Σε καθεστώς εύθραυστης ισορροπίας και καθημερινών διαχειριστικών προσπαθειών Δημόσιο, τράπεζες και πραγματική οικονομία δίνουν τη μάχη της ρευστότητας για να αποφύγει η χώρα τα χειρότερα. Υπουργείο Οικονομικών, Τράπεζα της Ελλάδος και τραπεζίτες είναι σε κατάσταση συναγερμού, καθώς υπό τις προϋποθέσεις ότι δεν θα καταρρεύσουν τα έσοδα και δεν θα δημιουργηθούν ακραίες πολιτικές εντάσεις οριακά διασφαλίζεται η ρευστότητα για να διατηρηθεί ζωντανή η οικονομία έως και το τέλος Φεβρουαρίου.
Το επόμενο δύσκολο τεστ για το σύστημα είναι προγραμματισμένο για την επομένη των Φώτων. Την 7η Ιανουαρίου το Ελληνικό Δημόσιο θα προχωρήσει σε τακτική έκδοση 6μηνων εντόκων γραμματίων με στόχο να αντλήσει τουλάχιστον 1,25 δισ. ευρώ. Οι ξένες τράπεζες που κατέχουν έντοκα δεν δέχονται την ανανέωσή τους και ζητούν να πληρωθούν. Αυτού του είδους τα κενά καλούνται να τα αναπληρώνουν οι ελληνικές τράπεζες, πρακτική που με έκτακτες ή και τακτικές εκδόσεις εντόκων αφαίρεσε ήδη τον Δεκέμβριο ρευστότητα περίπου 4 δισ. από το τραπεζικό σύστημα.
Το Δημόσιο έχει την επιλογή να διαθέσει τα συγκεκριμένα έντοκα σε ΔΕΚΟ, ασφαλιστικά ταμεία και άλλους φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα που έχουν ταμειακά διαθέσιμα. Η ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος εξαντλείται αν κληθεί και πάλι να υποστηρίξει την έκδοση. Στον Οργανισμό Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους (ΟΔΔHΧ) σχεδιάζουν -υπό φυσιολογικές συνθήκες- η έκδοση των 1,25 δισ. να καλύψει ανάγκες μέχρι και το τέλος Φεβρουαρίου, χωρίς να χρειαστεί έκτακτη έκδοση, όπως συνέβη τον Δεκέμβριο. Το πολυδιαφημισμένο πλεόνασμα -επίτευγμα της σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής των ετών που προηγήθηκαν- προσφέρει λύσεις αλλά δεν επαρκεί για να αντιμετωπίσει η χώρα το αδιέξοδο. Εφόσον δεν διαταραχθεί ο ρυθμός πληρωμής φόρων, ΦΠΑ και των υπόλοιπων εσόδων του Δημοσίου και εφόσον ανανεωθούν τα έντοκα, το ταμειακό πλεόνασμα του Προϋπολογισμού στο τέλος Ιανουαρίου θα είναι 2,5 δισ. ευρώ. Ωστόσο, από αυτά τα 2,5 δισ. θα διοχετευτούν 1,4 δισ. για να πληρωθούν ομόλογα που εκδόθηκαν μετά το PSI με το Αγγλικό Δίκαιο και 800 εκατ. για να πληρωθούν υποχρεώσεις προς το ΔΝΤ. Δηλαδή από το πλεόνασμα των 2,5 δισ. (αν δεν διαταραχθούν τα έσοδα) θα πληρωθούν υποχρεώσεις 2,2 δισ. ευρώ.
Φόροι, υποχρεώσεις του κόσμου, αλλά και αναλήψεις ρευστού λόγω της πολιτικής αβεβαιότητας στραγγίζουν τις τράπεζες. Εφυγαν από τα γκισέ πάνω από 2,5 δισ. τον Δεκέμβριο Τον Φεβρουάριο, εφόσον δεν οξυνθεί το πολιτικό κλίμα και δεν είμαστε σε κατάσταση πολιορκίας από τους δανειστές, το Δημόσιο καλύπτει οριακά τις ανάγκες του. Αντίθετα ο Μάρτιος ξεκινά για το Δημόσιο με αρνητικές ταμειακές ροές 3,5 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα, αρχές Μαρτίου λήγει και η χρηματοδότηση από την ΕΚΤ των ελληνικών τραπεζών με βάση τα ομόλογα του λεγόμενου δεύτερου πυλώνα από το πρόγραμμα Αλογοσκούφη. Πρόκειται για ομόλογα με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου αξίας περίπου 20 δισ. ευρώ, τα οποία έχουν ενεχυριάσει οι τράπεζες στην ΕΚΤ και αντλούν ρευστότητα. Η Ελλάδα τον Μάρτιο θα είναι απολύτως εξαρτημένη από την επίτευξη νέας συμφωνίας με την ΕΚΤ, η οποία θα παρατείνει τη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών. Μια συμφωνία που πιθανόν μπορεί να συναφθεί με πολιτικά κριτήρια προκειμένου να μη ξεσπάσει πρωτοφανής κρίση. Ολα τα παραπάνω ισχύουν εφόσον η χώρα μετά τις γιορτές και την επάνοδό της στην καθημερινότητα δεν αντιμετωπίσει εκροή καταθέσεων εξαιτίας αβασάνιστων δηλώσεων στον βωμό της εκλογικής αναμέτρησης ή μια δραματική υστέρηση εσόδων. Πρόκειται για κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τη θέση της χώρας και το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων και όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί θα πρέπει να τα αντιμετωπίσουν με καθαρότητα, σαφήνεια, δεσμεύσεις και διαβεβαιώσεις που δεν θα αφήνουν κανένα περιθώριο αβεβαιότητας που υπονομεύει τα εθνικά συμφέροντα.
