Χαρακτηριστικά αυτών των νέων φωτιών νέου τύπου που καίνε με μεγαλύτερη ένταση, εξαπλώνονται με ταχύτητα, ξεπερνούν εμπόδια και είναι δύσκολο να σβηστούν με τον παραδοσιακό τρόπο είχε η φωτιά στη Ρόδο.
H καταστροφική φωτιά πο καίει για 9η ημέρα στη Ρόδο, ενώ η χώρα βιώνει τον μακρύτερο καύσωνα στην ιστορία της με ό,τι αυτό συναπάγεται είναι μια ακόμη απόδειξη αυτού που επισημαίνουν εκθέσεις εδώ και καιρό για την κλιματική κρίση: Η ανθρωπότητα θα έρθει αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις μεταξύ αυτών και καταστροφικών δασικών πυρκαγιών, των megafires, με αυτά τα διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά από τις πυρκαγιές των προηγουμένων ετών που συχνά υπερβαίνουν τις δυνατότητες των πυροσβεστικών δυνάμεων.
Καθώς η κλιματική αλλαγή παρατείνει τη διάρκεια και αυξάνει την ένταση των καιρικών συνθηκών που ευνοούν την εκδήλωση μεγάλων πυρκαγιών, η Ελλάδα, η Μεσόγειος και η Ευρώπη ολόκληρη αναπόφευκτα θα κληθεί να διαχειριστεί τον κίνδυνο των megafires με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα.
Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι οι δασικές φωτιές θα αυξηθούν κατά 14% σε παγκόσμια κλίμακα έως το 2030, 30% έως το 2050 και 50% έως το 2100. Αυτό ισχύει σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό στην περιοχή της Μεσογείου, όπου η υπερθέρμανση εξελίσσεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ καθώς βρίσκεται στο επίκεντρο της κλιματικής αλλαγής.
Μπορούν τα αεροπλάνα να σβήσουν τις φωτιές;
Οι FT πριν από λίγες ημέρες σε άρθρο τους για τις δασικές πυρκαγιές των τελευταίων χρόνων που παρουσιάζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με παλαιότερα, προσπαθούσαν να αναλύσουν και να εξηγήσουν το αν και κατά πόσο είναι δυνατό ο άνθρωπος να σβήσει τις φωτιές αυτές και πώς.
Το μόνο ζητούμενο σε μια megafire είναι να πετάξουν τα αεροπλάνα; Μπορούν τα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα να σβήσουν τις νέες αυτές φωτιές;
Και εξηγούσαν την ανάλυσή τους με εξηγώντας τη διαφορά στις φωτιές τώρα σε σχέση με παλαιότερα.
«Οι πυρκαγιές μετριούνται με βάση την έντασή τους: Πόση ενέργεια εκπέμπουν στο πιο σφοδρό σημείο τους. Ο ισχυρότερος πυροσβεστικός εξοπλισμός που διαθέτει ο άνθρωπος – τα αεροπλάνα Canadair που κοστίζουν περίπου 35 εκατ. δολάρια το καθένα – μπορεί να σβήσει πυρκαγιές με ένταση έως και 10.000 κιλοβάτ ανά μέτρο γραμμής πυρκαγιάς. Οι σημερινές mega-fires είναι άλλης τάξης μεγέθους, ξεπερνώντας μερικές φορές τα 100.000 κιλοβάτ ανά μέτρο.
Οι πολίτες των πλούσιων χωρών έχουν μικρή εμπειρία από την δασική φωτιά. Όταν τη βλέπουμε στις ειδήσεις, περιμένουμε ότι οι πυροσβέστες – και τα αεροσκάφη τους – θα την έχουν ήδη σβήσει. “Στην Πορτογαλία, οι δημοσιογράφοι ρωτούν πάντα: “Πού είναι τα ελικόπτερα; Πού είναι τα αεροπλάνα για να σβήσουν τη φωτιά;”. Επειδή πιστεύουν ότι μπορούν να σβήσουν τη φωτιά”, λέει ο Paulo Fernandes, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Trás-os-Montes και Alto Douro.
Στην πραγματικότητα, ο καπνός μπορεί να είναι τόσο πυκνός που τα αεροπλάνα δεν μπορούν καν να πετάξουν. Και οι σταγόνες νερού μπορεί να εξατμιστούν πριν καν αγγίξουν τις φλόγες. “Είναι σαν να φτύνεις σε μια φωτιά. Σπαταλάμε τόσα πολλά χρήματα σε αυτές τις μεγάλες πυρκαγιές που θα ήταν πολύ καλύτερο να δαπανηθούν για την πρόληψη, τον μετριασμό και την ετοιμότητα”, λέει ο Mike Flannigan, καθηγητής πυρκαγιών σε άγρια περιοχή στο Πανεπιστήμιο Thompson Rivers του Καναδά.
