Έντεκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, 2 Απριλίου, από την ημέρα έναρξης της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, όπου τέθηκε για πρώτη φορά το ζήτημα της ένταξης της ΠΓΔΜ στη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Η συγκυρία (ή μήπως όχι;) το έφερε αυτή η επέτειος να συμπίπτει με την πρώτη επίσημη επίσκεψη έλληνα πρωθυπουργού στη γειτονική χώρα.
Και από την απόλυτη σύγκρουση του 2008, έντεκα χρόνια μετά φτάσαμε στις αγκαλιές και τα φιλιά, στα «Ζόραν μου – Αλέξη μου» και στις υποσχέσεις για συνεργασία των δύο χωρών, μετά τη συμφωνία των Πρεσπών.
Τα Σκόπια είχαν εκφράσει προ πολλού την πρόθεσή τους να γίνουν μέλος του ΝΑΤΟ, ωστόσο υπήρχε το εμπόδιο της ονομασίας τους που προέβαλε η ελληνική πλευρά και το οποίο δεν είχε λυθεί παρά τις διαπραγματεύσεις που είχαν πραγματοποιηθεί τις προηγούμενες ημέρες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Ο Κώστας Καραμανλής, με πολλά ανοιχτά μέτωπα στο εσωτερικό εκείνη την περίοδο, δεν ήταν διατεθειμένος να υποχωρήσει στις απαιτήσεις των Αμερικανών οι οποίοι το 2004 είχαν αιφνιδιάσει την νέα ελληνική κυβέρνηση αναγνωρίζοντας τα Σκόπια με το όνομα «Μακεδονία».
Οι ΗΠΑ πιέζουν
Στις αρχές του 2008 η υπουργός Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη μετέφερε στον πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή τις πιέσεις που ασκούσαν οι ΗΠΑ για να ενταχθεί η ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ μαζί με την Κροατία και την Αλβανία.
Με τηλεγράφημά του προς το υπουργείο Εξωτερικών δύο εβδομάδες πριν τη Σύνοδο ο Έλληνας πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον Αλέξανδρος Μαλλιάς είχε ενημερώσει την ελληνική κυβέρνηση επ΄αυτού, μεταφέροντας την εκτίμηση της αναπληρώτριας σύμβουλου εθνικής ασφάλειας Τζούντι Ασλεϊ ότι ένα ελληνικό βέτο στην ΠΓΔΜ «θα σήμαινε ατυχή επιλογή με συνέπειες».
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Μπους επιθυμούσε να γίνει επί των ημερών του η ιστορική διεύρυνση της Συμμαχίας με τρεις χώρες που προέρχονταν από το πρώην ανατολικό μπλοκ.
Ωστόσο η Αθήνα αντιδρά σθεναρά, διαμηνύοντας προς πάσα πλευρά πως δεν πρόκειται να πει το «ναι» αν προηγουμένως δεν έχουν επιλυθεί τα κρίσιμα ζητήματα μεταξύ των δύο χωρών, με κυριότερα εκείνα του ονόματος και των αλυτρωτικών διατάξεων στο Σύνταγμα των Σκοπίων.
Το διάστημα έως την έναρξη της Συνόδου του Βουκουρεστίου σημαδεύεται από τις ασφυκτικές πιέσεις των Αμερικανών. Στις 22 Μαρτίου η Ντόρα Μπακογιάννη βρίσκεται στη Λιουμπλιάνα για τη Σύνοδο Υπουργών της Ε.Ε. όταν ειδοποιείται ξαφνικά από τον γερμανό ομόλογό της Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ ότι θέλει να της μιλήσει η επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Κοντολίζα Ράις.
Αντιλαμβανόμενη τη σοβαρότητα της εξέλιξης η ελληνίδα υπουργός Εξωτερικών καλεί σε σύσκεψη τους πρέσβεις Σαββαΐδη και Χαλαστάνη, καθώς και τον εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών Γιώργο Κουμουτσάκο.
