Ποιος είναι ο Αλκιβιάδης Σταφανής με την ατσάλινη πειθαρχία που κλήθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη να συμμαζέψει το μεγαλύτερο πρόβλημα της κυβέρνησης, το Προσφυγικό
Καθημερινά στις 6.30 το πρωί βρίσκεται στο γραφείο του. Ανελλιπώς. Βρέξει χιονίσει. Ακόμη και τα Σαββατοκύριακα. Ωστόσο δεν δίνει μόνο το «παρών» στην αυστηρά συγκεκριμένη ώρα, αλλά νιώθει τύψεις απέναντι στους ήδη προσελθόντες συνεργάτες του αν καθυστερήσει μόλις λίγα λεπτά. Θα υπέθετε κανείς ότι στο πειθαρχημένο πλαίσιο της ζωής ενός στρατιωτικού «η συνήθεια είναι δεύτερη φύση», όπως έλεγε ο Αριστοτέλης.
Στην περίπτωση όμως του ανθρώπου που πέρασε 41 χρόνια της ζωής του στο στράτευμα, η έξη της πρωινής έγερσης και της σταθερής προσέλευσης στα καθήκοντά του δεν έχει δαμάσει τη ζωηρότητα των αισθημάτων του. Πόσο μάλλον να έχει απλώσει πάνω του ένα πέπλο ρουτίνας, αδράνειας και εφησυχασμού. Για τον εν αποστρατεία στρατηγό Αλκιβιάδη Στεφανή, τον νυν εξωκοινοβουλευτικό υφυπουργό Εθνικής Αμυνας, τίποτε δεν είναι μανιέρα. Η μετακίνησή του από τον 4ο όροφο του Στρατοπέδου Παπάγου στο Πεντάγωνο -όπου διετέλεσε έως τον περασμένο Φεβρουάριο αρχηγός του ΓΕΣ- στον 5ο όροφο του ίδιου κτιριακού συγκροτήματος που στεγάζει τα γραφεία της πολιτικής ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας δεν συνιστούσε για τον ίδιο απλώς μια επιπρόσθετη τιμή. Αποτελούσε μία ακόμη πρόκληση να υπηρετήσει την πατρίδα από άλλο μετερίζι. Εξαλλου, όταν αποστρατεύτηκε -με απόφαση του ΚΥΣΕΑ που συνεδρίασε στα τέλη του περασμένου Ιανουαρίου, υπό τον τότε πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα-, παρότι αισθανόταν να βιώνει μια άδικη αποχώρηση, δεν λιποψύχησε. Δεν κατέφυγε σε μουρμούρες, γκρίνιες, υπονοούμενα. Θα μπορούσε, αφού στη θητεία του, μεταξύ άλλων θετικών, ο Ελληνικός Στρατός απέκτησε σύγχρονα ελικόπτερα Kiowa Warrior, αξίας 550 εκατ. δολαρίων, αντί «ψίχουλων», κάτι λιγότερο από 50 εκατ. δολάρια, να αντικαταστήσει το ήδη απαρχαιωμένο υλικό. Η αξιοπρέπειά του, όμως, παρά το αποκλειστικά προσωπικό του επίτευγμα, δεν του επέτρεπε ηχηρούς κομπασμούς.