Οι καταθέσεις
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τον Δεκέμβριο καταγράφεται μείωση των καταθέσεων επιχειρήσεων και νοικοκυριών κατά περίπου 2,5 δισ. ευρώ. Πηγές της Τραπέζης της Ελλάδος υποστηρίζουν ότι η κάμψη επήλθε επειδή υπάρχουν ανάγκες για πληρωμές φόρων και κάνουν λόγο για 2 δισ. περισσότερους φόρους σε σχέση με πέρυσι. Ωστόσο, υπάρχουν εύλογα ερωτήματα που δημιουργούν αμφιβολίες. Οπως έλεγαν πηγές του υπουργείου Οικονομικών, δεν έχει βγει ακόμη επίσημα το σύνολο των εισπραχθέντων φόρων τον Δεκέμβριο (ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ, Τέλη Κυκλοφορίας, Εισόδημα, Ρυθμίσεις κ.λπ.), αλλά με τους πλέον γενναιόδωρους υπολογισμούς δεν υπερβαίνουν τα 2,5-2,8 δισ. ευρώ. Να σημειωθεί πως τον Νοέμβριο η είσπραξη των φόρων ήταν της τάξης των 2 δισ. ευρώ.
Εξάλλου παραδοσιακά τον Δεκέμβριο οι καταθέσεις καταγράφουν άνοδο. Οι καταθέσεις του Νοεμβρίου του 2012 από 155,9 δισ. αυξήθηκαν και έφτασαν τον Δεκέμβριο στα 161,4 δισ. Το 2013 -χρονιά εξοντωτικής φορολογικής επιβάρυνσης- από 161 δισ. τον Νοέμβριο έφτασαν τον Δεκέμβριο στα 163,2 δισ. ευρώ. Αν τελικά επαληθευτούν οι προβλέψεις για μείωση τον Δεκέμβριο κατά 2,5 δισ., τότε το 2014 από τα 164,3 δισ. του Νοεμβρίου θα υποχωρήσουν στα 161,8 δισ. ευρώ σπάζοντας την παράδοση των τελευταίων ετών.
Ηδη στα ΑΤΜ οι πελάτες των τραπεζών βρίσκουν ολοκαίνουρια, κολλαριστά με αύξοντα αριθμό έκδοσης χαρτονομίσματα. Αυτό συμβαίνει επειδή οι τράπεζες ενισχύθηκαν από τα αποθέματα της Τραπέζης της Ελλάδος, τα χρήματα δηλαδή που υπάρχουν στο κεντρικό θησαυροφυλάκιο, στοιβαγμένα προσεκτικά σε παλέτες, τυλιγμένα σε νάιλον φιλμ. Αν τελειώσουν τα χρηματικά αποθέματα της ΤτΕ, αναφέρει τραπεζική πηγή, θα περιμένουμε ενίσχυση μέσω του προγράμματος ELA. Η ελληνική πλευρά αναμένει ότι η ΕΚΤ θα ανάψει το πράσινο φως για να δοθεί ΕLA στις τράπεζές μας. Αυτό όμως είναι μια υπόθεση και όχι βεβαιότητα και είναι αυτός ο λόγος που ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας πιέζει σε όλους τους τόνους -τόσο σε ιδιωτικές συζητήσεις όσο και σε δημόσιες τοποθετήσεις του- να κλείσουν οι εκκρεμότητες με τους δανειστές, γιατί, όπως είχε δηλώσει πρόσφατα, «η ρευστότητα στην αγορά μειώνεται με ταχύ ρυθμό».
Μια άλλη κρίσιμη παράμετρος είναι τα χρονικά περιθώρια που θα έχει η νέα ελληνική κυβέρνηση για να διαχειριστεί τις εκκρεμότητες με την τρόικα από την επομένη των εκλογών μέχρι και τη 2α Μαρτίου που λήγει η δίμηνη παράταση του προγράμματος. Ορισμένοι πιστεύουν ότι οι δανειστές θα δείξουν ανοχή δίνοντας ένα χρονικό διάστημα προσαρμογής στη νέα κυβέρνηση. Αυτό, όμως, δεν ισχύει. Η πληθώρα των δημοσιευμάτων στον ξένο Τύπο για την Ελλάδα το τελευταίο διάστημα δεν έχει στόχο να χειραγωγήσει τους Ελληνες ψηφοφόρους όπως αφελώς αρκετοί πιστεύουν. Τα συγκεκριμένα δημοσιεύματα αποσκοπούν στην προετοιμασία της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για τη σκληρή αντιμετώπιση που επιφυλάσσει στη χώρα μας η τρόικα και τις επιπτώσεις που θα έχει η Ελλάδα από την αθέτηση των συμφωνιών με τους δανειστές.
