Τι είπε ο Ευάγγελος Βενιζέλος σε ομιλία του σε σεμινάριο που διοργάνωσε χθες η έδρα Jean Monnet «Ευρωπαϊκό Συνταγματικό Δίκαιο και Συνταγματικός Πολιτισμός» της Νομικής Σχολής ΑΠΘ
«New Generation EU και το οικονομικό σύνταγμα της Ένωσης μετά την πανδημία: τι σημαίνει για την Ευρώπη και την Ελλάδα» ήταν το αντικείμενο συζήτησης του σεμιναρίου που διοργάνωσε χθες η έδρα Jean Monnet «Ευρωπαϊκό Συνταγματικό Δίκαιο και Συνταγματικός Πολιτισμός» της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος «Ευρωπαϊκό Συνταγματικό Δίκαιο».
Την εκδήλωση προλόγισε η Λίνα Παπαδοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Νομικής σχολής ΑΠΘ, ενώ το συντονισμό της είχε ο Καθηγητής ΑΠΘ και πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Ευάγγελος Βενιζέλος. Με αφορμή το ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό εργαλείο NEXT Generation EU, ο κ. Βενιζέλος έκανε λόγο για μια «σημαντική δέσμη χρηματοδοτήσεων» (όπως το Ταμείο Ανάκαμψης), περιγράφοντας πως «λόγω της ανάγκης συντελούνται άτυπες μεταβολές των συνθήκων του μηχανισμού οικονομικής διακυβέρνησης», μεταβολές που, ωστόσο, είναι «βαθιές».
Για τις οικονομικές, τις νομισματικές και τις δημοσιονομικές επιπτώσεις της πανδημίας τοποθετήθηκε ο Μιχάλης Ιωαννίδης, Senior research fellow στο Ινστιτούτο Max Planck Χαϊδελβέργης και Νομικός Σύμβουλος στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ο κ. Ιωαννίδης παρατήρησε πως η πανδημία προκαλεί «βαθιά μείωση οικονομικής δραστηριότητας στην ευρωζώνη» και εκτίμησε ότι η κρίση που θα προκαλέσει ο Covid-19 θα είναι «βαθιά» και «ασύμμετρη». Επιπλέον, ο ίδιος σημείωσε πως «οι επιδράσεις της πανδημίας στην οικονομία αντανακλούν τη σχέση του Βορρά και του Νότου της ΕΕ», αποδίδοντας τη διαφορά στις δομές των οικονομικών, τις υποδομές, το βαθμό επιρροής της πανδημίας στα συστήματα υγείας και στο lockdown.
Σε δημοσιονομικό επίπεδο, «πρακτικά, η ΕΚΤ πήρε μια σειρά μέτρων. Ένα από αυτά είναι το πανδημικό πρόγραμμα αγοράς τίτλων που από πλευράς μεγέθους και πανδημικής διάστασης είναι το σημαντικότερο» εξήγησε ο κ. Ιωαννίδης και πρόσθεσε πως «σε αντίθεση με προηγούμενα προγράμματα, αυτή τη φορά επιλέξιμα είναι και ελληνικά ομόλογα». Σύμφωνα με τον ίδιο, οι στόχοι του προγράμματος είναι τρείς: η σταθεροποίηση των αγορών, η αντιστάθμιση της πορείας του πληθωρισμού λόγω της πανδημίας και η εμπέδωση της ΕΚΤ ως ένα ενωσιακό όργανο με ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά, όπως αυτά της FED.
Ειδικά για το πρόγραμμα «NEXT GENERATION EU», ο κ. Ιωαννίδης τόνισε πως «έχουμε ένα σημαντικό δημοσιονομικό βραχίονα αυτή τη φορά» ύψους 750 δισ. ευρώ με έσοδα από δανεισμό της ΕΕ από τις αγορές και δάπανες που θα κατευθυνθούν σε κανονικά προγράμματα της ΕΕ, αλλά και στον «Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», δηλαδή το Ταμείο Ανάκαμψης, με προϋπολογισμό 672 δις ευρώ και με 2 μορφές υποστήριξης προς τα κράτη -μέλη:
· προνομιακό δανεισμό
· καθαρές μεταβιβάσεις, δηλαδή απευθείας χρήματα από ΕΕ στα κράτη
«Κάθε κράτος μέλος πρέπει να καταθέσει ένα Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), ένα εθνικό πλάνο του που θα πάνε τα χρήματα αυτά. Το σχέδιο αυτό πηγαίνει στην Κομισιόν, αργότερα εγκρίνεται από το συμβούλιο και γίνεται η εκταμίευση» σημείωσε ο κ. Ιωαννίδης, προσθέτοντας ωστόσο ότι το Σχέδιο «δεν έχει την ίδια ένταση που είχαν τα μνημόνια». Παράλληλα, ο πληθυσμός, η ανεργία και το ποσοστό που χτυπήθηκε από την πανδημία είναι τα κριτήρια για το πόσα λεφτά θα πάρει κάθε κράτος – μέλος, ενώ «για πρώτη φορά η ΕΕ εκδίδει κοινό χρέος για να χρηματοδοτήσει δαπάνες και κυρίως μεταβιβάσεις. ΕΕ και ευρωζώνη έρχονται πιο κοντά» κατέληξε ο ίδιος.