Ο σεμνός στρατιώτης
Στο αποχαιρετιστήριο μήνυμά του στη Σχολή Ευελπίδων εκφώνησε, ενώπιον του συγκεντρωμένου κοινού, μια ωδή υπερηφάνειας για τον Ελληνικό Στρατό τονίζοντας: «Να υπηρετείς την πατρίδα αξίζει. Και όταν κάτι αξίζει να το κάνεις, τότε αξίζει και να το παρακάνεις». Η συγκεκριμένη οπτική του, σε πολλούς, φάνηκε να αποκλίνει από εκείνη του Τζον Φ. Κένεντι, ο οποίος έλεγε: «Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η χώρα σου για σένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη χώρα σου». Στην πραγματικότητα, η δική του αντίληψη εμπεριέχει τη ρήση του δολοφονηθέντος Αμερικανού προέδρου. Ειδικότερα όταν συχνά ο ίδιος επαναλαμβάνει ότι «κανείς δεν μπορεί να είναι επιτυχημένος στα καθήκοντά του και η πατρίδα του να αποτύχει». Το ίδιο φρόνημα σε συνδυασμό με έναν υγιή εγωισμό μοιάζει να τον κινητοποιεί στις νέες, πολιτικές αυτή τη φορά, αρμοδιότητές του. Με πρωτοφανή, ωστόσο, σεμνότητα, απόρροια ενός ήδη καλλιεργημένου ήθους, ο Αλκιβιάδης Στεφανής αρνήθηκε να συγκροτήσει πολιτικό γραφείο, δεν διαθέτει γραφείο αιτημάτων και είναι ίσως και ο μόνος υφυπουργός που, παρότι έχει το δικαίωμα, δεν συγκρότησε γραφείο Τύπου. Επιπλέον, αντιστάθηκε στη στελέχωση προσωπικής φρουράς ασφαλείας, με αποτέλεσμα να μην αποσπαστεί αστυνομικός στην υπηρεσία του. Προς έκπληξη αλλά και ανησυχία, φυσικά, της Κατεχάκη, δεδομένου ότι ο υφυπουργός, παρά τον αυστηρό του αυτοέλεγχο, θεωρείται και λάτρης των δίτροχων μηχανών.
Το κρίσιμο πόστο
Νυχθημερόν σχεδόν, βρίσκεται στο επενδυμένο με ξύλο γραφείο του, όπου δεσπόζουν, ενδεικτικά μάλλον του ένστολου παρελθόντος του κατόχου του αλλά και του ύφους του υπουργείου, διακοσμητικά στοιχεία και ενθυμήματα. Μεταξύ άλλων, μια χρωμολιθογραφία του Κώστα Γραμματόπουλου που απεικονίζει τον Ελληνα στρατιώτη με εφ’ όπλου λόγχη στην οποία αναγράφεται, κατά το «Μολών λαβέ», «Ελα να τα πάρεις», ένα ολόσωμο πορτρέτο του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά, μια επιχρωματισμένη φωτογραφία του πρωτοπόρου και παράτολμου πιλότου των Βαλκανικών Πολέμων Δημήτρη Καμπέρου -συν τοις άλλοις, πρωτεργάτης της ίδρυσης της ομάδας του Ολυμπιακού Πειραιά- και φυσικά σε περίοπτη θέση είναι αναρτημένες μερικές θρησκευτικές εικόνες. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι ο συνονόματος παππούς του Αλκιβιάδης Στεφανής λειτουργούσε στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Αγιάσο, την κωμόπολη στις πλαγιές του όρους Ολυμπος στη Λέσβο, τόπο καταγωγής της οικογένειας του γεννημένου στην Αθήνα υφυπουργού.
Σε αυτό το ίδιο γραφείο την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου, στις 11.20 το πρωί, του τηλεφώνησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Ο πρωθυπουργός τού ανέθεσε τον ρόλο ειδικού συντονιστή των διάφορων υπηρεσιών των συναρμόδιων υπουργείων που εμπλέκονται στη μετακίνηση των αιτούντων άσυλο και τη μετεγκατάσταση προσφύγων από τα νησιά στο εσωτερικό της χώρας. Προφανώς, η επιλογή του για τη συγκεκριμένη υπηρεσία από τον επικεφαλής της κυβέρνησης αποτελούσε αναγνώριση των ικανοτήτων, της αποφασιστικής αμεσότητας και της αποτελεσματικότητάς του. Σαφώς και ο ίδιος την προσέλαβε ως επιπρόσθετη καταξίωση και τιμή προς το πρόσωπό του. Απλώς τη μετέφρασε λακωνικά προς τους συνεργάτες του λέγοντας: «Ο,τι μου ζητάει η πατρίδα είναι υποχρέωσή μου». Και ρίχτηκε με τα μούτρα στη δουλειά. Οχι σε στυλ μπιζιμποντιστικής υπεραπασχόλησης, αλλά με τη συνεπή μεθοδικότητα του ανθρώπου που έχει από νωρίς ενσωματώσει στη ζωή του την έννοια της ανθεκτικότητας και της ακαταπόνητης δραστηριότητας.
