Ο εθνικισμός της Καταλονίας εμφανίστηκε αρκετά αργά: ήταν ένα δημοκρατικό κίνημα αντίθετο στη μοναρχία και οδήγησε στη δημιουργία μιας τοπικής κυβέρνησης, της Generalitat, το 1932. Ο δικτάτορας Φράνκο έπνιξε αυτή την Generalitat αλλά θεμελιώθηκε εκ νέου το 1977 και το 2005, για πρώτη φορά, υιοθέτησε ψήφισμα ανεξαρτησίας από την βουλή της Καταλονίας.
Το 2010 επιχειρήθηκε να αναγνωριστεί από το Συνταγματικό Δικαστήριο και «έθνος» καταναλών, αλλά απερρίφθη. Ενα εκατομμύριο άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους της Βαρκελώνης για να διαμαρτυρηθούν. Η περιοχή της Καταλωνίας έχει πληθυσμό 7.5 εκατομμύρια κατοίκους και παρότι το αίσθημα του εθνικισμού παραμένει μειοψηφικό, εντούτοις δυναμώνει με τα χρόνια, αντί να σβήνει.
Τι εκπροσωπεί η Καταλονία στην Ισπανία
Είναι μια από τις ισχυρότερες και πλουσιότερες περιοχές της Ισπανίας. Εκπροσωπούν το 16% των Ισπανών και παράγουν το 20% του πλούτου της χώρας! Το 1/4 των ισπανικών εξαγωγών έφυγαν από την Καταλονία το 2014.
Η Βαρκελώνη διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά λιμάνια της Μεσογείου, τέσσερα διεθνή αεροδρόμια, μια ανταγωνιστική φαρμακευτική βιομηχανία, ενώ είναι βάση για μερικές από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες στον κόσμο, όπως η φίρμα ρούχων Mango. Τα ποσοστά ανεργίας παραμένουν υψηλά αλλά βρίσκονται κάτω από τον εθνικό μέσο όρο: βρίσκεται στο 19,1% ενώ στην υπόλοιπη Ισπανία είναι στο 22,4%.
Όπως και οι άλλες «αυτόνομες κοινότητες» (Ανδαλουσία, Κανάρια νησιά, Γαλικία κλπ) έτσι και η Καταλονία έχει τη δική της βουλή, η οποία ασχολείται κυρίως με τα θέματα της υγείας, της παιδείας και των κοινωνικών υπηρεσιών, ενώ διαθέτει και τη δική της αστυνομία. Σε επίπεδο πολιτισμού, η Καταλονία έχει τη δική της γλώσσα, τον δικό της «εθνικό» ύμνο, τη δική της σημαία με τις κόκκινες και χρυσές ρίγες.
Τι ζητούν οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας
Η περιοχή είναι σήμερα υπερχρεωμένη (κατά το 1/3 του ΑΕΠ της) και ισχυρίζεται ότι αυτό δεν θα συνέβαινε αν δεν ίσχυε το ισπανικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο οι πλούσιες περιοχές δίνουν στις φτωχότερες.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Generalitat το 2011, η διαφορά ανάμεσα σε αυτά που η Καταλωνία δίνει ως φόρους στη Μαδρίτη και σε αυτά που λαμβάνει από το ισπανικό κράτος είναι της τάξης του 8,5% του ΑΕΠ της Καταλωνίας. Αυτός ο υπολογισμός αμφισβητείται από την κυβέρνηση, η οποία ισχυρίζεται ότι η διαφορά είναι στο μισό, στο 4,3% του ΑΕΠ της περιοχής.
Σήμερα η περιοχή κρατάει περίπου τους μισούς φόρους ενώ η κεντρική εξουσία παίρνει το άλλο μισό. Αυτό που επιθυμούν οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας είναι να ισχύσει ό,τι και στη χώρα των Βάσκων: να μένουν όλοι οι φόροι στην περιοχή και να δίνονται στην κεντρική εξουσία ανάλογα με τις υπηρεσίες που το κράτος παραχωρεί στην Καταλωνία, συν κάτι επιπλέον ως συμμετοχή αλληλεγγύης για τις φτωχές περιοχές της Ισπανίας.
