Το θετικό για την Ελλάδα προσχέδιο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, με την αυστηρή αναφορά για την προκλητική στάση της Τουρκίας, η οποία αναμένεται να επαναληφθεί και στα τελικά συμπεράσματα, δεν προέκυψε συγκυριακά.
Ήταν το αποτέλεσμα μιας επίπονης προσπάθειας πολλών μηνών, με επαφές και επισκέψεις σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια και του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μεταστροφή διάφορων ευρωπαϊκών κρατών, τα οποία είτε ήταν απροκάλυπτα φιλοτουρκικά, είτε φρόντιζαν να τηρούν ίσες αποστάσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Το κλίμα αυτό φαίνεται να αλλάζει. Ασφαλώς, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει αναδιατάξει τις συμμαχίες, αλλά πολύ νωρίτερα η ελληνική διπλωματία είχε φροντίσει να αναπτύξει τις εθνικές θέσεις είτε με την πειθώ, είτε αξιοποιώντας τους νομικούς εμπειρογνώμονες του ΥΠΕΞ, εμφανίζοντας χάρτες, καλλιεργώντας προσωπικές σχέσεις, προβάλλοντας τα θέματα κοινού ενδιαφέροντος, παραθέτοντας γεύματα και δείπνα.
Στο προσχέδιο συμπερασμάτων που διέρρευσε, εκφράζεται η «βαθιά ανησυχία για τις επαναλαμβανόμενες ενέργειες και δηλώσεις της Τουρκίας», το αίτημα «σεβασμού της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών – μελών της ΕΕ» και η έκκληση για «αποκλιμάκωση των εντάσεων». Αυτά, δεν ήταν πάντα ζητήματα που συγκινούσαν όλες τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Η αλληλεγγύη που δείχνει σήμερα η Ευρώπη στην Ελλάδα, και η οποία προκαλεί έντονο εκνευρισμό στην Τουρκία, δεν ήταν καθόλου αυτονόητη. Αντιθέτως, πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, υπήρχαν κράτη, τα οποία δεν έκρυβαν τα φιλοτουρκικά τους αισθήματα.
Η επίδειξη χαρτών που αποδεικνύουν τον αναθεωρητισμό της Τουρκίας από τον κ. Μητσοτάκη στον Τζο Μπάιντεν, κατά την επίσκεψη του στις ΗΠΑ, εντυπωσίασε, όπως μεταφέρεται, τον Αμερικανό πρόεδρο. Ανάλογη ήταν η αντίδραση του Άντονι Μπλίνκεν, όταν τον ενημέρωσε με τον ίδιο τρόπο, ο Έλληνας ομόλογος του κ. Δένδιας. Η ελληνική πλευρά διαπίστωσε ότι είναι αποδοτικότερο να μιλά με στοιχεία.
Ποιες χώρες πείστηκαν με τα ελληνικά επιχειρήματα
Η οπτικοποίηση των ελληνοτουρκικών διαφορών άλλαξε την ποιότητα του διαλόγου και από τότε η ελληνική πλευρά έχει εντάξει και αυτό το όπλο στις ενημερώσεις που κάνει στις υπόλοιπες κυβερνήσεις. Αυτή η ιδέα καλλιεργήθηκε, έπειτα από την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών στη Ρουμανία και στη Μολδαβία, στις 8 Σεπτεμβρίου 2021.
Η Ρουμανία, ήταν μια από τις κατ΄ εξοχήν φιλοτουρκικές χώρες και γι’ αυτό ο κ. Δένδιας, στην επίσκεψή του στο Βουκουρέστι, αποφάσισε να πάρει μαζί του μια ομάδα νομικών εμπειρογνωμόνων του ΥΠΕΞ, οι οποίοι εξήγησαν αναλυτικά την κατάσταση αλλά και τη νομική βάση των επιχειρημάτων των δύο πλευρών. Οι ρωγμές που δημιουργήθηκαν στη φιλοτουρκική στάση της, και έγιναν ορατές σε εκείνη τη συνάντηση με τον ομόλογο του Μπογκντάν Αουρέσκου, αξιοποιήθηκαν μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ρουμανία βρέθηκε μια ανάσα από τις συνέπειες των ενεργειών μιας αναθεωρητικής δύναμης, εν προκειμένω της Ρωσίας, κατανόησε καλύτερα τις ελληνικές ανησυχίες και έκτοτε Αθήνα και Βουκουρέστι έχουν έρθει πιο κοντά από ποτέ.
