Σε τρεις άξονες θα κινηθεί η στρατηγική διαπραγμάτευσης της κυβέρνησης κατά τη σκληρή αναμέτρηση με τους θεσμούς για το Ασφαλιστικό, που ξεκινά επισήμως μετά το Eurogroup της 14ης Ιανουαρίου. Ως μοναδική κόκκινη γραμμή θα τεθεί η προστασία των κύριων συντάξεων, ενώ οι αντιπροτάσεις για εναλλακτικές πηγές εσόδων θα πέφτουν στο τραπέζι ανάλογα με την πορεία της διαπραγμάτευσης. Παράλληλα θα αναζητηθούν συμβιβαστικές λύσεις σε ορισμένα θέματα αιχμής όπως η μείωση των επικουρικών συντάξεων.
Λίστα με νέες πηγές εσόδων και μελέτες που δείχνουν ότι το ασφαλιστικό σύστημα είναι βιώσιμο τουλάχιστον έως το 2031 χωρίς να απαιτηθεί περικοπή συντάξεων περιλαμβάνει η πρόταση για το Ασφαλιστικό που έχει ήδη στα χέρια του ο πρωθυπουργός. Ωστόσο, οι δανειστές βλέπουν με επιφύλαξη τις αντιπροτάσεις, καθώς δεν έχουν διαγράψει από την ατζέντα τις γνωστές εμμονές τους και αναμένεται να επιμείνουν σε μειώσεις κύριων και επικουρικών συντάξεων, σε χαμηλά ποσοστά αναπλήρωσης, στη συμπλήρωση 20ετίας αντί για 15ετία και στη θέσπιση εισοδηματικών κριτηρίων για τη χορήγηση της βασικής σύνταξης. Η κυβερνητική πρόταση που θα παραδοθεί αύριο στους θεσμούς προβλέπει ότι τα 700 εκατ. ευρώ, που υπολείπονται για την επίτευξη του στόχου το 2016, θα εξασφαλιστούν κατά το ήμισυ από περικοπές δαπανών και το υπόλοιπο από την αύξηση των εισφορών κατά μιάμιση ποσοστιαία μονάδα (1% για τους εργοδότες και 0,5% για τους εργαζόμενους). Περιλαμβάνει επίσης εναλλακτικά μοντέλα με το ύψος των νέων συντάξεων που ορίζουν ποσοστό αναπλήρωσης 60%-65% για 40 χρόνια ασφάλισης.
Πρόσθετες πηγές εσόδων Οι πρόσθετες πηγές εσόδων που δεν περιλαμβάνονται στην πρόταση αλλά θα παρουσιαστούν κατά τη διαπραγμάτευση αφορούν:
α) Εσοδα από το οικονομικό έγκλημα (ΦΠΑ, λαθρεμπόριο καυσίμων, τσιγάρων και αλκοολούχων ποτών).
β) Τα πρόστιμα από τις κλήσεις της Τροχαίας (έχουν προχωρήσει οι συζητήσεις των συναρμόδιων υπουργείων).
γ) Την επιβολή ειδικού τέλους στις χρηματιστηριακές συναλλαγές ή στις συναλλαγές που πραγματοποιούνται ηλεκτρονικά μέσω τραπεζών (αναλυτικό ρεπορτάζ στο «ΘΕΜΑ» 25/12).
δ) Τα έσοδα από τυχερά παιχνίδια, από τις συμβάσεις με το Δημόσιο και από τις αποκρατικοποιήσεις. Δηλαδή ένα μέρος των εσόδων θα διοχετεύεται στο ασφαλιστικό σύστημα ενώ παράλληλα θα αξιοποιηθεί η κινητή και η ακίνητη περιουσία των Ταμείων, με στόχο τη μακροπρόθεσμη ανακεφαλαιοποίηση των αποθεματικών τους. Σήμερα το ύψος τις κινητής περιουσίας εκτιμάται σε 17,5 δισ. ευρώ.
Την ίδια ώρα έχουν κλειδώσει οι περικοπές σε μερίσματα, εφάπαξ και επικουρικές συντάξεις άνω των 170 ευρώ (εξοικονόμηση 400 εκατ. ευρώ).