Στο ίδιο πλαίσιο, «έχουμε ακόμη μερικά κανονιστικά κενά στο ταμείο ανάκαμψης» διαπίστωσε ο κ. Βενιζέλος και παρατήρησε ότι «τώρα δεν ελέγχονται οι κρατικές ενισχύσεις. Κάθε κράτος μέλος δίνει κρατικές ενισχύσεις από τα διαθέσιμα που έχει» με τη Γερμανία να πρωτοστατεί στη στήριξη των γερμανικών επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να «διαταράσσεται ο ανταγωνισμός» εντός της ΕΕ.
Αναφερόμενη στους όρους της δημοσιονομικής στήριξης η Αναστασία Καρατζιά, Λέκτορας Παν. Essex υπογράμμισε ότι «η ενίσχυση επιβάλλει πιο ελαφριάς μορφής όρους στα κράτη – μέλη. Δεν μιλάμε εδώ για μνημόνια», τη στιγμή που το μόνο κριτήριο που τίθεται είναι η διασφάλιση της ρύθμισης του υπερβολικού ελλείμματος των κρατών -μελών της ΕΕ. Αναλύοντας τους όρους του προγράμματος SURE, η κ. Καρατζιά έκανε λόγο για μορφή δανείου που χορηγείται από την Ένωση στο ενδιαφερόμενο κράτος – μέλος, με την προϋπόθεση ότι το κράτος μέλος θα χρησιμοποιήσει στήριξη για μειωμένο ωράριο εργασίας ή για δημόσιο σύστημα υγείας.
Εστιάζοντας στο δημοσιονομικούς κανόνες που έχουν θεσπιστεί, ιδίως στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ο Μενέλαος Μαρκάκης, Επ. Καθ. Παν. Erasmus, Rotterdam, Λέκτορας Παν. Οξφόρδης υπενθύμισε ότι η οικονομική πολιτική είναι κατά βάση εθνική πολιτική, με τα κράτη μέλη να ξοδεύουν χρήματα κατά το δοκούν. «Το ενωσιακό επίπεδο σε πολλά σημεία επικαθορίζει τις εθνικές πολιτικές» παρατήρησε ο ίδιος και συνέχισε, λέγοντας πως «οι ευρωπαϊκοί θεσμοί επισημαίνουν ότι δεν έχει ανασταλεί το δημοσιονομικό σύμφωνο». «Ουσιαστικά, έχουν δώσει την άδεια οι ευρωπαϊκοί θεσμοί στα κράτη μέλη να ξοδέψουν όσα χρήματα χρειάζεται για την αντιμετώπιση της πανδημίας» επισήμανε ο κ. Μαρκάκης και συνέχισε λέγοντας πως «το μεγάλο ερώτημα είναι έως πότε θα ισχύσει η γενική ρήτρα διαφυγής».
Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Βενιζέλος σχολίασε ότι «είμαστε πάρα πολύ αυστηρά εγκλωβισμένοι στο ενωσιακό επίπεδο. Πρέπει να δούμε τον οικουμενικό χαρακτήρα της πανδημίας» συνέστησε, δηλαδή τις επιπτώσεις της πανδημίας στην παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση, εστιάζοντας στις «μάχες παρασκηνίου αυτή τη στιγμή μεταξύ ΗΠΑ -ΕΕ για τη συμφωνία ΕΕ- Κίνας και τον αγωγό Nord Stream 2». Οι διαμάχες αυτές «συνδέονται με την νέα παγκόσμια οικονομική σύμβαση μετά την πανδημία» προέβλεψε ο κ. Βενιζέλος και συνέστησε «να πάμε σε ένα νέο Bretton Woods, αναγκαστικής κυκλοφορίας του λογιστικού χρήματος των κεντρικών τραπεζών», καθώς «δεν μπορούμε να δανειζόμαστε όλοι με τα ίδια μηδαμινά επιτόκια» εκτίμησε ο ίδιος, φέρνοντας ως παράδειγμα τη Συμφωνία Μέρκελ – Σαρκοζί στη Ντοβίλ τον Οκτώβριο του 2010.
Σε μια σύντομη παρέμβασή του ο Γιάννης Σαρμάς, Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου υπογράμμισε ότι «δεν εμφανίστηκε ξαφνικά το λεφτόδεντρο που ήταν κρυμμένο την τελευταία δεκαετία της κρίσης», ενώ σημείωσε ακόμη πως «δεν έχουμε κάποια τεράστια μεταβολή νομική στην ΕΕ αλλά ερμηνεία άρθρου 122 της συνθήκης σύμφωνα με την οποία επιτρέπεται η χρηματοδοτική ενίσχυση στα κράτη μέλη ακόμη και αν δεν είναι δάνεια, αλλά απευθείας επιδοτήσεις» αναφορικά με τις χρηματοδοτικές ανακατατάξεις.