Την Τετάρτη, επισκέφθηκε την Αθήνα ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Peter Szijjarto. Η Ουγγαρία, ήταν επίσης μια από τις χώρες που άκουγαν με συμπάθεια τις τουρκικές θέσεις. Η τοποθέτηση του, όμως, μετά τη συνάντηση του με τον Έλληνα ομόλογό του, έκανε πολλά φρύδια να σηκωθούν. «Αυτές οι προκλήσεις στο πεδίο της ασφάλειας, αναδεικνύουν την ανάγκη σεβασμού της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας των Ευρωπαϊκών κρατών», είπε αναφερόμενος στην Τουρκία. Μια πλήρης μεταστροφή που δεν πέρασε απαρατήρητη. Η ανάγκη τροφοδότησης της χώρας του με φυσικό αέριο, μέσω Βουλγαρίας και Ρουμανίας, σε περίπτωση που υπάρξουν προβλήματα με τη Ρωσία, ασφαλώς βοήθησε στη σύσφιξη των σχέσεων.
Πριν από τον Ούγγρο ΥΠΕΞ, στο νεοκλασικό κτίριο της Βασιλίσσης Σοφίας φιλοξενήθηκε ο ομόλογος του από την Ιρλανδία, Σάιμον Κόβενι. Συνήθως, αυτές οι συναντήσεις πέρα από το τυπικό κομμάτι τους, ολοκληρώνονται είτε με γεύμα είτε με δείπνο, ώστε να αναπτυχθούν προσωπικές σχέσεις και δεσμοί. Ο Ιρλανδός ΥΠΕΞ, ο οποίος είδε από κοντά τους περίφημους χάρτες, δεν είχε καμία δυσκολία να αποδοκιμάσει την Τουρκία δηλώνοντας ότι «είναι απαράδεκτο να αμφισβητείται η κυριαρχία ενός κράτους – μέλους της ΕΕ». Ωστόσο, στο γεύμα που ακολούθησε ο κ. Δένδιας φρόντισε αντί για άλλο επιδόρπιο να του προσφέρει μια τούρτα γενεθλίων.
Ανάλογη κίνηση έκανε πριν από 3 ημέρες στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες, όταν στο περιθώριο των εργασιών του, πλησίασε τον Αλεξάντερ Σάλενμπεργκ, ΥΠΕΞ της Αυστρίας και του ευχήθηκε για τα γενέθλιά του. Ο κ. Δένδιας ανάρτησε το στιγμιότυπο στο twitter και το feedback που δέχθηκε από τον ομόλογό του ήταν ιδιαίτερα θερμό.
Η πιο ηχηρή μεταστροφή υπέρ της Ελλάδας ήταν αυτή της Μάλτας. Η μεσογειακή χώρα που βρίσκεται πολύ κοντά στη Λιβύη, θεωρούσε ότι η παρουσία της Τουρκίας σε αυτή τη χώρα συμβάλει στην αποτροπή του χάους, κάτι που θα την επηρέαζε άμεσα. Η ελληνική πλευρά, φρόντισε να κατευνάσει αυτούς τους φόβους και να τονίσει τα κοινά συμφέροντα των δύο χωρών, τις οποίες πέραν των άλλων τις συνδέουν και ναυτικοί δεσμοί καθώς μεγάλο μέρος του ελληνικού στόλου έχει σημαία Μάλτας. Ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Μάλτας αναμένεται να επισκεφθεί σύντομα την Αθήνα.