Όπως, εκτός από φορολογικά αιτήματα, οι υπέρμαχοι της ανεξαρτησίας έχουν και πολιτισμικά αιτήματα: αγωνίζονται εναντίον της υποχρεωτικής χρήσης της καταλανικής, επίσημης, γλώσσας στα σχολεία και ισχυρίζονται ότι αυτό είναι μια προσπάθεια να «ισπανοποιηθούν» τα μικρά παιδιά. Σε πολλούς Καταλανούς, η υποχρεωτική χρήση της ισπανικής διαλέκτου θυμίζει άλλες εποχές, όταν οι φρανκιστές είχαν καταλάβει την περιοχή στον εμφύλιο και είχαν καταπιέσει συστηματικά την καταλανική ταυτότητα.
Γιατί μπορεί να είναι πολύπλοκο
Το συνταγματικό δικαστήριο αναγνώρισε στους Καταλανούς το δικαίωμα να αποφασίσουν σύμφωνα με την «πολιτική τους έμπνευση» αλλά για να την υλοποιήσουν θα πρέπει να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να υπάρχει απόλυτη πλειοψηφία και στα δύο σώματα του κοινοβουλίου και οι υποστηρικτές της ανεξαρτησίας δεν έχουν την πλειοψηφία.
Εξάλλου, όπως και στην περίπτωση της Σκωτίας, θα είναι δύσκολο να αποφανθεί κανείς αν η ανεξάρτητη Καταλονία μπορεί να είναι μέλος της ΕΕ. Οι Βρυξέλλες εκτιμούν εδώ και χρόνια ότι η απόσχιση μιας περιοχής θα σημαίνει αυτόματα και την αποχώρησή της από την ένωση των 28 κρατών. Και μια ειδική ερώτηση: Πού θα έπαιζε η Barça; Η πρωταθλήτρια Ισπανίας και όλες οι άλλες ομάδες της Καταλονίας θα αποκλειόταν από την ισπανική Λίγκα σε περίπτωση που η περιοχή γινόταν ανεξάρτητη.
Η απόσχιση θα ήταν ωφέλιμη για την περιοχή;
Η τράπεζα Natixis έσκυψε πάνω στο ερώτημα και δημοσίευσε μια ανάλυση πριν από ένα χρόνο. Εκτιμά ότι η Βαρκελώνα θα έχει πολλά να χάσει και αναφέρει:
«Μείωση των εξαγωγών λόγω των τιμών τελωνείου και επιβολής κόστους μεταφοράς, κίνδυνος αποχώρησης μεγάλων επιχειρήσεων που έχουν έδρα την Καταλωνία και επιθυμούν να παραμείνουν στο πλαίσιο της ΕΕ, μείωση των απευθείας ξένων επενδύσεων (σήμερα, κατά 80% γίνονται από ευρωπαϊκές εταιρείες).
Σε εθνικό επίπεδο, θα ήταν επικίνδυνο για την Καταλωνία να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα κεντρικό μποϊκοτάζ αφού ο μισός εμπορικός τζίρος της περιοχής έρχεται από την υπόλοιπη Ισπανία.
Η τράπεζα Natixis σημειώνει ότι μέγιστο θέμα είναι η διατήρηση του ευρώ ως εθνικού νομίσματος, γεγονός που προστέθει εμπόδια στο αν ένα νέο κράτος Καταλωνίας θα είναι βιώσιμο. Εξάλλου, η περιοχή παραμένει ευαίσθητη και δεν μπορεί να βγει στις αγορές μόνες της, ενώ η μόνη τράπεζα που την χρηματοδοτεί είναι της Μαδρίτης
