Η αποκομματικοποίηση της δημόσιας διοίκησης υπήρξε ένα από τα βασικά αφηγήματα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ ΑΝΕΛ. Τουλάχιστον, μέχρι να αναλάβουν την εξουσία. Τότε που ο Αλέξης Τσίπρας δεσμευόταν ότι θα αποσυμφορούσε τον δημόσιο τομέα από τις στρατιές συμβούλων και μετακλητών υπαλλήλων και ότι θα προωθούσε τη στελέχωση των γραφείων υπουργών, γενικών γραμματέων και διοικητών από τις τάξεις της δημόσιας διοίκησης. H «αποκομματικοποίηση» της δημόσιας διοίκησης (de-politicizing the Greek administration), εξάλλου, διατυπωνόταν με σαφήνεια στη συμφωνία της 12ης Ιουλίου 2015.
Mόνο που η πραγματικότητα έχει άλλη άποψη. Η ίδια η κυβέρνηση τον περασμένο Φεβρουάριο ψήφισε νόμο (τον 4369), ο οποίος υποτίθεται ότι είναι η σημαία της αποκομματικοποίησης. Φροντίζει, όμως, να μην τον εφαρμόσει επί της ουσίας. Στην πραγματικότητα, έχει ανοίξει όσα «παράθυρα» απαιτούνται, προκειμένου να μεγαλώσει το κράτος, να διασφαλίσει ότι η πελατειακή λογική θα συνεχιστεί και κυρίως ότι θα δημιουργήσει ένα στρατό κομματικών στελεχών στη δημόσια διοίκηση, ακόμη και όταν θα έχει παραδώσει την εξουσία.
Η «στρατιά»
Σχεδόν δύο χρόνια μετά την ανάληψη της εξουσίας, η εμπιστοσύνη στη δημόσια διοίκηση μεταφράζεται σε μια στρατιά μετακλητών υπαλλήλων που σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής, για πρώτη φορά μετά 3,5 χρόνια έχουν ξεπεράσει τις 2.000. Και συνεχώς αυξάνονται. Από τον Δεκέμβριο του 2015 οι μετακλητοί έχουν αυξηθεί κατά 166 άτομα. Ο αριθμός ισοδυναμεί με περίπου 16 διορισμούς μετακλητών κάθε μήνα.
Το κόστος μισθοδοσίας της κεντρικής διοίκησης, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, έχει αυξηθεί κατά 2,1%, δηλαδή 146 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2015 (σε αυτό συμπεριλαμβάνεται η όποια αύξηση δόθηκε στους δημοσίους υπαλλήλους, αλλά κυρίως οι προσλήψεις συμβασιούχων ορισμένου χρόνου και έργου που κάνει κατά κανόνα η κυβέρνηση με ad hoc τροπολογίες που φέρνει στη Βουλή).
Το βασικότερο είναι ότι η κυβέρνηση φαίνεται να ακυρώνει τον νόμο που αυτή ψήφισε. Ο νόμος 4369/2016, ο οποίος κατά την κυβέρνηση σηματοδοτεί την αποκομματικοποίηση της δημόσιας διοίκησης, βασίζεται, μεταξύ άλλων, στο σκεπτικό ότι οι ευαίσθητες πολιτικά θέσεις των γενικών γραμματέων των υπουργείων θα γίνουν διοικητικές και θα καλύπτονται κατά κύριο λόγο από δημοσίους υπαλλήλους με κλειστή τετραετή θητεία με βάση μια «αποκομματικοποιημένη» διαδικασία επιλογής. Με τον ίδιο τρόπο θα καλύπτονται και οι θέσεις προέδρων, αντιπροέδρων, διοικητών, υποδιοικητών, διευθυνόντων συμβούλων και μελών Δ.Σ. των εποπτευόμενων φορέων της κυβέρνησης.
