Ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην ομιλία του στο Κογκρέσο αναφέρθηκε στην Πολιτεία του Πλάτωνα και την εξέχουσα θέση που έχουν οι γυναίκες σε αυτή.
«Είναι μεγάλη χαρά και τιμή να απευθύνομαι απόψε στο Κογκρέσο υπό την ηγεσία των δύο γυναικών, των Νάνσι Πελόζι και Καμάλα Χάρις. Διότι ένας Έλληνας πρώτος αποτέλεσε τον συνήγορο των ίσων δικαιωμάτων για τις γυναίκες. Στην Πολιτεία του, ο Πλάτων προτείνει οι γυναίκες να μοιράζονται την εξουσία και όλες τις προκλήσεις με τους άνδρες, όπως και τη στρατιωτική θητεία. Όποιο κράτος δεν αξιοποιεί τις γυναίκες, δαπανά το ήμισυ των πόρων του, έλεγε. Ως γιος, πατέρας, αδελφός ισχυρών γυναικών, συμφωνώ απόλυτα μαζί του», ανέφερε ο πρωθυπουργός, καταχειροκροτούμενος.
Τι ανέφερε ο Πλάτων για τις γυναίκες και τον ρόλο τους στην κοινωνία και τη διακυβέρνηση
Ο Πλάτων στο πασίγνωστο έργο του «Πολιτεία» αναφέρεται στην ιδανική πολιτική και κοινωνική οργάνωση. Ιδιαίτερη θέση στην πλατωνική Πολιτεία – σε κόντρα με το πνεύμα εκείνης της εποχής αλλά και των πολλών αιώνων που ακολούθησαν – είχαν οι γυναίκες, τις οποίες ο μεγάλος φιλόσοφος τις τοποθετεί ακριβώς δίπλα και ίσα με τους άνδρες, υπολογίζοντας όμως τις ιδιαιτερότητές τους.
Η φιλόλογος Στέλλα Κουσκουμπεκάκη σε άρθρο της στην εφημερίδα Πατρίς του Ηρακλείου γράφει:
«Ο εξέχων αυτός νους στην ιδανική “Πολιτεία” που οραματίστηκε δεν άφησε αμέτοχες τις γυναίκες από τις λειτουργίες της πόλης, αλλά τις τοποθέτησε δίπλα στους άνδρες, λαμβάνοντας, όμως, υπόψη του τις ιδιαιτερότητες του φύλου του.
Ιδιαίτερα στο πέμπτο βιβλίο του εκτενούς αυτού διαλογικού έργου ο Πλάτωνας με απαράμιλλη παραστατικότητα και μοναδική αποδεικτική και ορθολογιστική συλλογιστική διαδικασία χρησιμοποιώντας και παραδείγματα από το φυσικό κόσμο (π.χ. τα αρσενικά και τα θηλυκά σκυλιά έχουν το ίδιο μερίδιο στη φύλαξη της στάνης ή στο κυνήγι) καταλήγει στο ότι είναι ζήτημα εκπαίδευσης και ανατροφής η ίση μεταχείριση γυναικών και ανδρών στις εργασίες.
Οι συζητήσεις (Σωκράτης, Γλαύκων, Αδείμαντος, Πολέμαρχος, Θρασύμαχος και Κεφαλος) συμφωνούν ότι οι φυσικές ικανότητες είναι κατά τον ίδιο τρόπο διασκορπισμένες μέσα και στα δύο φύλα· η μόνη τους διαφορά είναι η μεγαλύτερη αδυναμία της γυναίκας σε σχέση με τον άνδρα.
Ο Πλάτωνας πίστευε ότι οι γυναίκες μπορούν να κυβερνήσουν εξίσου καλά με τους άνδρες· ήταν βέβαιoς πως και οι γυναίκες μπορούν να επιδείξουν την ίδια λογική και την ίδια σωφροσύνη με τους άνδρες, αρκεί να αποκτήσουν την ίδια μόρφωση και ν’ απαλλαγούν από το φορτίο της ανατροφής των παιδιών και των οικιακών εργασιών.
