Με καταφανείς αδικίες και αναδρομικές τιμωρίες αρχίζει άμεσα η εφαρμογή των νέων ασφαλιστικών ρυθμίσεων, οι οποίες αυξάνουν τα όρια ηλικίας έως και 17 χρόνια και μειώνουν από την 1η Σεπτεμβρίου τις συντάξεις σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Το πρώτο πλήγμα δέχονται οι δικαιούχοι των κατώτατων ορίων, οι ασθενέστεροι όλων, που θα δουν τις συντάξεις τους να μειώνονται έως και 35%.
Την ίδια ώρα και χωρίς να έχει ακόμα οριστικοποιηθεί το σχέδιο Κατρούγκαλου για μειώσεις στις συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ (ενδεχομένως και κάτω από αυτό το ποσό) μελετώνται νέες προτάσεις για θέσπιση πλαφόν στις επικουρικές συντάξεις στα 350 ευρώ. Αυτό το ενδεχόμενο θα προκαλέσει «ξαφνικό θάνατο» στους δικαιούχους υψηλότερων συντάξεων που θα δουν τις παροχές τους να ψαλιδίζονται ακαριαία έως 60% και όχι σταδιακά, όπως θα συνέβαινε με τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος.
Οι προτάσεις που έχουν υποβληθεί προβλέπουν δομική ανακατανομή των κλιμάκων των επικουρικών συντάξεων που σήμερα κυμαίνονται από 55 ευρώ έως και 900 ευρώ, με στόχο τη διάσωση της αυτονομίας των επικουρικών ταμείων. Οι νέες κλίμακες θα προβλέπουν συντάξεις από 175 έως 350 ευρώ. Δηλαδή θα προκύψει αύξηση στις χαμηλές συντάξεις και μείωση στις υψηλές. Τα κατώτατα όρια θα ενισχυθούν έως και 220% και τα ρετιρέ θα συρρικνωθούν έως 60%. Αμετάβλητες θα παραμείνουν οι μέσες συντάξεις του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ), οι οποίες σήμερα κυμαίνονται από 160 έως 175 ευρώ.
Επιπλέον η ενοποίηση των κανονισμών παροχών που δεν είχε πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, παρά την ένταξη των περισσότερων Ταμείων στο ΕΤΕΑ, θα επιφέρει μια εξίσωση προς τα κάτω, μειώνοντας τις παροχές ορισμένων κλάδων οι οποίοι εισπράττουν επικουρικές υψηλότερες σε σχέση με τα χρόνια ασφάλισης και τις εισφορές που έχουν καταβάλει. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης στις επικουρικές συντάξεις θεωρούνται αυτά του πρώην ΕΤΕΑΜ (26% έως 60% του συντάξιμου μισθού) έως 40% των τραπεζών, 23% του ΟΤΕ, 35% του ΤΕΑΠΟΚΑ, 30% των δημοτικών και κοινοτικών υπαλλήλων 24%-40% του ΤΕΑΥΕΚ (εμποροϋπάλληλοι), 47% των υπαλλήλων ναυτιλιακών πρακτορείων, 25% της ΕΥΔΑΠ και 35% του ΤΕΑΠ-ΕΡΤ. Η δομική ανακατανομή των κλιμάκων είναι βεβαίως μια άλλου τύπου ρήτρα μηδενικού ελλείμματος, η οποία ωστόσο δεν αποφέρει οριζόντιες αλλά συνεχείς (κάθε τρεις μήνες) μειώσεις μέχρι εξαερώσεως της σύνταξης.
Στο μικροσκόπιο Οι δομικές αλλαγές στις επικουρικές (τα ποσά μπορεί να αλλάξουν, καθώς δεν έχουν ληφθεί ακόμα οριστικές αποφάσεις) θα μπουν στο μικροσκόπιο της ποσοτικοποίησης για να διαπιστωθεί αν αντιμετωπίζουν το ετήσιο έλλειμμα του ΕΤΕΑ, ύψους 326 εκατ. ευρώ, με δεδομένο ότι καταργείται οριστικά (άρθρο 58 σχεδίου νόμου για τα προαπαιτούμενα) η δυνατότητα ενίσχυσης των επικουρικών και των μετοχικών ταμείων από τον κρατικό προϋπολογισμό και τον λογαριασμό του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ). Να σημειωθεί ότι ήδη οι 1,6 εκατομμύρια συνταξιούχοι του ΕΤΕΑ είδαν τον Ιούλιο του 2014 την επικουρική τους σύνταξη να μειώνεται οριζόντια κατά 5,2%, καθώς εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος. Οι άλλες δύο εναλλακτικές προτάσεις -αύξηση εργοδοτικών εισφορών, ενσωμάτωση επικουρικών στις κύριες- παρότι παραμένουν στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα εξαιτίας των αντιδράσεων που προκάλεσαν.
