Η επιβολή ποινής εισφορών για όσους επιλέξουν την πρόωρη έξοδο στη σύνταξη πριν συμπληρώσουν το 62ο έτος της ηλικίας τους αλλά και το πάγωμα της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος για τις επικουρικές συντάξεις μόνο για το β’ εξάμηνο του 2015 είναι από τα μέτρα που φαίνεται να κλειδώνουν στις Βρυξέλλες υπό την πίεση της επίτευξης συμφωνίας.
Με την επιβολή ποινής εισφορών απειλούνται όχι μόνο όσοι έχουν ώριμα δικαιώματα, αλλά και όσοι έχουν θεμελιώσει δικαίωμα συνταξιοδότησης στο πλαίσιο της ενίσχυσης των αντικινήτρων για να μπει φρένο στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις. Σύμφωνα με τις προτάσεις που συζητούνται στο Brussels Group, ο ασφαλισμένος που επιλέγει να συνταξιοδοτηθεί θα υποχρεώνεται να καταβάλλει ο ίδιος τις ασφαλιστικές εισφορές που θα υπολείπονται μέχρι να φτάσει στο ηλικιακό όριο των 62 ετών. Η ποινή του θα αντιστοιχεί με την καταβολή των προσδοκώμενων εισφορών ύψους 16%-20% επί του μισθού του προκειμένου να μην καταγράψουν απώλειες τα ασφαλιστικά ταμεία.
Αν υιοθετηθεί τελικά η πρόταση, στο στόχαστρο θα μπουν 100.000-120.000 ασφαλισμένοι που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα, δηλαδή έχουν τα απαιτούμενα χρόνια αλλά και την απαιτούμενη ηλικία ώστε να συνταξιοδοτηθούν σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις. Είναι προφανές, όπως δήλωσε πρόσφατα και ο γενικός γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων Γιώργος Ρωμανιάς, ότι αυτό το μέτρο θα οδηγήσει σε νέο κύμα μαζικών συνταξιοδοτήσεων, το οποίο θα προκαλέσει μεγαλύτερο πλήγμα στα Ταμεία. Υπολογίζεται ότι το κόστος ενός κύματος φυγής μέσα στο καλοκαίρι θα ανέλθει σε 1,2 δισ. ευρώ.
Ωστόσο, το ίδιο σχέδιο δεν θα αποκλείει τη δυνατότητα συνταξιοδότησης έστω και με μειωμένες αποδοχές όσων το επιλέξουν, με την επιπλέον μείωση να φτάνει έως και το 27% στα Ταμεία όπου οι εισφορές είναι υψηλές (π.χ. τράπεζες).
Τιμωρία
Το μέτρο θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, καθώς οι ασφαλισμένοι που συνταξιοδοτήθηκαν τα τελευταία 4 χρόνια με τις μεταβατικές διατάξεις ξεπερνούν τους 300.000. Την ίδια ώρα, συνάδελφοί τους που είχαν θεμελιώσει δικαίωμα ακριβώς με τις ίδιες προϋποθέσεις και επέλεξαν να παραμείνουν στην εργασία τους, τελικά θα τιμωρηθούν για την επιλογή τους.
Εξοντωτικό θα είναι το μέτρο για τους ανέργους που θα βγαίνουν αναγκαστικά στη σύνταξη πληρώνοντας την έλλειψη δυνατότητας επιλογής.
Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων βρίσκονται, πάντως, και άλλα σενάρια επιβολής οικονομικών αντικινήτρων, με στόχο τον περιορισμό των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων. Μελετάται δηλαδή η επιβολή ποινής εισφορών να ισχύσει μόνο για τα ώριμα δικαιώματα, δηλαδή για τους ασφαλισμένους που πιάνουν το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης σε δύο χρόνια ως εναλλακτική πρόταση προκειμένου να διασωθούν από την αύξηση των ορίων ηλικίας.
Το «πέναλτι»
Εναλλακτικά συζητείται να επιβληθεί το λεγόμενο πέναλτι, δηλαδή η ποινή μείωσης της σύνταξης που επιβάλλεται σε όσους αποχωρούν πρόωρα στο Δημόσιο (γονείς ανηλίκων και των δύο φύλων) και στα ειδικά ταμεία. Το μέτρο που εφαρμόζεται σήμερα μόνο στον ιδιωτικό τομέα προβλέπει μείωση της σύνταξης έως 6% για κάθε χρόνο πρόωρης αποχώρησης από τα γενικά όρια ηλικίας. Για παράδειγμα, μια ασφαλισμένη του ΙΚΑ που συνταξιοδοτείται στα 55 αντί στα 60 χάνει περίπου το 30% της σύνταξής της.