Ο Πλάτωνας πρότεινε κατάργηση της οικογένειας και της ιδιοκτησίας για τους κυβερνήτες και τους φύλακες με την έννοια ότι η Πολιτεία θα αποτελούσε γι’ αυτούς την ίδια την οικογένεια.
Από την κοινή συμβίωση, εξάλλου, και την κοινή συμμετοχή στις σωματικές δραστηριότητες θα οδηγούνται στην έμφυτη ανάγκη για γενετήσια επικοινωνία οι άνδρες με τις γυναίκες. Στο σημείο αυτό, όμως, προτείνει να εφαρμόζει η Πολιτεία κάποιου τύπου ευγονική ώστε να έρχονται σε συχνότερη επαφή οι άριστοι άνδρες με τις άριστες γυναίκες· κι αυτό θα επιτευχθεί με τη θέσπιση ειδικών τελετών· οι άρχοντες πάντως, θα καθορίζουν τον αριθμό των γάμων προβλέποντας τη δημογραφική εξέλιξη ώστε να κρατιέται ο πληθυσμός στο ίδιο αριθμητικό όριο.
Σ’ όσους νέους, πάλι, διακρίνονται στον πόλεμο ή σ’ άλλες δραστηριότητες οι άρχοντες εκτός από τις άλλες τιμές πρέπει να τους παρέχουν το δικαίωμα της συχνότερης συγκοίμησης με τις γυναίκες για να γεννιούνται όσο γίνεται περισσότερα παιδιά από τις εκλεκτές αυτές ενώσεις.
Στα παιδιά που θα γεννιούνται απ’ αυτούς τους γάμους η Πολιτεία θα δίνει ιδιαίτερη προσοχή ως προς την ανατροφή τους οδηγώντας τα σε ιδιαίτερους δημόσιους χώρους· εκεί θα οδηγούνται και οι μητέρες, αλλά και άλλες παραμάνες για το θηλασμό τους· όμως, οι άρχοντες θα φροντίζουν να μην αναγνωρίζουν οι μητέρες τα παιδιά τους. Η εποπτεία, δε όλου αυτού του έργου θα είναι κοινή αρμοδιότητα ανδρών και γυναικών, όμως, τα ανάπηρα παιδιά θα ανατρέφονται κρυφά σε τόπο μυστικό, όπως και τα παιδιά από κατώτερους ανθρώπους.
Ιδιαίτερη, βέβαια, σημασία αποδίδει στα χρονικά όρια της τεκνοποίησης που για τις γυναίκες θα είναι από το 20ο έως το 40ο έτος της ηλικίας, ενώ για τους άνδρες ως το 55ο γιατί αυτός είναι ο καιρός, λέει ο Πλάτων, της σωματικής και πνευματικής ακμής των δύο φύλων. Όσοι, μάλιστα, τεκνοποιούν εκτός των ορίων αυτών θα θεωρούνται ως άδικοι.
Η ανατροφή των παιδιών είναι για τον Πλάτωνα πολύ σοβαρή υπόθεση, γι’ αυτό και δεν έπρεπε να αφεθεί στα χέρια μεμονωμένων ατόμων. Έπρεπε να γίνεται υπό την επίβλεψη της Πολιτείας. Ήταν ο πρώτος φιλόσοφος που υποστήριξε τα δημόσια νηπιαγωγεία και τα σχολεία που κρατούν τους μαθητές όλη μέρα και μετά το τέλος των μαθημάτων.
Στην ιδεώδη Πολιτεία του Πλάτωνα, αφού και οι γυναίκες έχουν παίξει σημαντικό ρόλο, πρέπει να μορφώνονται και στα δύο βασικά μαθήματα, που είναι η γυμναστική, δηλ. η σωματική αγωγή γενικά και η μουσική, στην οποία συμπεριλαμβάνεται ο χορός και η καλλιέργεια του πνεύματος.
