«Οι εταιρείες μας δεν παίρνουν κορίτσια». «Αφήστε την αίτηση και το βιογραφικό και θα σας ειδοποιήσουμε, εάν υπάρξει κάτι». «Εγώ δεν έχω πρόβλημα με τα κορίτσια, αλλά για εσάς θα είναι δύσκολα πάνω στο πλοίο με 25 αγόρια, για 6 μήνες». «Λυπούμεθα. Δε δεχόμαστε γυναίκες!»…Προκατάληψη και αμφισβήτηση της ικανότητάς τους να επιβιώσουν σε έναν καθαρά ανδροκρατούμενο επαγγελματικό χώρο, αυτόν της ναυτιλίας, αντιμετωπίζουν νέες γυναίκες που επιλέγουν να ακολουθήσουν καριέρα Πλοιάρχου ή Μηχανικού πλοίου.
Τι και αν κοπίασαν, για να πετύχουν την εισαγωγή τους, μέσω Πανελλαδικών εξετάσεων, σε κάποια από τις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού, τι και αν υπήρξαν συνεπείς στην παρακολούθηση των μαθημάτων της Σχολής τους και αρίστευσαν στις εξεταστικές περιόδους… Οι πόρτες των περισσότερων ναυτιλιακών εταιρειών παραμένουν κλειστές για τις γυναίκες, δυσχεραίνοντας ακόμη και την αποφοίτησή τους από τις Σχολές Πλοιάρχων και Μηχανικών, καθώς η απόκτηση πτυχίου προϋποθέτει ελάχιστη θαλάσσια υπηρεσία και την εκτέλεση δύο εκπαιδευτικών ταξιδιών (το πρώτο, διάρκειας 5-6 μηνών, αμέσως μετά την ολοκλήρωση του α’ εξαμήνου σπουδών, και το δεύτερο, διάρκειας 6-7 μηνών μετά την ολοκλήρωση του γ’ εξαμήνου).
Γεωργία Αρβανιτίδη: «Με το κεφάλι ψηλά τα κατάφερα!»
«Υπάρχει ελπίδα, αρκεί να το παλέψεις και να αποδείξεις ότι αξίζεις. Όποια εξωτερική βοήθεια και αν έχεις, αν δεν αποδείξεις ότι αξίζεις, δεν έχεις ελπίδα να τα καταφέρεις».
Η Γεωργία Αρβανιτίδη, μέχρι τον Ιούνιο αναμένεται να αποφοιτήσει από την ΑΕΝ Μακεδονίας, με το δίπλωμα της Πλοιάρχου Γ’ Τάξης. Αποτελεί πηγή έμπνευσης για τις υπόλοιπες γυναίκες της Σχολής, καθώς αρνήθηκε να τα παρατήσει, παρά τις 50 «κλειστές πόρτες» που συνάντησε, προτού καταφέρει να μπαρκάρει για το δεύτερο εκπαιδευτικό ταξίδι.
«Δυσκολεύτηκα αρκετά, έφτασα σε σημείο να πω ότι θα τα παρατήσω. Πέρασα από 50 εταιρείες. Σε όλες τις ανδροκρατούμενες δουλειές ισχύει αυτή η πραγματικότητα. Δε θα γυρίσουν να σε κοιτάξουν, ούτε καν την αίτησή σου. Όμως, δεν πρέπει να χαμηλώσεις το κεφάλι, πρέπει να αποδείξεις ότι είναι μια δουλειά που θέλεις. Οι καθηγητές μας βοηθούν, ενώ υπάρχουν και κάποιες εταιρείες που δέχονται γυναίκες» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Όσον αφορά την εμπειρία της στο πλοίο δηλώνει ότι στάθηκε τυχερή και ότι δε συνάντησε προκατάληψη από τα άλλα μέλη του πληρώματος. «Στην αρχή, δεν ήξερα πού πήγαινα, είχα ένα άγχος. Δεν πρέπει, όμως, να δείχνεις το άγχος και αυτό αφορά οποιαδήποτε δουλειά. Με αντιμετώπισαν με σεβασμό, με ανοιχτό μυαλό και ισότιμα» σημειώνει.