Στο έδαφος, τα πυροσβεστικά συνεργεία θα πάθαιναν εγκαύματα δευτέρου βαθμού αν πλησίαζαν έστω τις megafires. Αυτές οι πυρκαγιές πηδούν πάνω από ποτάμια και δρόμους που κάποτε θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως αντιπυρικές ζώνες. Αψηφούν τους ιστορικούς ρυθμούς της πυρκαγιάς: μπορούν να καίνε το ίδιο δυνατά στο σκοτάδι όσο και την ημέρα, επειδή οι νύχτες είναι τώρα πιο ζεστές και πιο ξηρές. Τι σημαίνει να είσαι σπουδαστής της φωτιάς, όταν όλα τα εγχειρίδια είναι ξεπερασμένα;
“Στη δεκαετία του 1980, μια πυρκαγιά 1.000 εκταρίων ήταν κάτι μεγάλο. Στη δεκαετία του ’90, ήταν 5.000 εκτάρια. Στη δεκαετία του 2000, ήταν 10.000 εκτάρια. Τώρα είναι κάτι μεγαλύτερο από 30.000”, λέει ο Marc Castellnou, επικεφαλής της εξειδικευμένης υπηρεσίας καταπολέμησης δασικών εκτάσεων της Καταλονίας, Graf».
Στην περίπτωση της Ρόδου αξιωματικοί της πυροσβεστικής τις προηγούμενες ημέρες είχαν αναφερθεί ακριβώς σε κάποια από αυτά τα στοιχεία που επισημαίνουν στο άρθρο τους οι FT σημειώνοντας ότι οι αλλεπάλληλες ρίψεις νερού από Canadair που υπό κανονικές συνθήκες θα τιθάσευαν μια φωτιά σε πολλές περιπτώσεις στη Ρόδο δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα.
Και στα όσα υποστηρίζουν οι FT αν προσθέσει κανείς και τις άλλες πρακτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πυροσβεστικές δυνάμεις στην κατάσβεση όπως η απρόβλεπτη αλλαγή των ανέμων και το ανάγλυφο της περιοχής. Αλλά και η αβεβαιότητα για το πού θα χτυπήσει μια πυρκαγιά καθώς δεν μπορεί να γίνει μοντελοποίηση αντίστοιχη με αυτή των πλημμυρών.
Στη Ρόδο έγινε επίσης κατανοητό ότι μια megafire δεν σταματάει πουθενά, τουλάχιστον σε όλα όσα μέχρι πρότινος θεωρούνταν παραδοσιακοί τρόποι αντιμετώπισης της φωτιάς. Δρόμοι, ποτάμια και ορύγματα σπάνια αποτελούν εμπόδιοι σε μια megafire. Στη Ρόδο η φωτιά κατάφερε να υπερπηδήσει ένα πλατύ ρέμα καλύπτοντας απόσταση τουλάχιστον 300 μέτρων!
Το μικροκλίμα της φωτιάς, τα ακαθάριστα ξερά χόρτα, η συσσώρευση καύσιμης ύλης σε συνδυασμό με τα δάση πεύκων με τα κουκουνάρες που εκτοξεύονται δημιουργώντας νέες εστίες είναι επίσης προκλήσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών.
Κομβικής σημασίας, με αυτά τα δεδομένα, είναι να κατανοήσουν οι πολίτες τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν οι megafires, δεδομένου ότι περίπου το 96% των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη το 2021 συνδεόταν με κάποιο τρόπο με ανθρώπινη δραστηριότητα, σύμφωνα με τη νεότερη ετήσια έκθεση της Κομισιόν.
Τα καλά νέα -αν υπάρχουν- γράφουν οι FT είναι ότι «οι πυρκαγιές δεν χρειάζεται να είναι θανατηφόρες. Κατά τη διάρκεια της περσινής πυρκαγιάς στο Bejís, περίπου 2.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν. Κανείς δεν πέθανε, παρόλο που ένα τρένο τυλίχτηκε στις φλόγες. Η εκκένωση είναι από μόνη της ένας κίνδυνος: στην πυρκαγιά Pedrógão Grande της Πορτογαλίας το 2017, οι περισσότεροι θάνατοι σημειώθηκαν καθώς οι άνθρωποι τράπηκαν σε φυγή με αυτοκίνητο. Τα άτομα που κινδυνεύουν από πυρκαγιές συνιστώνται να απομακρυνθούν νωρίς, ακόμη και πριν τους το πουν, ή ακόμη και αν είναι έτοιμοι να υπερασπιστούν την περιουσία τους».
Πριν λίγες ημέρες στη Ρόδο έγινε η μεγαλύτερη επιχείρηση εκκένωσης πληθυσμού που έχει γίνει στη χώρα, όταν 19.000 άτομα μετακινήθηκαν σε ένα απόγευμα με κάθε τρόπο. Περί τους 3.900 εκκενώθηκαν δια θαλάσσης στην οργανωμένη επιχείρηση εκκένωσης που συντόνισε το Λιμενικό.
Νέα πραγματικότητα
«Η μεγάλη συχνότητα και ένταση των πυρκαγιών το καλοκαίρι θέτει τις πυροσβεστικές μας υπηρεσίες σε άνευ προηγουμένου συνθήκες κινδύνου από φωτιά, με τα εναέρια μέσα συχνά να χάνουν την αποτελεσματικότητά τους και την επίγεια πυρόσβεση να είναι δύσκολη ή αδύνατη», επισημαίνει στην έκθεσή της για το 2021 η Κομισιόν, προσθέτοντας πως αυτές οι τάσεις παρατηρούνται «ανά τον κόσμο», όχι μόνο στη Γηραιά Ήπειρο.
Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα για την Ελλάδα και πολλές άλλες χώρες ανά τον κόσμο. Τα «όπλα» που διαθέτει η ανθρωπότητα στη μάχη με τις μεγάλες πυρκαγιές που γιγαντώνει η κλιματική κρίση μπορεί πολλές φορές να μην είναι αρκετά.