Μετονομασίες
Τον περασμένο Φεβρουάριο, με βάση τον νόμο η κυβέρνηση αναβάπτισε τους υφιστάμενους γενικούς και ειδικούς γραμματείς: οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων μετονομάστηκαν σε διοικητικούς γραμματείς, οι γενικοί γραμματείς που προΐστανται γραμματειών σε τομεακούς γραμματείς και οι ειδικοί γραμματείς σε ειδικούς τομεακούς γραμματείς. Και δεν είναι μόνο αυτοί. Για πρώτη φορά στη δημόσια διοίκηση θεσπίστηκαν θέσεις αναπληρωτών γενικών γραμματέων, οι οποίοι υπάγονται στους αναπληρωτές υπουργούς. Τον περασμένο Μάιο συμφωνήθηκε με τους θεσμούς ότι μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου του 2016 θα προκηρύσσονταν οι θέσεις των διοικητικών και αναπληρωτών γενικών γραμματέων και οι κενές θέσεις προέδρων, αντιπροέδρων, διοικητικών, υποδιοικητών, διευθυνόντων συμβούλων και μελών των δ.σ. των εποπτευόμενων φορέων της κυβέρνησης μέχρι το τέλος του 2016. Ομως, μια σημαντική λεπτομέρεια ακυρώνει την ίδια τη φιλοσοφία του νόμου. Αυτή είναι ότι οι υφιστάμενοι γενικοί γραμματείς δεν θα παυτούν με την επιλογή των νέων διοικητικών ή τομεακών γραμματέων. Δίνεται η ευχέρεια στον πρωθυπουργό (ενώ θα έπρεπε να έχουν επιλεγεί οι νέοι), να αποφασίσει την συνύπαρξη των υφιστάμενων γενικών γραμματέων με τους νέους που θα πρέπει να έχουν επιλεγεί μέχρι το τέλος του χρόνου για όλο το 2017. Για τους τομεακούς γραμματείς, μάλιστα, αυτό το διάστημα μπορεί να παραταθεί μέχρι και τις 30 Ιουνίου του 2018. Η παράταιρη αυτή συνύπαρξη σημαίνει ότι ενώ το σημερινό σχήμα αποτελείται από 72 γραμματείς (ή κενές θέσεις γραμματέων), εφόσον αυτοί συνυπάρξουν με τους νέους, θα φθάσουν τους 151, διπλασιάζοντας το μισθολογικό τους κόστος.
Ακόμη, από τις 30 Ιουλίου του 2016 λειτουργεί το μητρώο επιτελικών στελεχών, στο οποίο δικαίωμα εγγραφής έχουν μόνο δημόσιοι υπάλληλοι και λειτουργοί, οι οποίοι θα επιλεγούν με βάση το βιογραφικό τους και δομημένη συνέντευξη από ένα ειδικό συμβούλιο επιλογής διοικήσεων. Μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου, μόλις 150 άτομα είχαν εγγραφεί στο μητρώο. Στο δε διάστημα από 31/7/2016 μέχρι 30/9/2016, εντός του οποίου έπρεπε να είχαν προκηρυχθεί οι κενές θέσεις των διοικητικών και αναπληρωτών διοικητικών γραμματέων και των κενών θέσεων δ.σ. σε οργανισμούς και φορείς, η κυβέρνηση καλύπτει τις κενές θέσεις με τις παλιές διαδικασίες και έχει τοποθετήσει ήδη 250 άτομα.
Συνεχίζεται…
Η τακτική αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα και οι τοποθετηθέντες έχουν ξεπεράσει τους 320. Οσο περισσότερο καθυστερεί η εφαρμογή του νόμου, τόσους περισσότερους τοποθετεί η κυβέρνηση με τις παλιές διαδικασίες. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι όταν και αν αποφασίσει να εφαρμόσει τον νόμο, τα εν λόγω στελέχη θα έχουν πλεονέκτημα έναντι των νέων, αφού ο νόμος ορίζει ότι λαμβάνεται υπόψη η εμπειρία τους σε τέτοιες θέσεις. Η λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά είναι ότι η επιλογή τους δεν βασίζεται σε κάποιου είδους αντικειμενική μοριοδότηση, όπως για τους υπόλοιπους προϊσταμένους της διοίκησης. Αξιολογούνται με γενικά κριτήρια από μια επιτροπή που λαμβάνει υπόψη τα βιογραφικά, τα τυπικά τους προσόντα, την προηγούμενη διοικητική εμπειρία τους και την…προσωπικότητά τους.
Με απλά λόγια, ακόμη κι ένας μήνας προϋπηρεσίας σε μια τέτοια θέση είναι ικανός να θέσει εκτός μελλοντικούς υποψήφιους που θα μπορούσαν να επιλεγούν βάσει μοριοδότησης. Ανάμεσα στους παραπάνω, από 573 που έχουν τοποθετηθεί από τις 30 Ιουλίου του 2016 μέχρι σήμερα με το παλιό σύστημα, είναι η ειδική γραμματέας του ΥΠΕΘΑ, ο γ.γ. πρώτης Υποδοχής, ο ειδικός γραμματέας Επιθεώρησης Εργασίας, ο γ.γ. του υπουργείου Δικαιοσύνης, ο γ.γ. Διαχείρισης Κοινοτικών και Αλλων Πόρων του υπουργείου Εργασίας, τα δ.σ. του ΕΟΠΠΕ, του ΔΟΑΤΑΠ, της ΑΕΜΥ, διοικητές και υποδιοικητές υγειονομικών περιφερειών, τα δ.σ. των Κέντρων Κοινωνικής Πρόνοιας και άλλοι.