Η κ. Αρβανιτίδη αναγνωρίζει ότι «η θάλασσα δεν είναι για όλους», διευκρινίζοντας, ωστόσο, ότι «αυτό δεν έχει να κάνει με το φύλο ,και για τους άνδρες και για τις γυναίκες είναι δύσκολο, δεν μπορούν να επιβιώσουν όλοι στη θάλασσα».
Λουκία Αρσένη: «Η προσωπικότητα θα μετρήσει στο τέλος»
«Οι εταιρείες είναι ιδιωτικές. Δεν κρίνουν υποχρεωτικά με βάση την προσωπικότητα ή το βιογραφικό. Οι περισσότερες όμως κρίνουν με βάση το άνδρας ή γυναίκα». Η Λουκία Αρσένη, πρωτοετής στη Σχολή Μηχανικών της ΑΕΝ Μακεδονίας, δηλώνει ενθουσιασμένη από την ποιότητα της εκπαίδευσης, που της παρέχει η Σχολή, παράλληλα, όμως, αρχίζει να αποκτά προσωπική εμπειρία της αμφισβήτησης και της προκατάληψης έναντι των γυναικών στον χώρο της ναυτιλίας.
«Άσε την αίτησή σου και φύγε. Είναι μία συχνή αντιμετώπιση» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ενώ αναφέρεται ξεχωριστά σε μία εταιρεία, η οποία παρά το ότι απασχολεί μόνο άνδρες, της υπέδειξε έναν τρόπο προσέγγισης των εταιρειών, για την επαγγελματική της αποκατάσταση. «Μπορεί και να μας αρέσεις, όμως θα ήταν πιο θετικά τα αποτελέσματα αν δεν ερχόσουν μόνη σου, αν παρουσιαζόσασταν τουλάχιστον ανά δύο κοπέλες, αλλιώς είναι μία γυναίκα μόνη στο πλοίο» της είπαν.
Η κ. Αρσένη δεν ανησυχεί για την αντιμετώπιση που θα έχει στο πλοίο, όταν βρει μπάρκο. «Υπάρχει ψυχολογικός πόλεμος μέσα στα πλοία, όμως δε σχετίζεται με το φύλο, αλλά με τις πολλές προσωπικότητες που συνυπάρχουν, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, για 6 μήνες. Αν έχεις ακέραιη προσωπικότητα και σωστή συμπεριφορά, αυτό θα φανεί. Και αν κάποιος πει την κακία, ο άλλος θα σε υποστηρίξει» αναφέρει.
Ευδοκία Πέννα: «Έχω πεισμώσει πιο πολύ»
«Είμαι από τις Σέρρες, καμία σχέση με ναυτική παράδοση. Είχα στο μυαλό μου τη Σχολή αυτή και την προοπτική να γίνω πλοίαρχος από το Λύκειο. Ήξερα ότι υπάρχει μία επιπρόσθετη δυσκολία για τις γυναίκες, αλλά δεν την περίμενα σε τέτοιο βαθμό».
Η Ευδοκία Πέννα διανύει το τέταρτο έτος των σπουδών της στη Σχολή Πλοιάρχων της ΑΕΝ Μακεδονίας. Χρειάστηκε να κάνει χρήση της διάταξης που επιτρέπει τη συνέχιση των σπουδών σε περίπτωση αδυναμίας ναυτολόγησης, καθώς εκκρεμεί η πραγματοποίηση και των δύο εκπαιδευτικών ταξιδιών της.
«Έδωσα συνεντεύξεις σε εταιρείες, εκπρόσωποι των οποίων ήλθαν στη Σχολή, πήγα 6-7 φορές στην Αθήνα για αντίστοιχες συνεντεύξεις, έχω στείλει πολλά βιογραφικά μέσω ίντερνετ, όμως δυστυχώς μπάρκο δεν βρήκα ακόμη» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Πέννα.
«Οι εκπρόσωποι κάποιων εταιρειών ξεκαθαρίζουν εξαρχής, ότι δεν παίρνουν κορίτσια, άλλοι ρίχνουν μια φευγαλέα ματιά στο βιογραφικό ή ύστερα από μία μικρή συνέντευξη λένε ότι θα ειδοποιήσουν, αν υπάρξει κάποια θέση. Υπήρξαν βέβαια και κάποιοι που με είδαν πιο σοβαρά, χωρίς ωστόσο να με επιλέξουν τελικά» σημειώνει.