Ειδικότερα, η πρόταση Κατρούγκαλου για αύξηση των εργοδοτικών εισφορών 1%-1,5%, προκειμένου να διασωθούν οι επικουρικές, έχασε την ισχύ της καθώς απερρίφθη από τους δανειστές ενώ συνάντησε και τη σφοδρή αντίδραση των φορέων της αγοράς (ΣΕΒ, ΕΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ), οι οποίοι υποστήριξαν ότι το μέτρο θα προκαλέσει αύξηση των απολύσεων, της ανεργίας και της ανασφάλιστης εργασίας. Αντίθετα, η μείωση των εισφορών, σύμφωνα με υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Εργασίας, είχε θετικά «μετρήσιμα» αποτελέσματα. Δηλαδή διαπιστώθηκε αύξηση των ασφαλισμένων (περίπου 4% για θέσεις πλήρους απασχόλησης και 10% για θέσεις μερικής) και μείωση της μαύρης εργασίας. Οσο για την πρόταση του υπουργού Εργασίας και της Επιτροπής Σοφών για ενσωμάτωση των επικουρικών στις κύριες συντάξεις μπαίνει σε «εφεδρεία» («είναι τεχνικό θέμα, θα το δούμε», δήλωσε πρόσφατα ο κ. Γιώργος Κατρούγκαλος), καθώς συναντά έντονες αντιδράσεις εντός του ΣΥΡΙΖΑ.
Σχετικά με την υπό επεξεργασία ασφαλιστική μεταρρύθμιση, η οποία περιλαμβάνει και μειώσεις συντάξεων (ενδεχομένως και κάτω από τα 1.000 ευρώ), ο κ. Κατρούγκαλος έχει επισημάνει ότι θα ισχύσουν διαφορετικοί συντελεστές και ποσοστά αναπλήρωσης για να μην αδικηθούν όσοι δούλεψαν πολλά χρόνια αλλά και για να προστατευτούν οι χαμηλές συντάξεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα έτη ασφάλισης θα είναι το πρώτο κριτήριο για τον επανυπολογισμό των συντάξεων και στη συνέχεια θα ακολουθούν το ύψος του μισθού, το ύψος των εισφορών και το ποσοστό αναπλήρωσης. Αυτό σημαίνει ότι συντάξεις που εκδόθηκαν βάσει ευνοϊκών ρυθμίσεων με λίγα χρόνια ασφάλισης (π.χ. 15-25 έτη) και με υψηλό ποσοστό αναπλήρωσης άνω του 80%, θα υποστούν δραματικές μειώσεις έως 30% (50% σε ακραίες περιπτώσεις). Αντίθετα φαίνεται να διασώζονται οι συντάξεις που απονεμήθηκαν μετά από 35 έτη ασφάλισης. Σε περίπτωση που ο επανυπολογισμός υποδείξει μειώσεις και στις χαμηλές συντάξεις (δεν έχει οριστεί το όριο κάτω από το οποίο θα προστατεύονται) αυτές δεν θα θιγούν, αλλά θα μείνει η εκτίμηση ως προσωπική διαφορά στο ποσό που ήδη καταβάλλεται.
Ποιες είναι οι ακραίες αδικίες Χιλιάδες ασφαλισμένοι που έχουν υποβάλει αίτηση για συνταξιοδότηση από την 1η Σεπτεμβρίου ή θα υποβάλλουν στο εξής θα υποστούν μικρές η μεγαλύτερες μειώσεις με τον νέο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων, καθώς ο νόμος Λοβέρδου – Κουτρουμάνη ισχύει όχι μόνο για όσους θεμελίωσαν δικαίωμα από την 1η Ιανουαρίου 2015, αλλά και γι’ αυτούς που είχαν θεμελιώσει έως το τέλος του 2014 αλλά κατέθεσαν αίτηση συνταξιοδότησης από τον Σεπτέμβριο του 2015 και μετά. Η εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού θα έχει ημερομηνία λήξης την 31η Δεκεμβρίου 2015, καθώς στη συνέχεια θα εφαρμοστεί η ασφαλιστική μεταρρύθμιση Κατρούγκαλου με άξονα τη βασική σύνταξη των 384 ευρώ και τον επανυπολογισμό των καταβαλλόμενων συντάξεων. Η ρύθμιση πεπερασμένης εφαρμογής προωθήθηκε αφενός γιατί αποτελούσε προαπαιτούμενο για την εκταμίευση της δόσης και αφετέρου για να ξεπαγώσουν οι εκδόσεις συντάξεων. Μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, εκκρεμούν 250.000 αιτήματα για απονομή κύριας και επικουρικής σύνταξης, καθώς τα περισσότερα Ταμεία απονέμουν μόνο προσωρινές συντάξεις ύψους 350-400 ευρώ έως ότου ξεκαθαρίσει το τοπίο. Ωστόσο, ελλείψει χρημάτων, η καταβολή νέων συντάξεων μετατίθεται για τους πρώτους μήνες του 2016, όταν αναμένεται να χορηγηθεί βάσει της συμφωνίας με τους δανειστές ειδικό κονδύλι για την κάλυψη των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου. Οι μόνες συντάξεις που ενδέχεται να δοθούν είναι οι εξαιρετικά χαμηλές (μόνο το αναλογικό μέρος της σύνταξης) που καταβάλλονται στους δικαιούχους κατώτατων ορίων έως ότου συμπληρώσουν την ηλικία των 67 ετών. Με βάση τις παραπάνω ρυθμίσεις αλλά και με την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, διαπιστώνονται ακραίες αδικίες ανάμεσα σε ασφαλισμένους οι οποίοι δεν πρόλαβαν ακόμα και για μία ημέρα να υποβάλουν αίτηση συνταξιοδότησης ή να θεμελιώσουν δικαίωμα, με αποτέλεσμα να βγουν διπλά χαμένοι.