■ Αυτές τις μέρες ολοκληρώνεται η αναλογιστική μελέτη για τη βιωσιμότητα του ΕΤΕΑ, με βάση την οποία θα αποφασιστεί πόσο βαθιά θα μπει το μαχαίρι. Στο τραπέζι υπάρχουν οκτώ σενάρια κλιμακωτών περικοπών των επικουρικών συντάξεων με στόχο όχι μόνο τη βιωσιμότητα, αλλά και την εξάλειψη των στρεβλώσεων καθώς για τα ίδια χρόνια δουλειάς, ο κλάδος του ΤΕΑΔΥ δίνει 54 ευρώ και του ΕΤΕΑΜ 200 ευρώ. Η μεσοσταθμική μείωση θα είναι της τάξης του 6% με την προϋπόθεση της αξιοποίησης της περιουσίας του Ταμείου. Η μείωση στις υψηλότερες συντάξεις μπορεί να φτάσει στο 15%-20%. Πάντως, σύμφωνα με στελέχη της ασφάλισης, αν απορριφθεί οριστικά η πρόταση για αύξηση των εισφορών, οι περικοπές θα ξεκινήσουν από τις συντάξεις των 128 ευρώ.
■ Τα ποσά των εφάπαξ του Δημοσίου και των Νομικών Προσώπων για αιτήσεις συνταξιοδότησης από 1/9/2013 αναμένεται να μειωθούν κατά 10% προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του Ταμείου. Επίσης κατά 25% -30% αναμένεται να μειωθούν τα μερίσματα του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων, καθώς τα έσοδά του έχουν συρρικνωθεί κατά 40% εξαιτίας της κατάργησης του κοινωνικού πόρου.
Επιφυλάξεις Οι δανειστές συνεχίζουν να κρατούν επιφυλακτική στάση (δηλώσεις Βλάντις Ντομπρόβσκις, Ντέκλαν Κοστέλο κ.ά.) σχετικά με την αύξηση των εισφορών (πλήττεται η ανταγωνιστικότητα) και τις νέες πηγές εσόδων, οι οποίες παράγουν αμφίβολο αποτέλεσμα. Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, η αύξηση των εισφορών για τον κλάδο επικούρησης θα αποφέρει ετήσια έσοδα ύψους 525 εκατ. ευρώ. Αντίθετα, άλλοι παράγοντες της ασφάλισης θεωρούν ότι εξαιτίας της ανεργίας, των ελαστικών μορφών απασχόλησης και της αδήλωτης εργασίας, το μέτρο δεν θα αποφέρει έσοδα άνω των 350 εκατ. ευρώ.
Η ελληνική πλευρά θα προσπαθήσει να πείσει τους δανειστές ότι δεν απαιτούνται περικοπές συντάξεων, καθώς η συνταξιοδοτική δαπάνη δεν ξεφεύγει από τα συμφωνημένα όρια έως το 2031 και θα περιοριστεί στο 15,5% του ΑΕΠ (από 16,4% σήμερα).
Αύξηση της δαπάνης εμφανίζεται, σύμφωνα με τη μελέτη που έχει στα χέρια του ο πρωθυπουργός, μετά το 2032 εξαιτίας του «baby boom» (θα συνταξιοδοτηθούν οι ασφαλισμένοι που γεννήθηκαν τις δεκαετίες 1960 και 1970, όπου καταγράφεται υπερδιπλάσιος αριθμός γεννήσεων). Η πρόταση που θα τεθεί σε διαπραγμάτευση με τους δανειστές θα προβλέπει ακόμη:
■ Μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος με άξονα την εθνική σύνταξη των 384 ευρώ. Η κυβερνητική πρόταση προβλέπει την καταβολή της μετά από 15 χρόνια, ενώ οι δανειστές επιμένουν να χορηγείται μετά από 20 χρόνια με παράλληλη θέσπιση εισοδηματικών κριτηρίων.
