Τις επισκέψεις που πραγματοποίησε τις τελευταίες μέρες στα νησιά του βορείου Αιγαίου, συνοδεία κλιμακίου ειδικών επιστημόνων της Ανεξάρτητης Αρχής, ολοκλήρωσε ο Συνήγορος του Πολίτη, Ανδρέας Ι. Ποττάκη. Με αφορμή αυτό το γεγονός, αναφέρθηκε στην ύπαρξη ενός ευρύτερου σχεδιασμού, σύμφωνα με τον οποίο θα πραγματοποιούνται περιοδικές επισκέψεις σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας και ο οποίος θα έχει διάρκεια όλον τον χρόνο αλλά και συνέχεια.
«Υπάρχει σειρά θεμάτων που απασχολούν εμάς, είτε μέσω αναφορών που γίνονται σε εμάς από τους πολίτες, είτε για ζητήματα που λαμβάνουμε γνώση και θέλουμε να έχουμε ιδία άποψη. Και για τα οποία, επειδή ακριβώς θέλουμε να έχουμε ιδία άποψη και τεκμηριωμένη θέση, κρίνουμε ότι επιβάλλεται να είμαστε παρόντες.
Να πηγαίνουμε δηλαδή και να το βλέπουμε, να κάνουμε αυτοψίες, παίρνουμε καταθέσεις, κάνουμε συνεντεύξεις. Θέλουμε να γνωρίζουμε ακριβώς την ουσία του πράγματος και όχι από την Αθήνα να αξιολογούμε την αναφορά ενός πολίτη ή μια απάντηση μιας δημόσιας υπηρεσίας», σημείωσε ο κ. Ποττάκης στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Ανακοίνωσε, επίσης, δημιουργία γραφείου Συνηγόρου του Πολίτη στη Μυτιλήνη, μετά από συνεννόηση με τον δήμαρχο Λέσβου, Σπύρο Γαληνό.
Το τοπικό γραφείο της Μυτιλήνης, σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, θα στεγάζεται στο Κέντρο Εξυπηρέτησης του Πολίτη (ΚΕΠ) του δήμου Λέσβου, στην πόλη της Μυτιλήνης.
Στη Μυτιλήνη, το κλιμάκιο της Ανεξάρτητης Αρχής πραγματοποίησε σειρά επαφών, από τον αστυνομικό διευθυντή μέχρι το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας. «Διότι», είπε ο κ. Ποττάκης, «έχουμε αρμοδιότητα και σε ζητήματα ίσης μεταχείρισης, διαφορών στον εργασιακό τομέα, στο επίπεδο της ισότητας των φύλων ή άλλης μορφής διάκριση.
Ο νόμος για τα ζητήματα ίσης μεταχείρισης επιβάλλει στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας να μας στέλνει όλες τις αναφορές, όλες τις υποθέσεις του, προκειμένου εμείς να υποβάλλουμε υπόμνημα. Και το υπόμνημά μας δηλαδή, μια νομική τεκμηρίωση της υπόθεσης, δεν μπορεί να ανατραπεί από το Σώμα της Επιθεώρησης Εργασίας. Πρέπει να το αποδεχτεί και να ακολουθήσει τη σύστασή μας, είτε επιβάλλοντας την κύρωση στον εργοδότη, είτε αυτός είναι δημόσιος φορέας είτε ιδιώτης, είτε εάν εμείς κρίνουμε ότι δεν υπάρχει καμία παραβίαση κάποιας διάταξης νόμου, να ενεργήσει αναλόγως».
Αιτιολογώντας την παρουσία του κλιμακίου στην περιφέρεια, είτε σε μόνιμη βάση, είτε σε επίπεδο τακτικών επισκέψεων, ο Συνήγορος του Πολίτη σημείωσε πως «χωρίς τη δική μας παρουσία, πολλά από αυτά τα ζητήματα δεν μπορούν να έχουν την τεκμηρίωση που εμείς θέλουμε να έχει η δουλειά μας. Συν το γεγονός, ότι εμείς εκτιμούμε ότι και μόνο η παρουσία μας εδώ, η πιο έντονη παρουσία μας, νομίζουμε ότι δίνει την αίσθηση και στους πολίτες της περιφέρειας ότι ο συνήγορος δεν είναι ένα γραφείο στην Αθήνα που διαχειρίζεται προβλήματα των Αθηναίων.
Ο Συνήγορος είναι μια Ανεξάρτητη Αρχή, συνταγματικά κατοχυρωμένη στη χώρα, που υπάρχει για να διαχειρίζεται στον καλύτερο δυνατό βαθμό τα προβλήματα που ανακύπτουν για όλους τους πολίτες της επικράτειας».