από τα νεανικά του χρόνια στα τεθωρακισμένα, ήταν άνθρωπος των υπερβάσεων. Ιδιοσυγκρασιακά ελκόταν πάντα
από τις δυσκολότερες αποστολές και, διαρκώς
σε ετοιμότητα, αισθανόταν μειωμένος αν δεν του ανέθεταν
οι επικεφαλής αξιωματικοί να τις φέρει ο ίδιος σε πέρας
Ο στενός περίγυρός του γνωρίζει ότι έχει να πάρει άδεια, έστω και μία ώρα, από το μακρινό 2004. Αρκετοί, άλλωστε, από τους πρώην επιτελείς του θυμούνται το ξεχωριστό αυτό χαρακτηριστικό του, όταν πρωτοανέλαβε πριν από δυόμισι χρόνια καθήκοντα αρχηγού του ΓΕΣ. Εκείνο το βράδυ, αντί να κερνάει τους φίλους, συναδέλφους και συνεργάτες του, βρέθηκε στο Καστελόριζο, το πιο κομβικό στρατιωτικά σημείο της χώρας. Ακόμα και τα Σαββατοκύριακα όπου άλλοι έβρισκαν ευκαιρία για ανάπαυλα, ο ίδιος, αεικίνητος, επισκεπτόταν κάποιο στρατόπεδο της επαρχίας ή κάποιο παραμεθόριο φυλάκιο. Οσοι τον γνωρίζουν εκ του σύνεγγυς σημειώνουν ακόμη πως όταν υπηρέτησε στη Ρόδο την περίοδο 2014-2015, ως διοικητής της 95ης Ανώτερης Διοίκησης Ταγμάτων Εθνοφυλακής, δεν έκανε μπάνιο στη θάλασσα ούτε μία φορά. «Δεν ήρθα εδώ για διακοπές», έλεγε αφοπλιστικά αυτός ο λάτρης της άσκησης, της γυμναστικής και της κολύμβησης. Στόχος του κατά την παραμονή του εκεί ήταν να αγκαλιάσει με ευαισθησία την τοπική κοινωνία συμμετέχοντας σχεδόν σε όλες τις κοινωνικές δράσεις της και κάνοντας άμεσα αισθητή την παρουσία και επικουρική συμβολή του Στρατού στον τόπο. Αγαπήθηκε εκεί όσο λίγοι, λένε οι ίδιοι.
Μετά την πρόσφατη υπουργοποίησή του, μάλιστα, αρκετοί Δωδεκανήσιοι θεωρούν, ή καλύτερα πιστεύουν, ότι ο τόπος τους έχει πλέον τρεις υπουργούς: τους Γιώργο Γεραπετρίτη και Μάνο Κόνσολα από την Κάρπαθο και τον Αλκιβιάδη Στεφανή από τη Ρόδο! Με την ίδια προσήλωση στα καθήκοντα που κάθε φορά αναλαμβάνει, σε λιγότερο από έναν μήνα επικοινώνησε το κυβερνητικό πλάνο διαχείρισης του Προσφυγικού. Ενημέρωσε την ελληνική κοινωνία για την αποσυμφόρηση των νησιών με το κλείσιμο της εξαθλιωμένης δομής της Μόριας και εκείνης στο Βαθύ της Σάμου. Ανακοίνωσε τη δημιουργία κλειστών προαναχωρησιακών κέντρων σε Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο, καθώς και περίπου δέκα ελεγχόμενων δομών στην ενδοχώρα, ενώ εξαιρούνται τα Ιόνια νησιά. Στόχος του σχεδίου, η μεταφορά 20.000 μεταναστών από τα νησιά του Αιγαίου μέχρι τις αρχές του 2020, με παράλληλη ενίσχυση των υπηρεσιών ασύλου, καθορισμού συντονιστή για τα ασυνόδευτα παιδιά και πλαισίου υποχρεώσεων για τις ΜΚΟ. Ταυτόχρονα, προωθεί τη συγκρότηση ενιαίου φορέα επιτήρησης των συνόρων με την άμεση πρόσληψη συνολικά 1.200 συνοριοφυλάκων στον Εβρο και τα νησιά του Αιγαίου. Προφανώς, το σχέδιο αναμένεται να υλοποιηθεί, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα.