Παρά τις δυσκολίες, πάντως, η κ. Πέννα δεν έχει μετανοιώσει για την επιλογή της. «Υπάρχουν πολλά άτομα που τα έχουν παρατήσει, όχι μόνο κοπέλες, αλλά και αγόρια. Αν είχα αλλάξει γνώμη, θα τα είχα παρατήσει. Όμως, έχω πεισμώσει πιο πολύ» λέει.
Όσον αφορά στο θέμα «οικογένεια», εκτιμά ότι «αν θέλεις κάτι πολύ, μπορείς να το καταφέρεις, μπορείς να συνδυάσεις και την οικογένεια».
«Συχνά και ικανότερες από τους άνδρες, αλλά…»
Η ΑΕΝ Μακεδονίας, η δεύτερη μεγαλύτερη Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού στην Ελλάδα, μετά του Ασπροπύργου, υποδέχθηκε τη φετινή ακαδημαϊκή περίοδο στις Σχολές Μηχανικών και Πλοιάρχων 223 νέους σπουδαστές, εκ των οποίων οι 41 γένους θηλυκού.
«Τουλάχιστον οι μισές κοπέλες από αυτές που εισάγονται στις Σχολές δυσκολεύονται υπερβολικά στη ναυτολόγησή τους προς εκπαιδευτικό πλου. Έτσι έχουμε αρκετές περιπτώσεις σπουδαστριών που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο των μαθημάτων και εκκρεμούν τα εκπαιδευτικά τους ταξίδια» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πλοίαρχος Νικόλαος Τσούλης, διευθυντής της Σχολής Πλοιάρχων της ΑΕΝ Μακεδονίας, στη φοιτητική κοινότητα της οποίας υπάρχει υψηλή γυναικεία εκπροσώπηση, που αντιστοιχεί σε ποσοστά της τάξης του 25%.
Στους 106 φετινούς πρωτοετείς της Σχολής, περιλαμβάνονται 27 νέες γυναίκες, που φιλοδοξούν να σταδιοδρομήσουν ως πλοίαρχοι.
«Οι ναυτιλιακές εταιρείες, στην πλειοψηφία τους, έχουν αποφασίσει ότι δεν θέλουν να απασχολούν γυναίκες, αν και επισήμως, για λόγους κοινωνικούς, ενδέχεται να δηλώνουν ανοιχτές και να δέχονται τις αιτήσεις τους, τυπικά. Η αιτιολόγηση της πολιτικής αυτής, όταν γίνεται, αναφέρεται στις εν πλω κοινωνικές ισορροπίες και τα προβλήματα που θα μπορούσαν να ανακύψουν για μία και μοναδική γυναίκα, σε ένα πλοίο που κάνει να πιάσει στεριά 6-7 μήνες, να εργάζεται 12ωρα, ανάμεσα σε πλήρωμα 25 ανδρών, εκ των οποίων μόνο 2-3 Έλληνες» διευκρινίζει ο κ.Τσούλης.
Προσθέτει δε, ότι «αν και στη διάρκεια της εκπαίδευσης διαπιστώνουμε ότι συχνά οι γυναίκες αποδεικνύονται ικανότερες σε επίπεδο αντίληψης και αποτελεσματικότερες στην επίλυση προβλημάτων, η ισότιμη πρόσβασή τους στο επάγγελμα δεν μπορεί να επιβληθεί στις ιδιωτικές ναυτιλιακές εταιρείες».
Επίσης, ακόμη και όταν δεν εκφράζουν ανησυχία για το ενδεχόμενο να ανακύψουν ζητήματα σεξουαλικής φύσης από μία γυναικεία παρουσία στο πλοίο, οι περισσότερες εταιρείες έχουν δυσκολία να «επενδύσουν» σε βάθος χρόνου σε μία γυναίκα, καθώς θεωρούν περίπου βέβαιο, ότι θα εγκαταλείψει νωρίς το επάγγελμα, προτιμώντας τη δημιουργία οικογένειας από τη σταδιοδρομία στη θάλασσα.
