Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας επανέρχεται στην ατζέντα κατά τη σημερινή συνάντηση των υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ. Θα υλοποιηθεί το όνειρο των Τούρκων για ταξίδια στην Ευρώπη χωρίς σύνορα, χωρίς βίζα;
Η 4η Μαΐου ήταν ημέρα γιορτής για τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου και τη διαπραγματευτική του ομάδα. Την ημέρα εκείνη το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να δρομολογήσει την ελεύθερη και χωρίς ταξιδιωτική θεώρηση είσοδο τούρκων πολιτών στη ζώνη Σένγκεν. Αλλά οι πανηγυρισμοί δεν κράτησαν για πολύ. 24 ώρες αργότερα ο πρωθυπουργός Νταβούτογλου υπέβαλε την παραίτησή του, μετά από σύγκρουση με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Έκτοτε κάτι φαίνεται να αλλάζει στην Άγκυρα. Αρχικά ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να τροποποιήσει την αντιτρομοκρατική νομοθεσία της, απορρίπτοντας μία από τις κύριες προϋποθέσεις για την κατάργηση της βίζας προς την Ευρώπη. Στις 10 Μαίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο γνωστοποίησε ότι μπλοκάρει τη διαδικασία για την κατάργηση της βίζας και ο τούρκος υπουργός ευρωπαϊκών υποθέσεων Βολκάν Μποζκίρ δήλωσε στο Στρασβούργο ότι «χάνει τις ελπίδες του» για την επίτευξη συμφωνίας.
Οι πρόσφυγες ως «διαπραγματευτική μάζα»
Ο απλός κόσμος στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης φαίνεται να συμμερίζεται την άποψη αυτή. «Φοβάμαι ότι δεν θα πετύχει η συμφωνία» λέει ο φαρμακοποιός Μπερίν Αρντίν. Και συμπληρώνει: «Ελπίζω πάντως ότι αν προκύψει, δεν θα αποτελεί μέρος μίας ευρύτερης συμφωνίας για τους πρόσφυγες. Δεν επιτρέπεται να γίνονται οι πρόσφυγες διαπραγματευτική μάζα για άλλα ζητήματα. Αυτό είναι απάνθρωπο». Για τον Ερντίν ο πρόεδρος Ερντογάν «δουλεύει για τον εαυτό του. Δεν τον ενδιαφέρει η βίζα, τον ενδιαφέρει μόνο να μην αντιτίθεται κανείς στις επιδιώξεις του».
Σηματοδοτεί η παραίτηση Νταβούτογλου το τέλος της συμφωνίας για τη βίζα και την απαρχή μίας εθνικιστικής στροφής στην πολιτική του κυβερνώντος κόμματος; Πάντως ο Μπουρχάν Κουζού, ένας από τους κύριους συμβούλους του Ερντογάν, επικρίνει με σφοδρότητα το ευρωπαϊκό αίτημα για αλλαγές στην τρομοκρατική νομοθεσία της Τουρκίας. «Η απαίτηση τροποποίησης της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας σε εποχές που αγωνιζόμαστε κατά του PKK και του Ισλαμικού Κράτους, αγγίζει τα όρια της στήριξης προς την τρομοκρατία και δεν πρόκειται να αποδεχθούμε κάτι τέτοιο», προειδοποίησε ο Κουζού σε πρόσφατη συνάντηση με τούρκους επιχειρηματίες στη Βιέννη. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο φιλοκυβερνητικός τύπος στην Άγκυρα: «Αυτοί που απέτυχαν πλήρως στα ανθρωπιστικά ζητήματα, προσπαθούν τώρα να εξασθενήσουν και τον αγώνα της Τουρκίας εναντίον εκείνων που απειλούν την εθνική της ακεραιότητα» γράφει ο Ιμπραχήμ Καραγκούλ, επιφανής σχολιαστής της εφημερίδας Γενί Σαφάκ, η οποία πρόσκειται στο κυβερνών κόμμα.
Ανησυχία για κύμα προσφύγων από την Τουρκία
Για τον Οζάν Σαρκάρ, διευθυντή της επενδυτικής εταιρίας Descartes Capital Advisors, είναι σημαντικό να τροποποιηθεί ο ορισμός της «τρομοκρατίας». Όπως επισημαίνει, «σήμερα ο ορισμός είναι ευρύτατος και το πρόβλημα είναι ότι κάποιος που θεωρείται τρομοκράτης στην Τουρκία θα μπορούσε να ζητήσει πολιτικό άσυλο στην Ευρώπη. Ένας από τους λόγους που η ΕΕ ζητεί την τροποίηση της νομοθεσίας, είναι ότι ανησυχεί για ένα πιθανό κύμα προσφύγων από την ίδια την Τουρκία». Άλλωστε, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, χιλιάδες Τούρκοι αναζήτησαν καταφύγιο στην Ευρώπη και πολλοί από αυτούς διαμένουν μόνιμα εκεί, ακόμα και σήμερα.
Ο Οζάν Σαρκάρ υπενθυμίζει ότι μέχρι το πραξικόπημα του 1980 οι Τούρκοι δεν χρειάζονταν βίζα για τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Όταν καθιερώθηκε η βίζα, οι πολιτικοί δεν έδειξαν ιδιαίτερο ζήλο για την κατάργησή της, καθώς οι ίδιοι διέθεταν προνομιακά διαβατήρια και μπορούσαν να ταξιδεύουν ελεύθερα. Αλλά με την τελωνειακή ένωση ΕΕ-Τουρκίας το 1995, η κατάργηση της βίζας επανήλθε στην ημερήσια διάταξη και ιδιαίτερα ο Ερντογάν είχε επανειλημμένα τονίσει πόσο σημαντικό θεωρεί το ζήτημα αυτό. «Και ξαφνικά έρχεται ο Νταβούτογλου και συγκεντρώνει πάνω του τους προβολείς της δημοσιότητας…» λέει ο Σαρκάρ. Η εξήγηση που δίνει ο ίδιος για την κόντρα των δύο ανδρών: «Ο Ερντογάν είναι ο πρώτος απευθείας εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας. Όμως, εξανάγκασε σε παραίτηση έναν πρωθυπουργό που κι εκείνος κατάφερε να επανεκλεγεί μόλις τον περασμένο Νοέμβριο…»