Οι παρεμβάσεις στις πρόωρες συντάξεις θα ανατρέψουν τον οικογενειακό προγραμματισμό για 180.000-200.000 ασφαλισμένους που έχουν κατοχυρώσει δικαίωμα αποχώρησης αλλά δεν έχουν πιάσει το όριο ηλικίας. Η ελληνική ομάδα δίνει μάχη στις Βρυξέλες με σκοπό η κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων να ξεκινήσει όσο το δυνατόν αργότερα και να έχει σταδιακή εφαρμογή με αύξηση κατά 6 ή 12 μήνες τον χρόνο ώστε να μην υπάρξουν αιφνιδιασμοί. Είναι, όμως, γνωστό ότι οι δανειστές απαιτούν οι αλλαγές να τρέξουν από το 2016, επιμένοντας στο δόγμα «εδώ και τώρα».
Οι πιο ευάλωτες κατηγορίες ασφαλισμένων είναι οι μητέρες ανηλίκων, που θα επιβαρυνθούν έως και με 12 χρόνια, οι ασφαλισμένοι με 35ετία, που θα αναγκαστούν να δουλέψουν πάνω από 40 χρόνια, οι άνεργοι άνω των 50 ετών που προσδοκούσαν να βγουν με μειωμένη σύνταξη και οι ασφαλισμένοι με το καθεστώς των βαρέων και ανθυγιεινών. Οι αλλαγές αφορούν όσους κατοχύρωσαν δικαίωμα μέχρι το τέλος του 2012, καθώς από το 2013 ισχύουν ήδη αυξημένα όρια ηλικίας.
Η ρήτρα παγώνει για το 2015
Εντονες παραμένουν οι πιέσεις των δανειστών για την άμεση εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις. Σύμφωνα με ανώτατη κυβερνητική πηγή, η αναστολή εφαρμογής της ρήτρας έχει κλειδώσει μόνο για το 2015.
Στο πακέτο της συμφωνίας, εκτός από την κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, θα περιλαμβάνονται:
– Οι ενοποιήσεις των Ταμείων. Το τελικό σχέδιο προβλέπει τη συγχώνευση όλων των Ταμείων σε τρία (μισθωτών, ελεύθερων επαγγελματιών και αγροτών). Η Αθήνα καθησυχάζει ότι η ενοποίηση θα είναι λειτουργική και διοικητική, ενώ οι δανειστές ζητούν να ισχύσουν ενιαίες προϋποθέσεις συνταξιοδότησης.
– Η ρητή δέσμευση της κυβέρνησης ότι τον Σεπτέμβριο θα ανοίξει το Ασφαλιστικό προκειμένου να αποφασιστούν μεταρρυθμίσεις που θα εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του συστήματος με βάση τις αναλογιστικές μελέτες που θα ολοκληρωθούν το καλοκαίρι. Ο καθηγητής του Παντείου Σάββας Ρομπόλης, που έχει αναλάβει την εκπόνηση των μελετών για τη βιωσιμότητα του Ασφαλιστικού και για τους νέους πόρους υπέρ των Ταμείων που θα συγκεντρωθούν στο Ταμείο Εθνικού Πλούτου και Ασφάλισης, κλήθηκε αυτές τις μέρες στο Μέγαρο Μαξίμου να ενημερώσει για την πορεία των μελετών.
Σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Κοινωνικών Ασφαλίσεων Δημήτρη Στρατούλη, οι τρέχουσες παρεμβάσεις στο Συνταξιοδοτικό μπορούν να αποφέρουν έσοδα έως και 1 δισ. ευρώ ετησίως χωρίς να απαιτηθούν επιπλέον δυσμενή μέτρα.
Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι μπορεί να συγκεντρώνονται έσοδα 500 εκατ. ευρώ από τις ρυθμίσεις οφειλών, το Ταμείο Εθνικού Πλούτου μπορεί να συνεισφέρει 300 εκατ. ευρώ, ενώ από την πάταξη της μαύρης εργασίας εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν 86 εκατ. ευρώ και από την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής άλλα 113 εκατ. ευρώ.
– Ανοιχτό παραμένει το θέμα της καταβολής της 13ης σύνταξης. Στις δηλώσεις των κυβερνητικών στελεχών τις τελευταίες μέρες διαπιστώθηκε αναδίπλωση ή έστω τακτικός ελιγμός ως προς το θέμα, υπό το πρίσμα και της αγωνίας για την επίτευξη συμφωνίας.
– Στα Εργασιακά αναμένεται να συμφωνηθεί ότι θα συζητηθεί ένα μοντέλο με βάση το ευρωπαϊκό κεκτημένο και τις υποδείξεις του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας για την επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων και του κατώτατου μισθού σε δύο δόσεις (Φθινόπωρο 2015 – Απρίλιος 2016). Σύμφωνα με πληροφορίες, το ΔΝΤ επιμένει στην απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων με νόμο, απαίτηση που αποτελεί κόκκινη γραμμή για την κυβέρνηση.
Ποιοι θα επιβαρυνθούν με επιπλέον έτη εργασίας
Αναλυτικά, με επιπλέον έτη εργασίας θα επιβαρυνθούν:
– Οι εργαζόμενοι που προσελήφθησαν την περίοδο 1983-1987, οι οποίοι εξασφαλίζουν μεν 25ετία έως το 2012, δεν έχουν όμως την 35ετία ή τα 36 και 37 χρόνια που απαιτούνται για να διασωθούν.