Αλλαγή στάσης παρατηρείται και από την Ολλανδία και τη Δανία – μια χώρα πάντα επιφυλακτική απέναντι στην Ελλάδα. Ο κ. Δένδιας, άρχισε από το 2019 να αναπτύσσει προσωπική σχέση τόσο με τον Βόπκε Χούκστρα όσο με τον Γιέπε Κόφοντ. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, άλλαξε πολύ την οπτική της Δανίας, καθώς πριν από λίγες ημέρες ρωσικό πολεμικό πλοίο παραβίασε δύο φορές τα χωρικά της ύδατα. Όσο για την Ολλανδία, η επίσκεψη του κ. Δένδια στη Χάγη τον Μάιο, η πρώτη επίσκεψη Έλληνα ΥΠΕΞ από το 2014, επί Πέτρου Μολυβιάτη, παρότι η χώρα αυτή είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στην Ελλάδα, κατέληξε σε αμοιβαία κατανόηση σε μια σειρά θεμάτων, μεταξύ των οποίων η Τουρκία.
Η σχέση του κ. Δένδια με τη Σλοβένα ομόλογό του Τάνια Φάγιον, την οποία συνάντησε και στη Σύνοδο για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, στη Θεσσαλονίκη, στις αρχές Ιουνίου, και με τον Κροάτη Γκόρνταν Γκρίλιτς Ράντμαν, έχει επίσης εξελιχθεί σε προσωπικό επίπεδο. Με τον Κροάτη ομόλογο του έχουν τακτικές συναντήσεις, προσφάτως βρέθηκαν στο Φόρουμ των Πρεσπών στην Οχρίδα. Τον Ιανουάριο, ο Έλληνας ΥΠΕΞ ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του κ. Ράντμαν να συμμετάσχει σε Συνέδριο για το Μέλλον της Ευρώπης, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο της Πούλα, στην Κροατία.
Η παρουσία του κ. Δένδια σε αυτό το συνέδριο εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τον συνάδελφό του και ο στενός δεσμός που αναπτύχθηκε, έγινε φανερός στην τοποθέτηση του στο πλευρό της Ελλάδας, κατά την πρόσφατη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων. Θερμή είναι η σχέση του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών και με τον Λουίτζι ντι Μάιο με τον οποίο υπέγραψε τον Ιούνιο του 2020, τη συμφωνία Ελλάδας – Ιταλίας για ΑΟΖ, ενώ σε καλό επίπεδο βρίσκεται και η σχέση με την Γερμανίδα ΥΠΕΞ Αναλένα Μπέρμποκ, η οποία θα ερχόταν στην Αθήνα στις αρχές Ιουνίου αλλά προσβλήθηκε από κορωνοϊό και τώρα επαναπρογραμματίζεται η επίσκεψή της.
Για τη στάση της Κατρίν Κολονά, υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας, δεν χρειάζεται να ειπωθούν πολλά, ήταν αυτή που μπορεί να φανταστεί ο καθένας. Το ενδιαφέρον στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, όπως και στη συνάντηση σε επίπεδο διπλωματών, που το προετοίμασε, ήταν όλοι οι ΥΠΕΞ της ΕΕ καταδίκασαν την Τουρκία, ακόμα και η Βουλγαρία, έχει υιοθετήσει πλέον ηπιότερους τόνους έναντι της χώρας μας. Και άνοιξαν το δρόμο για να περιληφθεί η αυστηρή αναφορά καταδίκης της τουρκικής προκλητικότητας τόσο στο προσχέδιο συμπερασμάτων όσο και στα τελικά συμπεράσματα, έπειτα από τη Σύνοδο των ηγετών της ΕΕ. Την αναφορά αυτή την ζήτησε ο κ. Μητσοτάκης και θωρείται μεγάλη επιτυχία η τόσο ευρεία υποστήριξη που έχει η Ελλάδα από τα υπόλοιπα κράτη – μέλη της ΕΕ.