■ Η αναλογική σύνταξη θα υπολογίζεται με βάση τον νέο συντελεστή αναπλήρωσης, που θα λαμβάνει υπόψη το ύψος του μισθού, τις εισφορές και τα έτη ασφάλισης. Στο εξής ο υπολογισμός των συντάξεων θα γίνεται με βάση τον μισθό όλου του εργασιακού βίου για τους μισθωτούς ή με βάση το εισόδημα για τον υπολογισμό των συντάξεων των ελευθέρων επαγγελματιών (ΟΑΕΕ-ΕΤΑΑ) και των αγροτών (ΟΓΑ). Το ποσοστό αναπλήρωσης θα αποτελέσει κομβικό σημείο στη διαπραγμάτευση του Ιανουαρίου, καθώς η ελληνική πρόταση προβλέπει ποσοστό αναπλήρωσης 55%-65% του συντάξιμου μισθού, ενώ το κουαρτέτο δεν δέχεται το ποσοστό να υπερβαίνει το 48%. Συγκεκριμένα, το σχέδιο προβλέπει ποσοστά αναπλήρωσης 0,8%-1% για τις συντάξεις με 15 χρόνια ασφάλισης και ποσοστά αναπλήρωσης 1,5% για τις συντάξεις με 40 χρόνια ασφάλισης. Δηλαδή με 15 χρόνια ασφάλισης θα μπορεί κανείς να παίρνει εθνική σύνταξη χωρίς εισοδηματικά κριτήρια ύψους 384 ευρώ, ενώ για 40 χρόνια ασφάλισης θα ισχύει ποσοστό αναπλήρωσης 60%-65%. Η σκληρή εκδοχή των μαθηματικών μοντέλων που μελετήθηκαν δείχνει ότι η αναπλήρωση κυμαίνεται γύρω στο 55% και το ήπιο σενάριο στο 62%.
■ Ο επανυπολογισμός των συντάξεων θα γίνει με βάση ενιαίους συντελεστές που θα ισχύουν τόσο για τους μελλοντικούς όσο και για τους παλαιούς συνταξιούχους. Οι τυχόν διαφορές που θα προκύψουν από τον επανυπολογισμό δεν θα οδηγήσουν σε μειώσεις, αλλά θα διατηρηθούν ως προσωπική διαφορά για κάθε συνταξιούχο. Ο επανυπολογισμός σχεδιάστηκε για να λειτουργήσει ως λογιστικό τρικ προκειμένου να δικαιολογηθούν οι μειώσεις των συντάξεων που κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το ΣτΕ .
■ Μελετάται η μείωση κατά 10%-15% του πλαφόν της κύριας σύνταξης που σήμερα είναι 2.700 ευρώ. Οι διπλές ή πολλαπλές συντάξεις, ακόμη και αν πρόκειται για συντάξεις χηρείας, θα τεθούν στο στόχαστρο και αναμένεται να υποστούν μεγαλύτερες περικοπές.
Αύξηση ορίων ηλικίας και μείωση των συντάξεων Εκτός από τα νέα «μαχαίρια» που θα βγουν με την κατάθεση του νέου Ασφαλιστικού στη Βουλή στα μέσα Ιανουαρίου, από 1/1/2016 τίθενται σε εφαρμογή δεκάδες αλλαγές που θα επιβαρύνουν τους ασφαλισμένους (αύξηση ορίων ηλικίας και εισφορών), ενώ θα οδηγήσουν σε δραματικές μειώσεις τις συντάξεις. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
■ Οι πρόωρες συντάξεις θα υπόκεινται σε επιπλέον κούρεμα 10%. Το ποσοστό αυτό (πρόσθετο πέναλτι πέραν της μείωσης κατά 6% για κάθε χρόνο πρόωρης εξόδου) θα εξαλείφεται με τη συμπλήρωση του συμβατικού ορίου ηλικίας για συνταξιοδότηση. Ετσι, οι συντάξεις των ασφαλισμένων στα ειδικά ταμεία ΔΕΚΟ και τραπεζών που αποφασίζουν να βγουν (και έχουν το δικαίωμα) πέντε χρόνια νωρίτερα στη σύνταξη θα υποστούν μείωση έως και 40% (π.χ. η σύνταξη των 1.000 ευρώ μειώνεται στα 630).
■ Οι εισφορές του ΟΓΑ από 1/1/2016 και μετά αναμένεται να αυξηθούν κατά 30% φέτος, συν αντίστοιχα ποσοστά το 2017 και το 2018, με στόχο τον υπερδιπλασιασμό των πληρωμών για ασφάλιση των Ελλήνων αγροτών.
■ Αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης από τρεις μήνες έως και έξι χρόνια για έξοδο με 35ετία. Οι πόρτες εξόδου κλείνουν, καθώς στόχος είναι σταδιακά σύνταξη να καταβάλλεται με 40 έτη ασφάλισης στα 62.
■ Πάνω από 70.000 δικαιούχοι του ΕΚΑΣ θα χάσουν το επίδομα λόγω της καθιέρωσης αυστηρότερων εισοδηματικών κριτηρίων. Το σχετικό κονδύλι θα μειωθεί κατά 20%, ενώ στόχος είναι μέχρι το 2019 να έχει αντικατασταθεί από το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