Τα πρώτα συμπεράσματα από τις επισκέψεις των τελευταίων ημερών στα τρία νησιά του βορείου Αιγαίου και την ευρύτητα των θεμάτων που ο Συνήγορος του Πολίτη προσέγγισε, είναι πως «φαίνεται ότι και οι δημόσιες υπηρεσίες ανταποκρίνονται σχετικώς καλά. Υπάρχουν κι άλλα ζητήματα, στα οποία φαίνεται ότι υπάρχει μια υστέρηση η οποία μπορεί να αποδοθεί σε μια σειρά από διάφορους παράγοντες και είναι κι αυτό ένα από τα στοιχεία που ερευνούμε. Δεν είναι μόνο η δουλειά μας», είπε ο κ. Ποττάκης, «να εντοπίσουμε το πρόβλημα. Είναι να εντοπίσουμε τα αίτιά του, να αναζητήσουμε λύσεις, να κάνουμε εισηγήσεις προτάσεις θεσμικές για την αντιμετώπισή τους ή για τη μη επανάληψή τους».
Το προσφυγικό – μεταναστευτικό
Στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, η παρουσία του Συνηγόρου του Πολίτη είναι πιο τακτική, κυρίως λόγω και του προβλήματος μεταναστευτικού και προσφυγικού. Κλιμάκια της Ανεξάρτητης Αρχής επισκέπτονται τα νησιά με αρκετά μεγάλη τακτικότητα, εδώ και περίπου δυο χρόνια, λόγω μιας σειράς αρμοδιοτήτων, από τη γενική αρμοδιότητα της προστασίας των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων, είτε αυτοί είναι Έλληνες πολίτες, είτε αυτοί είναι αλλοδαποί, δηλαδή των συνθηκών διαβίωσης των υπηρεσιών που τους παρέχονται, όπως πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης κλπ., είτε και μέσα από ειδικές αρμοδιότητες.
Χαρακτηριστικά ο κ. Ποττάκης αναφέρει τρεις αρμοδιότητες: «Η μια είναι η αρμοδιότητα που έχουμε ως εθνικός οργανισμός πρόληψης βασανιστηρίων. Δηλαδή, εμείς είμαστε στη χώρα μας ο μηχανισμός που παρακολουθεί την εφαρμογή του προαιρετικού πρωτοκόλλου του ΟΗΕ για την καταπολέμηση των φαινομένων βασανιστηρίων κοκ σε χώρους στερητικούς της ελευθερίας, είτε είναι φυλακές, είτε είναι hot spots είτε είναι ψυχιατρεία, οτιδήποτε είναι χώρος εγκλεισμού, αστυνομικά κρατητήρια.
Έχουμε μια δεύτερη αρμοδιότητα, που είναι ότι είμαστε ο μηχανισμός παρακολούθησης για τις υποχρεωτικές αναγκαστικές επιστροφές και επανεισδοχές αλλοδαπών, όταν δηλαδή έχει πλέον κριθεί σε δεύτερο βαθμό το όποιο αίτημά τους ασύλου και δεν έχουν κάνει προσφυγή στη δικαιοσύνη ή και όταν η δικαιοσύνη έχει αποφανθεί και γίνονται οι επιχειρήσεις μέσω της Frontex για επιστροφή ή επανεισδοχή, ανάλογα, είτε δηλαδή στην χώρα προέλευσής τους, είτε στην Τουρκία.
Οι δικοί μας συνάδελφοι λειτουργούν εκεί ως μηχανή παρακολούθησης, συμμετέχουν στην επιχείρηση μπαίνουν στο αεροπλάνο και πάνε στο Πακιστάν, παίρνουνε το φέρι και πάνε στην Τουρκία. Για να διασφαλίσουμε ότι για όλη αυτή τη διαδικασία τηρείται η νομιμότητα, οι διεθνείς συνθήκες, το εθνικό δίκαιο.
Και έχουμε και μια τρίτη αρμοδιότητα που ενεργοποιήθηκε πρόσφατα πριν δυο-τρεις μήνες, αρχές Ιουνίου, και έχουμε καταστεί πλέον και εθνικός μηχανισμός για την αυθαιρεσία στα σώματα ασφαλείας και στους σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Δηλαδή εκ παραλλήλου με τις υπηρεσίες εσωτερικών υποθέσεων αυτών των σωμάτων κάνουμε κι εμείς διερεύνηση πειθαρχικής φύσεως των όσων καταγγέλλονται».
