Η Αθήνα προσέρχεται στον διάλογο γνωρίζοντας ότι η Αγκυρα έχει στόχο να υπονομεύσει κάθε προσπάθεια προσέγγισης χρεώνοντας ενδεχόμενο ναυάγιο στη χώρα μας και προσδοκώντας παράλληλα οφέλη από την Ε.Ε.
H ανακοίνωση του 62ου γύρου των διερευνητικών επαφών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας έστειλε στη διεθνή κοινότητα το μήνυμα ότι η Αθήνα και η Αγκυρα δεν έχουν αλλάξει την απόφασή τους να διατηρηθεί ανοιχτός ο διπλωματικός δίαυλος επικοινωνίας. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει λόγο να οδηγήσει τα πράγματα στα άκρα και το καθεστώς Ερντογάν φαίνεται ότι δεν είναι ακόμη έτοιμο να τραβήξει το σκοινί.
Με την πρακτική που ακολουθούν οι Τούρκοι αποκαλύπτουν, σε κάθε καλόπιστο παρατηρητή των εξελίξεων, ότι θέλουν να υπονομεύσουν τον διάλογο. Αυτή καθαυτή η διαδικασία των διερευνητικών επαφών έχει ως αφετηρία ότι οι συζητήσεις για τα πιο δύσκολα θέματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι άτυπες και δεν δεσμεύουν κανένα από τα δύο μέρη.
Συστηματικά και μεθοδικά η Αγκυρα επιχειρεί να ανατρέψει αυτή τη συμφωνία και προσπαθεί να παρουσιάσει τις διερευνητικές επαφές σαν ένα φόρουμ διαλόγου εφ’ όλης της ύλης. Για να προωθήσουν τον στόχο τους αυτό, οι Τούρκοι δεν αναφέρονται σε διερευνητικές επαφές αλλά σε «συμβουλευτικές συνομιλίες», αποκαλύπτοντας ότι το καθεστώς Ερντογάν επιχειρεί ξεκάθαρα να αναβαθμίσει τις άτυπες συζητήσεις σε επίσημες πολιτικές συνομιλίες.
Με υπομονή, η ελληνική διπλωματία ακολουθεί τις συστάσεις φίλων και συμμάχων που παροτρύνουν εδώ και μήνες την ελληνική κυβέρνηση να μην αναλωθεί σε μια προσπάθεια προσδιορισμού της ατζέντας των συζητήσεων με την Αγκυρα, αλλά να εμπλακεί στη διαδικασία του άτυπου διαλόγου, φροντίζοντας να μην προσφέρει επιχειρήματα στους Τούρκους που θα ήθελαν να επιρρίψουν την ευθύνη για πιθανό ναυάγιο στην Αθήνα.
Ιχνηλάτηση προθέσεων
Μετά την πρώτη ιχνηλάτηση των προθέσεων και των δύο πλευρών στον 61ο γύρο των διερευνητικών επαφών που έγινε στις 25 Ιανουαρίου στην Κωνσταντινούπολη, στην αυριανή συνάντηση (16 Μαρτίου) η ελληνική και η τουρκική πλευρά θα δείξουν τι πραγματικά επιθυμούν να γίνει στη συνέχεια. Με επιμονή και υπομονή, τα μέλη της ελληνικής ομάδας, δηλαδή οι πρεσβευτές Παύλος Αποστολίδης, Αλέξανδρος Κουγιού και η διπλωμάτης Ιφιγένεια Καναρά, θα μεταφέρουν στους Τούρκους διπλωμάτες τις ελληνικές θέσεις για τη συνέχιση του διαλόγου. Από τη στάση που θα ακολουθήσουν οι Σεντάτ Ονάλ, Τσαγατάι Ερτσίγες και Μπαρίς Καλκαβάν, βάσει των οδηγιών του Ταγίπ Ερντογάν, θα φανεί αν οι πραγματικές προθέσεις της Αγκυρας είναι αφενός να κερδίσει χρόνο και αφετέρου να διαμορφώσει ένα τόσο ασφυκτικό πλαίσιο συζητήσεων που η ελληνική πλευρά θα ξεμείνει από επιλογές.
Ο χρόνος που επέλεξε η τουρκική πλευρά να πραγματοποιηθεί ο 62ος γύρος των διερευνητικών επαφών δείχνει ότι βασικός στόχος της τουρκικής ηγεσίας ήταν να μην κατηγορηθεί ότι υποσκάπτει τις συνομιλίες από τους Ευρωπαίους ηγέτες που δεν εμπιστεύονται το καθεστώς Ερντογάν. Στις 25 και 26 Μαρτίου, κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οι απολογητές του τουρκικού καθεστώτος θα μπορούν εύκολα να επιχειρηματολογήσουν ότι η Αγκυρα καταβάλλει προσπάθειες να έρθει σε συνεννόηση με την Αθήνα προτείνοντας στις Βρυξέλλες την υιοθέτηση της λεγόμενης θετικής ευρωτουρκικής ατζέντας, δηλαδή την εκταμίευση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ προς την Τουρκία με πρόσχημα το Μεταναστευτικό.
