση της Ιαπωνίας να δημιουργήσει περισσότερα δημοσιονομικά ελλείμματα επειδή αν όντως το πράξει δεν θα υπάρχει άμεση επίπτωση για την τιμή του χρήματος, π.χ. σε επιτόκια δεκαετίας. Με άλλα λόγια, το πρώτο κομμάτι της πολιτικής helicopter money έχει ήδη πραγματοποιηθεί μέσα από την εξασφάλιση ότι τα επιτόκια στην Ιαπωνία δεν είναι δυνατόν να αυξηθούν, παρά το ενδεχόμενο συνέχισης της επέκτασης του δημοσιονομικού ελλείμματος από την Ιαπωνική κυβέρνηση. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική αλλαγή και αναμένουμε ότι, αν δεν αλλάξει κάτι στους επόμενους έξι μήνες, η αλλαγή αυτή θα εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα.
Η άποψή μου σχετικά με την τρέχουσα πολιτική των κεντρικών τραπεζών είναι ότι είναι τελείως χαμένες και οι αντιδράσεις από την Τράπεζα της Ιαπωνίας είναι η πρώτη ένδειξη ότι οι κεντρικές τράπεζες παραιτούνται από την άσκηση μιας αποκλειστικής πολιτική χαμηλών επιτοκίων και από την πεποίθηση ότι η πολιτική αυτή θα έχει σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην οικονομία, όσο και στις προσδοκίες για αύξηση του πληθωρισμού.