– Οι εργαζόμενοι που προσελήφθησαν την περίοδο 1980-1982 στο Δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, οι οποίοι μπορούσαν να αποχωρήσουν χωρίς όριο ηλικίας συμπληρώνοντας 35 έτη υπηρεσίας. Ειδικά στις ΔΕΚΟ και στις τράπεζες υπάρχουν σήμερα 15.000 εργαζόμενοι που έχουν θεμελιώσει δικαίωμα με 25ετία και περιμένουν να καλύψουν και την προϋπόθεση του ορίου ηλικίας.
– Ειδικά στο Δημόσιο οι έγγαμες γυναίκες που μπορούσαν να αποχωρήσουν με 24 έτη και 6 μήνες ασφάλισης.
– Γυναίκες στο ΙΚΑ με συμπληρωμένα 10.000 ένσημα μέχρι το τέλος του 2012, γυναίκες στο ΙΚΑ με 4.500 ημέρες ασφάλισης και συμπληρωμένο το 55ο έτος της ηλικίας τους μέχρι το τέλος του 2010, οι οποίες είχαν κατοχυρώσει δικαίωμα για μειωμένη σύνταξη.
– Αντρες που τη διετία 2011-2012 είχαν 25ετία και ανήλικο τέκνο στο Δημόσιο και μπορούσαν να αποχωρήσουν με μειωμένα όρια (52-57 ετών).
Οι μητέρες
Από την κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων θα πληγούν βαρύτερα περίπου 50.000 ασφαλισμένες γυναίκες με ανήλικα παιδιά που δεν έχουν προλάβει να πιάσουν το όριο ηλικίας. Συγκεκριμένα:
– Οι μητέρες που μέχρι το τέλος του 2012 είχαν 25ετία και ανήλικο τέκνο στο Δημόσιο ή στα ειδικά ταμεία.
– Οι τρίτεκνες μητέρες στο Δημόσιο και στα ειδικά ταμεία με 20ετία μέχρι το τέλος του 2010, οι οποίες μπορούσαν να αποχωρήσουν χωρίς όριο.
– Οι μητέρες ανηλίκων που μέχρι το τέλος του 2012 είχαν 5.500 ημέρες ασφάλισης και ανήλικο στο ΙΚΑ και είχαν κλειδώσει την έξοδό τους σε ηλικίες 50 έως 60 ετών. Ετσι κι αλλιώς, από το 2013 οι μητέρες ανηλίκων ασφαλισμένες στο ΙΚΑ που δεν έχουν θεμελιώσει δικαίωμα μετατάσσονται στη γενική κατηγορία που απαιτεί 62 έτη για μειωμένη και 67 για πλήρη σύνταξη . Για παράδειγμα, μια μητέρα ανηλίκου του ιδιωτικού τομέα που θεμελίωσε δικαίωμα σύνταξης το 2012 με 18,3 έτη ασφάλισης και μπορεί να βγει στη σύνταξη στα 60 ή στα 55 με μειωμένη, θα επιβαρυνθεί με 2 έως 12 επιπλέον χρόνια δουλειάς ώστε να συνταξιοδοτηθεί στα 62 με μειωμένη και στα 67 με πλήρη. Η ποινή μπορεί εν μέρει να μετριαστεί με την εξαγορά πλασματικών χρόνων.
– Οι μητέρες ασφαλισμένες στον φορέα νομικών που μέχρι το τέλος του 2010 είχαν ανήλικο τέκνο και τα κατά περίπτωση απαιτούμενα έτη ασφάλισης με μειωμένη όρια.
Ποινές
– Εξοντωτική θα είναι η ποινή και για τους άντρες ασφαλισμένους στο ΙΚΑ που έχουν συμπληρώσει 35ετία και οι οποίοι θα αναγκαστούν να δουλέψουν πάνω από 40 χρόνια.
Σήμερα, οι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ μετά την επιβάρυνση που υπέστησαν από το Ασφαλιστικό του 2010 μπορούν να συνταξιοδοτηθούν με 40 χρόνια δουλειάς σε ηλικία 62 ετών. Με την κατάργηση της πρόωρης συνταξιοδότησης χαμένοι είναι και οι ασφαλισμένοι στον ΟΑΕΕ οι οποίοι θεμελίωσαν δικαίωμα συνταξιοδότησης έως το 2010 και μπορούσαν να βγουν στη σύνταξη με τις μεταβατικές διατάξεις έως 60 ετών. Από το 2013 για να συνταξιοδοτηθούν σε ηλικία 62 ετών απαιτείται να έχουν καλύψει 40 χρόνια ασφάλισης. Ωστόσο, η σκληρή πραγματικότητα που επικρατεί στην αγορά τούς εξωθεί από δω και πέρα στο γενικό όριο των 67 ετών και χωρίς την απειλή νομοθετικής παρέμβασης.