Στο πολύπλοκο ζήτημα των σχέσεων με την Τουρκία, η ελληνική κυβέρνηση έχει υπαναχωρήσει από το αίτημα για ενεργοποίηση κυρώσεων προς το καθεστώς Ερντογάν γνωρίζοντας ότι η Γερμανία ως βασικός υποστηρικτής της Αγκυρας, αλλά και η Ισπανία, η Ιταλία και άλλοι… επιτήδειοι ουδέτεροι, προβάλλουν την οδό του διαλόγου ως την πλέον ενδεδειγμένη. Οι πιο έμπειροι διπλωμάτες γνωρίζουν ότι σε αυτήν τη χρονική περίοδο οι Τούρκοι περιμένουν την ανακοίνωση των αποφάσεων του Τζο Μπάιντεν. Με γενικευμένη την αίσθηση ότι όλες οι κινήσεις υποτάσσονται στη λογική ότι «η Δύση δεν πρέπει να χάσει την Τουρκία», το ερώτημα είναι αν ο ίδιος ο Ερντογάν έχει επιλέξει την αυτονόμηση και την απομόνωση, επιμένοντας σε επιλογές όπως η αγορά και χρήση του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400.
Η συμμαχία με Αιγύπτο
Οταν το αιγυπτιακό υπουργείο Φυσικών Πόρων δημοσίευσε χάρτες για έρευνες υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο, υιοθετώντας εμμέσως την τουρκική χάραξη των θαλασσίων ζωνών που εξαφανίζει ζώνες ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και μοιράζει τη θαλάσσια περιοχή ανατολικά του 28ου μεσημβρινού ανάμεσα στην Τουρκία και την Αίγυπτο, στην Αθήνα υπήρξε κινητοποίηση.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης τηλεφώνησε στον πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι ζητώντας να αλλάξουν οι συντεταγμένες ενός θαλάσσιου τεμαχίου που θεωρούνταν προβληματικό. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να αναθέσουν στον Νίκο Δένδια και τον Σάμεχ Σούκρι τη διευθέτηση του προβλήματος. Είναι κοινό μυστικό ότι οι δύο υπουργοί Εξωτερικών έχουν δημιουργήσει φιλική σχέση εμπιστοσύνης και επικοινωνούν σχεδόν καθημερινά, όχι μόνο όταν προκύπτει θέμα που απαιτεί τον χειρισμό τους. Ο κ. Δένδιας ταξίδεψε τη Δευτέρα στο Κάιρο και μαζί με υπηρεσιακούς παράγοντες συναντήθηκε με τον κ. Σούκρι και στελέχη από τα υπουργεία Εξωτερικών και Πετρελαίου της Αιγύπτου.
Επιχειρηματολογία
Η ελληνική πλευρά επιχειρηματολόγησε νομικά ότι η συμφωνία της 6ης Αυγούστου για τη μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών προέβλεπε διαβουλεύσεις της Αθήνας με το Κάιρο πριν από αδειοδότηση περιοχών για τις οποίες δεν έχει συμφωνηθεί ο διαμοιρασμός των θαλασσίων ζωνών.
Κυρίως, όμως, εξήγησε ότι το θαλάσσιο οικόπεδο που ήταν εφαπτόμενο προς ανατολάς με τον 28ο μεσημβρινό και γειτνίαζε με τα μονομερώς καθορισθέντα από την Αγκυρα «εξωτερικά όρια» της τουρκικής υφαλοκρηπίδας, δικαίωνε τις επιδιώξεις της Τουρκίας, μιας χώρας που λίγες ημέρες νωρίτερα η ηγεσία της Αιγύπτου είχε προειδοποιήσει ότι κινδυνεύει με καταστροφή λόγω της επεκτατικής της διάθεσης στη Λιβύη και τη Συρία. Μετά την ανάπτυξη της ελληνικής επιχειρηματολογίας, οι Αιγύπτιοι αποχώρησαν για λίγα λεπτά και επέστρεψαν στην αίθουσα συνεδριάσεων με νέο χάρτη, από τον οποίο είχε αφαιρεθεί το προβληματικό θαλάσσιο τεμάχιο ανατολικά του 28ου μεσημβρινού.
Αν απέδειξε κάτι η διευθέτηση του προβλήματος με την Αίγυπτο αυτό είναι ότι στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου διαμορφώνεται μια νέα σχέση συμμαχικής συνεργασίας μεταξύ της Αιγύπτου, της Ελλάδας, του Ισραήλ και των χωρών του Κόλπου, εκτός του Κατάρ, από την οποία η Τουρκία είναι απούσα. Ο λόγος είναι ότι ο κ. Ερντογάν επιχειρεί να σφετεριστεί κυριαρχικά δικαιώματα όλων των γειτονικών του χωρών, με μοχλό πίεσης τη στρατιωτική ισχύ, υποχρεώνοντας όλες τις άλλες πρωτεύουσες να δέσουν τη μεταξύ τους συνεργασία για να αμυνθούν.