«Πιο δύσκολη η ναυτολόγηση στο δεύτερο ταξίδι»
«Το πρώτο εκπαιδευτικό ταξίδι είναι επιδοτούμενο, ενώ οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να έχουν δόκιμους στα πλοία, οπότε η απορρόφηση των σπουδαστών είναι σχετικά καλή, όπως και των κοριτσιών της Σχολής Μηχανικών, έναντι εκείνων της Σχολής Πλοιάρχων» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής της Σχολής Μηχανικών της ΑΕΝ Μακεδονίας Δρ. Δημήτριος Γουργούλης.
Διευκρινίζει, ωστόσο, ότι τα τελευταία χρόνια η εύρεση πλοίου, ιδίως για το δεύτερο εκπαιδευτικό ταξίδι, έγινε αρκετά πιο δύσκολη, ακόμη και για τα αγόρια, καθώς οι πλοιοκτήτες βαρύνονται με τις δαπάνες ναυτολόγησης των σπουδαστών σε οργανική θέση πληρώματος.
Στην κατεύθυνση διευκόλυνσης της ναυτολόγησης των δοκίμων Πλοιάρχων και Μηχανικών, η Πολιτεία επέτρεψε τον εκπαιδευτικό πλου και σε πλοία με ξένη σημαία, ενώ έδωσε τη δυνατότητα εγγραφής στο επόμενο εξάμηνο των σπουδαστών, οι οποίοι δεν κατάφεραν να βρουν μπάρκο, βάσει του προγράμματος σπουδών.
Ο κ. Γουργούλης εκτιμά ότι μία λύση στο πρόβλημα της ναυτολόγησης των δοκίμων αξιωματικών θα μπορούσε να είναι ένα προϋπολογισμός του ανθρώπινου δυναμικού, δηλαδή η εισαγωγή στις σχολές ΑΕΝ να γίνεται με βάση τον αριθμό δοκίμων, που ζητούν οι εταιρείες.
«Προβλήματα και στη στεριά»
Τα προβλήματα της ναυτικής εκπαίδευσης δεν περιορίζονται μόνο στις δυσκολίες ναυτολόγησης των σπουδαστών στα εκπαιδευτικά ταξίδια, καθώς η υποστελέχωση των ΑΕΝ, έχει οδηγήσει σε αποναυτικοποίηση της εκπαίδευσης, δηλαδή οι εκπαιδευτικοί δεν προέρχονται από τη θάλασσα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Σχολή Πλοιάρχων της ΑΕΝ Μακεδονίας, σύμφωνα με τον κ. Τσούλη, σε σύνολο 25 καθηγητών μόνο οι τρεις είναι μόνιμοι και οι υπόλοιποι είναι ωρομίσθιοι, ενώ ελάχιστα καλύτερη είναι η κατάσταση στη Σχολή Μηχανικών.
«Σε ΤΕΙ και ΑΕΙ έχουν προκηρυχθεί θέσεις καθηγητών, όμως στις ΑΕΝ εδώ και χρόνια δεν έχει προκηρυχθεί καμία, με αποτέλεσμα να υπάρχουν Ακαδημίες στη χώρα, που δεν έχουν ούτε έναν καθηγητή, που διοικούνται από καθηγητές π.χ. της Αγγλικής Φιλολογίας, με προφανή συνέπεια την παραγωγή αξιωματικών πολλών ταχυτήτων, καλά εκπαιδευμένων ή καθόλου εκπαιδευμένων» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο καθηγητής της ΑΕΝ Μακεδονίας Ιωάννης Παπαπανάγου.
«Είναι τα μοναδικά εκπαιδευτικά Ιδρύματα που δεν παράγουν ανέργους και τα χειρότερα χρηματοδοτούμενα» υποστηρίζει.
Στα προβλήματα της ΑΕΝ Μακεδονίας προστέθηκε τα τελευταία χρόνια και η στέγαση των Σχολών, καθώς τα 6 από τα 11 κτίρια των εγκαταστάσεών της στη Νέα Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης της κρίθηκαν ακατάλληλα, λόγω προβλημάτων στατικότητας, και παραμένουν κλειστά από το 2012. “Ο προσομοιωτής μηχανοστασίου δεν χρησιμοποιείται και απαξιώνεται καθώς δεν είναι δυνατή η μεταφορά τους από τις κτιριακές εγκαταστάσεις που κρίθηκαν ακατάλληλες” αναφέρει χαρακτηριστικά ο δρ. Γουργούλης.