Στη συνομιλία η Ράις ξεκαθαρίζει ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν τα Σκόπια να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ με την ονομασία FYROM (ΠΓΔΜ), συναντώντας τη σθεναρή αντίδραση της κ. Μπακογιάννη. Ο διάλογος μεταξύ των δύο υπουργών έχει άδοξο τέλος, προμηνύοντας τον «γολγοθά» που περίμενε την ελληνική αντιπροωπεία στο Βουκουρέστι.
Ο χάρτης της «Μεγάλης Μακεδονίας»
Δύο 24ωρα πριν από την αναχώρηση της ελληνικής αποστολής για τη ρουμανική πρωτεύουσα τα Σκόπια «πυροβολούν τα πόδια τους». Στο Μέγαρο Μαξίμου φθάνει μια φωτογραφία του σκοπιανού πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι την ώρα που καταθέτει στεφάνι που έχει πάνω του χαραγμένο τον χάρτη της «Μεγάλης Μακεδονίας» με σύνορα έως το βόρειο Αιγαίο.
Το ντοκουμέντο κυκλοφορεί σε μεγάλες εφημερίδες (όπως η «Wall Street Journal», οι «New York Times» «Financial Times» κ.ά.) με τον τίτλο «Να γιατί τα Σκόπια δεν πρέπει να γίνουν μέλος του ΝΑΤΟ.
Στις 2 Απριλίου ο Κώστας Καραμανλής φθάνει σκοπίμως καθυστερημένα στη ρουμανική πρωτεύουσα για να αποφύγει τις παρασκηνιακές πιέσεις και τις συζητήσεις. Στο Βουκουρέστι βρισκόταν ήδη η σκοπιανή αντιπροσωπεία, τα μέλη της οποίας επέπνεαν την αισιοδοξία ότι στο τέλος της Συνόδου η χώρα τους θα ήταν μέλος του ΝΑΤΟ χάρη στις αμερικανικές πιέσεις.
Η βιασύνη του Μπους και η στήριξη του Σαρκοζί
Η στάση του Τζορτζ Μπους δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας. Ο Αμερικανός πρόεδρος σπεύδει «με το καλημέρα» να καλωσορίσει «τα τρία νέα μέλη της Συμμαχίας». Περιττό να αναφερθεί ότι ονομάζει τα Σκόπια «Μακεδονία».
Ο Έλληνα πρωθυπουργός παρεμβαίνει στο επίσημο δείπνο εργασίας της πρώτης ημέρας ξεκαθαρίζοντας ότι η Αθήνα δεν μπορεί να δεχτεί την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ από τη στιγμή που δεν έχει εξευρεθεί αμοιβαία αποδεκτή λύση. Οποιαδήποτε λύση βρεθεί θα πρέπει να έχει την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και να είναι μόνιμη, λέει ο Κώστας Καραμανλής τονίζοντας πως τα Σκόπια «δεν πληρούν το κριτήριο της καλής γειτονίας».
Η Αθήνα βρίσκει εκείνη τη στιγμή έναν ισχυρό σύμμαχο, τον Νικολά Σαρκοζί. «Είμαστε αλληλέγγυοι με τους Έλληνες, πιστεύουμε ότι πρέπει να βρεθεί λύση. Έχω ουγγαρέζικες ρίζες, αλλά έχω και ελληνικές και τις αποδέχομαι πλήρως» είπε ο Γάλλος πρόεδρος, με τις φήμες να αποδίδουν την υποστήριξη αυτή όχι στον… Σαρκοζί τον πρεσβύτερο, αλλά στα αεροσκάφη Ραφάλ που επιθυμούσε να μας πουλήσει το Παρίσι.
Την ελληνική θέση στηρίζουν επίσης η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία, ενώ η Γερμανία βρίσκεται σε έκδηλη αμηχανία καθώς δεν θέλει να πάει κόντρα στις ΗΠΑ, και ταυτόχρονα να μην σπάσει τον γαλλογερμανικό άξονα.