Τονίζει, ιδιαίτερα, ότι μια Πολιτεία που δεν μορφώνει και δεν εκπαιδεύει τις γυναίκες της μοιάζει με τον άνθρωπο που δεν εξασκεί και δεν γυμνάζει παρά μονάχα το δεξί του χέρι.
Στα πρώτα χρόνια η αγωγή είναι κοινή για άρρενες και θήλεις· αργότερα γίνεται διαχωρισμός γιατί αρχίζουν να διαφοροποιούνται και τα ενδιαφέροντα.
Στις γυμναστικές ασκήσεις, τα αγωνίσματα, τις πορείες, την άθληση κοινοί δάσκαλοι μισθοδοτούμενοι από το κράτος θα εκπαιδεύουν και θα ασκούν αγόρια και κορίτσια. Είναι ντροπή λέει στους Νόμους (ένα άλλο σπουδαίο έργο του), οι γυναίκες να ανατρέφονται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην θεωρούνται ικανές, αν παραστεί ανάγκη, να ριχτούν στον κίνδυνο, αλλά να κρίνονται κατάλληλες μόνο για να τρέχουν σε γιορτές και πανηγύρια.
Και οι γυναίκες, κατά τον Πλάτωνα, μπορούν να συμμετέχουν στον πόλεμο είτε μέσα στις ίδιες γραμμές με τους άνδρες, είτε ως σώμα τοποθετημένο στα μετόπισθεν για εκφοβισμό του εχθρού και για παροχή βοήθειας.
Ως προς τη συμμετοχή των γυναικών στις αθλητικές δραστηριότητες πιστεύει ότι κι εκείνες πρέπει να ασχολούνται μ’ αυτές, παρουσιάζοντας μάλιστα, το παράδειγμα των Σαυρομάτιδω των γυναικών του Πόντου, που υποχρεωτικά έπαιρναν μέρος, όχι μόνο στην ιππασία, αλλά και στην άσκηση του τόξου και των άλλων όπλων το ίδιο με τους άνδρες· έτσι, πιστεύει ο Πλάτωνας, θα γίνουν ικανές να αντιστέκονται γενναία, ενάντια στον εχθρό που επιχειρεί να κυριεύσει την πατρίδα τους.
Ξεχωριστή θέση, εξάλλου, επιφυλάσσει ο Πλάτων στις γυναίκες στον κοινωνικό τομέα, αφού στους “Νόμους” αναθέτει σε γυναίκες-επόπτριες να καθοδηγούν τους νέους και τα νιόπαντρα ζευγάρια και να τους προφυλάσσουν από την άγνοια και την αμαρτία (κάτι σαν σύμβουλοι γάμου, δηλαδή).
Τέλος, μερικοί μελετητές της Πολιτείας συσχετίζουν το 5ο βιβλίο με τις “Εκκλησιάζουσες” του Αριστοφάνη. Υποστηρίζουν ότι τα κεφ. 1-5 γράφτηκαν πριν γράψει ο Αριστοφάνης τις “Εκκλησιάζουσες” και βρίσκουν επίδραση σ’ αυτές από την Πολιτεία· βέβαια, η Πολιτεία δεν είναι γυναικοκρατία, αλλά αρχή φιλοσόφων ανδρών και γυναικών.
Αυτό είναι, εν κατακλείδι, και το διαχρονικό και, ιδιαίτερα επίκαιρο, σήμερα, μήνυμα του μεγαλειώδους αυτού έργου: η ισότιμη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του συνόλου του ανθρώπινου δυναμικού, ανδρικού και γυναικείου, μιας Πολιτείας που θέλει να είναι ευνομούμενη, δίκαιη και δημιουργική».