Η καριέρα στον Στρατό
Γεννημένος πριν από 60 χρόνια στην Αθήνα, μεγάλωσε στα Πατήσια. Σπούδασε στο 18ο Γυμνάσιο Αρρένων στη γειτονιά του και παρότι πήγαινε στο πρακτικό τμήμα και προαλειφόταν για φοιτητής σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή των θετικών επιστημών, διάλεξε τη Σχολή Ευελπίδων. Η Ελληνική Ιστορία και τα κατορθώματα των ηρώων της που διάβαζε από τα μαθητικά του χρόνια πυροδοτούσαν το κίνητρό του να ανοίξει ένα παράθυρο προσφοράς στην πατρίδα. Αναμενόμενα, οι Ενοπλες Δυνάμεις εξασφάλιζαν την πραγμάτωση αυτής της επιθυμίας του για την υπεράσπιση της χώρας. Η οικογένειά του στήριξε την επιλογή του. Ο πατέρας του Παναγιώτης, άλλωστε, ήταν και αυτός απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων, παρότι είχε αποσυρθεί από το στράτευμα και στραφεί σε άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες τουλάχιστον δύο χρόνια προτού γεννηθεί ο γιος του. Η μητέρα του Μαριάννα, καθώς και η δέκα χρόνια νεότερη αδελφή του παρακολούθησαν με ευαίσθητη τρυφερότητα και του συμπαραστάθηκαν στην αρχική σταδιοδρομία του στον Στρατό. Τον καμάρωσαν ακόμη το διάστημα 2000-2002, όταν διετέλεσε υπασπιστής κατά τη δεύτερη θητεία του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου. Την αφοσίωση στο πρόσωπο αυτού του ευπατρίδη Αχαιού πολιτικού την έδειξε ανεπιφύλακτα ο Στεφανής όταν πριν από τρία ακριβώς χρόνια ως αρχηγός του Γ’ Σώματος Στρατού συνόδεψε ευθυτενής μέσα στην επίσημη στολή του την εξόδιο ακολουθία του πρώην Προέδρου στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου στο Παλαιό Ψυχικό. Παρέκαμψε μάλιστα το πρωτόκολλο και προπορεύτηκε του φερέτρου κρατώντας πάνω σε βελούδινο μπλε μαξιλάρι τα παράσημα του εκλιπόντος. Ηταν μια ελάχιστη ανταπόδοση τιμής, κατά το πένθιμο «ύστατο χαίρε», στην τιμή που του είχε κάνει ο Πρόεδρος.
Ευθύς και οικείος
Από κοντά μοιάζει αισθητά νεότερος. Ψηλός, πρασινομάτης, κουτσουρεμένος, ατσαλάκωτος, γυμνασμένος, ευγενικός και ζεστά επικοινωνιακός, θα μπορούσε να είναι αθλητής, στρατιωτικός ή μάνατζερ πολυεθνικής. Εκφραστικά ισορροπημένος, περισσότερο ακριβής παρά λεπτολόγος, μεταδίδει με την ευφράδειά του την εικόνα του ανθρώπου στον οποίο η λέξη δεν λείπει ποτέ εφόσον κατέχει την ιδέα. Για τον ίδιο οι ιδέες είναι ανίκητες. Πιθανότατα έχει υπόψη του το γνωμικό του στρατηγού Πάτον, που έλεγε ότι μια καλή ιδέα που εφαρμόζεται σήμερα αξίζει όσο δώδεκα καλές αλλά αναξιοποίητες ιδέες σε μία εβδομάδα. Σίγουρα, όμως, γνωρίζει την αρετή του μέτρου. Και την υιοθετεί. Δεν πίνει, δεν καπνίζει, δεν ξενυχτάει, ξεχωρίζει όμως χάρη στη σπιρτάδα της εκφοράς του λόγου του, που συνοδεύεται ενίοτε με παραστατικές χειρονομίες των μακριών δαχτύλων του. Παρά το στητό παράστημά του, γίνεται αυτόματα οικείος δίχως την πόζα των παλιών βλοσυρών στρατιωτικών. Για έναν σκεπτόμενο άνθρωπο, ειδήμονα στον τομέα της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας και της Στρατιωτικής Διπλωματίας, δεν χρειάζονται