Το επεισόδιο στη Μόρια
«Στη Μόρια, λέει ο Συνήγορος του Πολίτη σχετικά με την παραπάνω τρίτη αρμοδιότητα, είχαμε πρόσφατα τα επεισόδια που είχαν συμβεί μέσα στο hot spot. Και ένα από τα θέματα που μας απασχόλησε σ΄ αυτή την επίσκεψή μας, ήταν η συλλογή στοιχείων της δικογραφίας, πώς προχωράει από πλευράς της ελληνικής αστυνομίας η διερεύνηση.
Και επειδή από τη δική μας πλευρά έχουμε αποφασίσει να κάνουμε και παράλληλη διερεύνηση από μόνοι μας, η συλλογή από πλευράς μας στοιχείων για να διαπιστώσουμε ακριβώς τι συνέβη, ποια ήταν τα αίτια για να καταλήξουμε σε ένα πόρισμα. Για το ζήτημα αυτό κυκλοφόρησαν και βίντεο. Για την υπόθεση αυτή η ελληνική αστυνομία, ως όφειλε, μας υπέβαλε φάκελο.
Είναι υποχρεωμένη να μας υποβάλει φάκελο για κάθε πειθαρχική διερεύνηση ανοίγει η ίδια, προκειμένου και να λάβουμε γνώση και να αποφασίσουμε εντός ασφυκτικών προθεσμιών, τις οποίες προβλέπει ο νόμος, εάν θα παρακολουθήσουμε απλά και μόνο τη διερεύνηση της εσωτερικής τους υπηρεσίας ή εάν θα διεξάγουμε κι εμείς εκ παραλλήλου αυτοτελή έρευνα.
Στην προκείμενη περίπτωση κρίναμε σκόπιμο και να παρακολουθούμε την πορεία της δικής τους έρευνας αλλά και να διεξάγουμε από μόνοι μας αυτοτελώς έρευνα. Ο νόμος προβλέπει ότι το πόρισμα στο οποίο θα καταλήξει ο συνήγορος του πολίτη δεν μπορεί να ανατραπεί από τις σχετικές υπηρεσίες που έχουν επιληφθεί τον πειθαρχικό έλεγχο των σωμάτων ασφαλείας. Θα πρέπει να το ακολουθήσουν. Και για να το ανατρέψουν θα πρέπει να υπάρχει ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία».
Η διαχείριση του ζητήματος των προσφύγων και των μεταναστών
Όσον αφορά το ζήτημα της διαχείρισης των μεταναστών και των προσφύγων, ιδιαίτερα το τελευταίο που έχει υπάρξει μια σχετική αύξηση των ροών «η οποία φαίνεται παρόλο σχετική ότι έχει φέρει την υφιστάμενη υποδομή φιλοξενίας στα όριά της» υποστηρίζει ο κ. Ποττάκης, ο Συνήγορος του Πολίτη παρακολουθεί την ανταπόκριση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, αλλά και όλων των υπεύθυνων φορέων που εμπλέκονται, είτε αυτές είναι ΜΚΟ, είτε αυτές είναι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή διεθνείς οργανισμοί.
«Και το παρακολουθούμε στενά και τακτικά», λέει και συνεχίζει: «Σκοπός μας δεν είναι, όπως ενδεχομένως άλλοι οργανισμοί ή οργανώσεις, να επισημαίνουν μέρα τη μέρα την κατάσταση, γιατί αυτό είναι μια φωτογραφία της στιγμής και δεν αποδίδει στον βαθμό που εμείς θέλουμε την προβληματική.
Σήμερα μπορεί να έρθει ένα καράβι γεμάτο και μετά από μια βδομάδα να μην έρθει κανείς. Δεν λέει κάτι αυτό. Εμάς μας ενδιαφέρει η ανταπόκριση, η λειτουργικότητα, ο σχεδιασμός, η πρόβλεψη, η βελτίωση των υποδομών.
Θέλουμε να δούμε την αντίδραση όλων των εμπλεκομένων και αρμοδίων και υπεύθυνων φορέων για μια ορθολογική αντιμετώπιση. Για μια αντιμετώπιση η οποία θα έχει και προοπτική. Κάπου θα καταλήγει. Όχι μια μικροδιαχείριση. Όχι τι θα κάνουμε σήμερα. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό και σ’ αυτό το κομμάτι έχουμε εντοπίσει μια σειρά προβλημάτων είτε έχουν να κάνουν με το συντονισμό των συναρμοδίων είτε έχουν να κάνουν με την παροχή των υπηρεσιών που θα όφειλαν να έχουν στη διάθεσή των αλλοδαπών.