Αναφανδόν υπέρ του «ναι» τάσσονται οι ΗΠΑ, η Τουρκία, η Σλοβενία, η Τσεχία, η Εσθονία και η Λιθουανία, ενώ οι υπόλοιπες χώρες τηρούν σχετικά ουδέτερη στάση.
Μετά το τέλος του δείπνου, ο Κώστας Καραμανλής αναχωρεί για το ξενοδοχείο του. Θέλει να μείνει μόνος για λίγο και κάθεται στο σαλόνι, πριν ανέβει στο δωμάτιό του. Τον πλησιάζει ο Γιώργος Κουμουτσάκος. «Πρόεδρε, καλά πήγε…» του λέει. «Απόψε θα κοιμηθώ ήσυχος με τα φαντάσματα» του απαντά εννοώντας τους Μακεδονομάχους αγωνιστές.
Τελικά η Σύνοδος πραγματοποιήθηκε χωρίς να τεθεί το θέμα της εισόδου της ΠΓΔΜ, καθώς το βέτο ήταν προδιαγεγραμμένο από την προηγούμενη ημέρα.
Οι αντιδράσεις
Ο εκπρόσωπος του τύπου του ΝΑΤΟ δήλωσε: «Η Ελλάδα ξεκαθάρισε πως παρά το γεγονός ότι θα επιθυμούσε και η ίδια να δει το συντομότερο δυνατό την ΠΓΔΜ να εντάσσεται στο ΝΑΤΟ, δεν είναι δυνατόν να συναινέσει στο βαθμό που παραμένει ανεπίλυτο το ζήτημα της ονομασίας» ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζωρτζ Μπους εξέφρασε τη λύπη του για την μη πρόσκληση της ΠΓΔΜ εκφράζοντας παράλληλα την ευχή για γρήγορη λύση.
Το τελικό ανακοινωθέν της Συνόδου ανέφερε ότι η ένταξη της ΠΓΔΜ εξαρτάται απο την επίλυση του προβλήματος της ονομασίας και ότι αυτό εύχονται (οι 26 ηγέτες) να γίνει σύντομα. Ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Γιαπ ντε Χοπ Σέφερ δήλωσε: «Συμφωνήσαμε ότι η πρόσκληση στη FYROM θα υπάρξει μόλις επιτευχθεί μία αμοιβαία αποδεκτή λύση για το ζήτημα της ονομασίας».
Ο υπουργός Εξωτερικών των Σκοπίων Αντόνιο Μιλόσοσκι δήλωσε ότι «παρ´όλο που η Μακεδονία εκπλήρωσε όλα τα απαραίτητα κριτήρια για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, η υποψηφιότητά της μπλοκαρίστηκε από την Ελλάδα… Όλες οι χώρες υποστήριξαν την ένταξη της Μακεδονίας, με εξαίρεση την Ελλάδα» ενώ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της ΠΓΔΜ Νίκολα Ντιμιτρόφ κατήγγειλε ότι η Αθήνα παραβίασε την Ενδιάμεση Συμφωνία.
Αν και αρχικά είχε αποφασιστεί η αντιπροσωπεία της ΠΓΔΜ να αποχωρήσει πριν από τη λήξη της Συνόδου, τελικά ύστερα από συνάντηση του προέδρου Τζωρτζ Μπους με τον ομόλογό του, Μπράνκο Τσερβενκόφσκι, και τον πρωθυπουργό, Νίκολα Γκρούεφσκι, αποφασίστηκε να παραμείνουν μέχρι και τη λήξη. Τέλος ο Μιλόσοσκι προειδοποίησε ότι για οποιαδήποτε μελλοντική αποσταθεροποίηση στην περιοχή η ευθύνη θα ανήκει στην στάση της Ελλάδας.