επιτηδεύσεις. Δεν υπήρξε ποτέ επίπεδος και εργαλειακός στις εκάστοτε επαφές του. Οι συνομιλητές του μπορούν να διαγνώσουν ότι έχουν απέναντί τους έναν ψύχραιμο, μοντέρνο και ορθολογιστή άνθρωπο, ορεξάτο στα πρώτα υπεύθυνα βήματά του στην πολιτική σκηνή. Ο διεισδυτικότερος επισκέπτης του ενδεχομένως μπορεί να διαγνώσει ότι έχει απέναντί του έναν δημιουργικό άνθρωπο που εσωτερικά πάλλεται, ένα έμφυτο πάθος ενεργητικότητας και αποφασιστικότητας για την επίτευξη κάποιου στόχου. Ο ίδιος δεν το κρύβει. Είναι, άλλωστε, πασίγνωστος για την αστείρευτη ειλικρίνειά του. Οχι μόνο σε δημόσια θέα. Οι φίλοι του -και έχει πολλούς- ισχυρίζονται ότι ακόμη και η κόρη του Μαριάννα όταν αγοράσει κάποιο ένδυμα ρωτάει τον πατέρα της αν της πάει. Δεν πρόκειται να την κολακέψει ή να την απογοητεύσει ποτέ. Εχει μάθει στη ζωή του να μη λέει ποτέ ψέματα. Οπως έμαθε, μεταφορικά, να σπάζει αυγά αποσκοπώντας σε μια επιτυχημένη ομελέτα.
Σπουδές και περγαμηνές
Αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων το 1982 ως ανθυπίλαρχος και παρακολούθησε με τον μαύρο μπερέ όλα τα προβλεπόμενα σχολεία εκπαίδευσης αξιωματικών τεθωρακισμένων. Παρακολούθησε τη Σχολή Τεθωρακισμένων στις εγκαταστάσεις της αμερικανικής στρατιωτικής εκπαίδευσης Armor στο Φορτ Νοξ του Κεντάκι, αποφοίτησε από την εδώ Ανωτάτη Σχολή Πολέμου και από τη Σχολή Εθνικής Αμύνης. Τέλος, το 2008 ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του παίρνοντας μεταπτυχιακό τίτλο στις Στρατηγικές Ασφαλείας από το Πανεπιστήμιο Εθνικής Αμυνας (National Defense University – NDU) στην Ουάσινγκτον. Εκεί ανάμεσα σε 185 συναδέλφους του απ’ όλο τον κόσμο κατατάχθηκε πρώτος. Με μια λέξη, αρίστευσε. Το σπουδαιότερο ήταν ότι αυτός ο μοναδικός Ελληνας του πανεπιστημίου έγινε πρόεδρος της φοιτητικής επιτροπής «ηθικού». Σε μια ανταγωνιστική χώρα όπου τίποτε δεν σου χαρίζεται δίχως αξιοκρατικά κριτήρια, ο Αλκης, κατά τους συμφοιτητές του, διακρίθηκε με τη δυναμική του αυτοπεποίθηση, τον ζήλο και τον μεταδοτικό ενθουσιασμό του. Κυρίως, όμως, ενσωματώνοντας, ή καλύτερα αφομοιώνοντας, σε ένα συνεκτικό θεωρητικό πλαίσιο την ηθική και διανοητική αρετή που περιγράφει ο Αριστοτέλης, τον οποίο διεξοδικά έχει μελετήσει. Προέκυψε όμως και μία ακόμη έκπληξη στα χρόνια των εκεί σπουδών του. Εγινε αρχηγός της ομάδας μπάσκετ του ίδιου πανεπιστημίου. Αλλά σε αυτό το άθλημα είχε προϋπηρεσία. Χωρίς να είναι ποτέ ο υπερταλαντούχος σταρ, αλλά ένας απλώς σχετικά μέτριος αμυντικός παίκτης, κατάφερνε πάντα η πεντάδα να ξεκινάει από αυτόν. Εμψύχωνε, παρότρυνε, κινητοποιούσε και ενέπνεε τους συμπαίκτες του. Από τα Παιδικά του Σπόρτινγκ στη γειτονιά του, στην ομάδα Ταταύλα, που δραστηροποιούνταν στα Πατήσια, πριν μετακομίσει στο Νέο Φάληρο, και από εκεί στον Εθνικό Αλεξανδρούπολης -όταν υπηρεσιακά έπαιρνε μεταθέσεις πότε για το Σουφλί και πότε για την πρωτεύουσα του Νομού Εβρου-, ενσάρκωνε τον χαρισματικό αρχηγό που ωθούσε αγωνιστικά το αθλητικό σύνολο.