Τον Συνήγορο του Πολίτη τον ενδιαφέρει όμως και ο ευρύτερος σχεδιασμός. «Πού πάμε, τι προβλέπεται, τι έχουν κατά νου οι αρμόδιοι. Κάποια στιγμή, ήδη έχουμε αργήσει δραματικά, θα πρέπει να υπάρχει μια σαφής, ξεκάθαρη εικόνα, η οποία να επικοινωνηθεί και στους πολίτες και στον τοπικό πληθυσμό προκειμένου να ξέρει και ο κόσμος στη Σάμο, στη Λέσβο, στη Χίο, σε όλη την Ελλάδα εάν υπάρχει σχέδιο και ποιο είναι το σχέδιο. Τι θα κάνουμε, τι προβλέπεται να κάνουμε, τι έχουμε δεσμευτεί, τι έχουμε αναλάβει, τι διαπραγματευόμαστε. Δεν υπάρχει αυτή η ενημέρωση κατά τη γνώμη μου ακόμα, με μια συστηματικότητα και μια σοβαρότητα.
Δεν υπάρχει. Ο κόσμος δεν ξέρει και αυτό επιτείνει την ανησυχία του, την αγωνία του, τις αντιδράσεις του. Βλέπει ότι αυτή η κατάσταση φαίνεται αέναη δεν υπάρχει κάποιος να ξέρει και να μας πει, να το συντονίσει σε μεσομακροπρόθεσμο πλαίσιο και μετά, να μας πει ότι αυτή τη στιγμή θα αντιμετωπίσουμε ενδεχομένως μια αύξηση των ροών διότι προβλέπεται ή γιατί είναι η περίοδος.
Και ότι ο προγραμματισμός μας είναι για παράδειγμα μέσα σε ένα, δυο, τρία χρόνια να έχουν γίνει αυτά. Δεν το ξέρει αυτό ο κόσμος. Δεν το έχει ακούσει από τους αρμόδιους. Τουλάχιστον στον βαθμό που εγώ ξέρω, δεν έχει διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο. Αυτό τουλάχιστον θα καθησύχαζε, σίγουρα σε ένα μεγάλο βαθμό, τους πολίτες, γιατί θα ήξεραν και θα παρακολουθούσαν και την υλοποίηση του προγραμματισμού αυτού. Αυτήν τη στιγμή είναι σε ένα κενό. Από την άλλη, υπάρχει και το ζήτημα της επιβάρυνσης του τοπικού πληθυσμού από τις δυσλειτουργίες και της μικροδιαχείρισης και της έλλειψης του σχεδιασμού στη διαχείριση και αντιμετώπιση του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος.
Δηλαδή, ο τοπικός πληθυσμός έχει επιβαρυνθεί σημαντικά, η καθημερινότητά του έχει επιβαρυνθεί σημαντικά και προφανώς είναι δυσάρεστο. Όσο συντηρείται αυτή η κατάσταση, δεν υπάρχει δηλαδή ένα πλαίσιο να είναι κοινό και γνωστό σε όλους, και δεν υπάρχει προοπτική, αυτοί που βρίσκονται μέσα στους χώρους φιλοξενίας, δηλαδή οι λεγόμενες μικτές ροές προσφύγων μεταναστών κλπ., με τις καθυστερήσεις στην υποβολή των αιτημάτων τους, με ταλαιπωρίες που υφίστανται, με ελλείψεις πρόσβασης σε υπηρεσίες που θεωρητικά έχουν προβλεφθεί, τον υπερπληθυσμό, αυτοί φοβόμαστε ότι κάποια στιγμή θα οδηγηθούν σε απελπισία και ενδεχόμενο ριζοσπαστισμό».
Αλλά, και ο τοπικός πληθυσμός, καταλήγει ο κ. Ποττάκης μιλώντας στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο οποίος «αισθάνεται και αυτός ανάλογα με την εξέλιξη μια απελπισία, αισθάνεται κουρασμένος, βαριεστημένος. Ο κόσμος αυτός, που έδειξε συγκινητική αλληλεγγύη όλο αυτό το διάστημα, ενδεχομένως θα υπάρξει τροφή για να υπάρξουν φαινόμενα και εστίες πιο αντιδραστικά απέναντι σ’ αυτό το ζήτημα. Φαινόμενα που δεν θα βοηθήσουν φυσικά κανέναν. Προβλήματα τα οποία θα πρέπει να τα διαχειριστούμε εμείς ως ελληνική κοινωνία για πολλά χρόνια μετά».