Ποιοι χάνουν, ποιοι κερδίζουν Αναφέρουμε ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα:
1 Ασφαλισμένη του ΙΚΑ, 62 ετών, με 4.500 ένσημα και 800 ευρώ μισθό, αν έβγαινε στη σύνταξη τον Ιούλιο του 2015, πριν ψηφιστούν οι νόμοι του μνημονίου (18 Αυγούστου), θα έπαιρνε κατώτερη σύνταξη 340 ευρώ. Μετά τις 18 Αυγούστου δικαιούται μόνο το αναλογικό κομμάτι της σύνταξής της μέχρι να φτάσει σε ηλικία 67 ετών, δηλαδή 210 ευρώ, με τα οποία θα πρέπει να επιβιώσει.
2 Μητέρα ανηλίκου, ασφαλισμένη στο ΙΚΑ, ετών 55 τον Ιούλιο θα έπαιρνε σύνταξη (κατώτερο όριο με πριμοδότηση επιπλέον ημερών ασφάλισης) 600 ευρώ, ενώ μετά τις 18 Αυγούστου θα πάρει σύνταξη μόνο 320 ευρώ (αναλογικό κομμάτι).
3 Ασφαλισμένη του ΙΚΑ, 58 ετών, τον Ιούλιο θα έπαιρνε σύνταξη 600 ευρώ, ενώ μετά τις 18 Αυγούστου θα πάρει 520 εξαιτίας της εφαρμογής του ενισχυμένου πέναλτι για τις μειωμένες συντάξεις ( +10%).
4 Ασφαλισμένος που θεμελίωσε δικαίωμα συνταξιοδότησης το 2014, αλλά παραμένει ακόμα στη θέση εργασίας του (γιατί τον διαβεβαίωσε η κυβέρνηση ότι τα θεμελιωμένα δικαιώματα δεν θίγονται!) θα υποστεί όλες τις μειώσεις που θα επιφέρει ο νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων.
5 Αντίθετα, ο συνάδελφός του που επίσης θεμελίωσε δικαίωμα συνταξιοδότησης το 2014 αλλά έφυγε τον Ιούλιο του 2015, θα γλιτώσει τόσο την αύξηση των ορίων ηλικίας όσο και τις μειώσεις στις συντάξεις. Ωστόσο, ως μελλοντικός συνταξιούχος θα υποστεί τον επανυπολογισμό που ενδεχομένως να οδηγήσει σε ισόποσες περικοπές.
6 Γυναίκα υπάλληλος σε δήμο, διορισμένη μητέρα 3 τέκνων, έκλεισε τα 52 της τον Ιούλιο του 2015. Αν και είχε θεμελιωμένο συνταξιοδοτικό δικαίωμα με τη συμπλήρωση 20 ετών χωρίς όριο ηλικίας από το 2010, με βάση το προηγούμενο καθεστώς, με τις αλλαγές θα έχει δικαίωμα συνταξιοδότησης σε ηλικία 61 ετών.
7 Αντίθετα, συνάδελφός της τρίτεκνη, που συμπλήρωσε την 20ετία για θεμελίωση το 2011 και την ηλικία των 52 ετών λίγες ημέρες πριν από τις 19/8/2015, βγαίνει όποτε θέλει στη σύνταξη χωρίς να επηρεάζεται από τις αλλαγές.
8 Χαμένοι βγαίνουν επίσης 20.000 παλιοί ασφαλισμένοι (από τους οποίους 5.000 πριν από το 1983) που φιλοδοξούσαν να συνταξιοδοτηθούν με 35ετία χωρίς όριο ηλικίας και «παγιδεύονται», καθώς, βάσει νόμου, με 35ετία το όριο ξεκινά από τα 58 και αυξάνεται μέχρι τα 62 έτη. Δηλαδή ένας ασφαλισμένος από το 1982 δεν θα συνταξιοδοτηθεί το 2017 σε ηλικία 55 ετών, όπως υπολόγιζε, αλλά σε ηλικία 59,5.
9 Παγίδα θεωρούν οι ειδικοί και την πρόβλεψη ότι όσοι μέχρι και το 2021 δεν προλάβουν να συμπληρώσουν τα έτη ασφάλισης, από το 2022 και μετά η πόρτα εξόδου θα ανοίγει με τη συμπλήρωση 40 ετών εργασίας.