Καταδικασμένος να πετύχει
Καθ’ όλη την καριέρα του στο στράτευμα επιχείρησε να ενσαρκώσει ένα πρότυπο προς μίμηση για τους υφισταμένους του. Δεν χρειάστηκε ποτέ να πει σε κάποιον φαντάρο ή υπαξιωματικό του να μην αφήνει χαίτη από τη στιγμή που ο ίδιος κουρευόταν με την ψιλή. Δεν απαιτούσε τον καθαρισμό του στρατοπέδου από τη στιγμή που ο ίδιος έβγαινε από το γραφείο του με μια μεγάλη μαύρη νάιλον σακούλα και μάζευε μόνος του κάθε είδους απορρίμματα. Εδινε το ζωντανό παράδειγμα έχοντας υιοθετήσει ως μοντέρνος αξιωματικός αυτό που οι Αμερικανοί αποκαλούν «walk the talk». Συνέπεια λόγων και έργων δηλαδή. Σε μια πολύχρονη σταδιοδρομία στην οποία βίωσε τις καλύτερες του στιγμές ως διοικητής. Παρά τη μοναξιά που απαιτεί η άσκηση των συγκεκριμένων καθηκόντων, για τον ίδιο αποτελούσε έναν ευνοϊκό συγκερασμό.
Απολάμβανε να θέτει στόχους, να ξεδιπλώνει σχέδια, να εμπνέει και να ενθαρρύνει τους φαντάρους του, να συναναστρέφεται και να φροντίζει την τοπική κοινωνία. Και μέσα από αυτό το ξόδεμα ενέργειας να προσπαθεί να βελτιώνεται καθημερινά υπό το πρίσμα των διδασκαλιών του Αριστοτέλη, του θεμελιωτή της δυτικής σκέψης. Πολλά χρόνια πριν, ως διοικητής μιας μονάδας τεθωρακισμένων στον Εβρο, μετά από εξαντλητική άσκηση συνόδεψε μια φίλη του στο θέατρο. Μπροστά του με τις συνοδούς τους δύο φαντάροι από την ίλη του, χωρίς να τον πάρουν είδηση, σχολίαζαν τον χαρακτήρα του διοικητή τους, δίχως πάντως να μειώνουν την επιχειρησιακή του αξία. Αφού του έσουραν καμπόσα, κατέληξαν ότι είναι μεν σκληρός, αλλά, όλα κι όλα, δίκαιος. Ηταν η μεγαλύτερη ικανοποίηση για τον Αλκιβιάδη Στεφανή, που σταθερά παίρνει σκληρές αποφάσεις με μόνιμο γνώμονα την ηθική εντιμότητα και τους γραπτούς κανόνες.
Αυτά πυροδοτούν τη συμπεριφορά του και αν ενίοτε προβληματίζεται ή αναθεωρεί ύστερα από σκέψη κάποια θαρραλέα κρίση του, αυτό δεν τον αποτρέπει από τις αξίες που έχει χαράξει στην πορεία της ζωής του. Αυτές που συμπυκνώνονται και σε ό,τι τον χαρακτηρίζει: το πάθος και την αφοσίωση. Ενα δόσιμο εαυτού με αμφότερα ως εφόδια που, όπως ο ίδιος συχνά τονίζει, όποιος το εφαρμόζει στη δράση του θα το πάρει πίσω εκατό φορές. Παίρνοντας και μόνο κουράγιο από αυτό το θεμέλιο πάνω στο οποίο έχει οικοδομήσει την καθημερινή στάση του, είναι μάλλον καταδικασμένος να πετύχει και στο Προσφυγικό.
