Η ανακοίνωση του πρωθυπουργού για τη διεξαγωγή εκλογών στις 21 Μαΐου 2023 εκκινεί μια μακρά, διάρκειας σχεδόν τριών μηνών, προεκλογική περίοδο, με δύο εκλογικές αναμετρήσεις που θα διεξαχθούν με διαφορετικά εκλογικά συστήματα.
Οι σταθμοί ως τις δεύτερες εκλογές, που θα γίνουν πιθανότατα στις 2 Ιουλίου, είναι οι εξής:
Παραιτούνται δύο υπουργοί
Άμεσα παραιτούνται ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου και στη θέση τους ορίζονται υπηρεσιακοί υπουργοί.
Προς στιγμήν δημιουργήθηκε σύγχυση όταν ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δήλωσε ότι «Ο πρωθυπουργός συνυπολόγισε τις Πανελλαδικές στην απόφασή του για τις εκλογές. Οι Πανελλαδικές είναι λογικό να διεξαχθούν με το ίδιο πρόσωπο στο υπουργείο Παιδείας». Πολλοί θεώρησαν ότι η Νίκη Κεραμέως θα παραμείνει υπηρεσιακή υπουργός Παιδείας, μετά τις 31 Μαΐου, για να διενεργηθούν οι Πανελλαδικές. Αυτό δεν ισχύει, καθώς τις Πανελλαδικές θα διενεργήσει ο υπηρεσιακός υπουργός Παιδείας που θα οριστεί μετά τις 31 Μαΐου.
Οι κοινοβουλευτικές εργασίες θα συνεχιστούν κανονικά μέχρι και τη Μεγάλη Τρίτη 11 Απριλίου, οπότε και η Βουλή θα κλείσει για τις ημέρες του Πάσχα, εκτός αν χρειαστεί ακόμα μία ημέρα για ένα νομοσχέδιο. Μάλιστα, όπως όλα δείχνουν, το τελευταίο νομοσχέδιο που αναμένεται να κατατεθεί και να ψηφιστεί θα είναι του υπουργείου Εσωτερικών.
Κλείνει η Βουλή στις 11 Απριλίου, διαλύεται ως τις 28 Απριλίου
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η Βουλή πρέπει να διαλυθεί προκειμένου η χώρα να οδηγηθεί σε εθνικές εκλογές από 30 έως 22 ημέρες πριν την προσφυγή στις κάλπες. Αυτό σημαίνει πως το Προεδρικό Διάταγμα διάλυσης της Βουλής θα θυροκολληθεί στο Κοινοβούλιο είτε τη Δευτέρα 24 Απριλίου είτε την Παρασκευή 28 Απριλίου.
Οι εκλογές της 21ης Μαΐου θα διεξαχθούν με το σύστημα της απλής αναλογικής, κάτι που σημαίνει πως για να σχηματιστεί κυβέρνηση απαιτείται το πρώτο κόμμα ή ο συνασπισμός των κομμάτων στον οποίο θα συμμετάσχουν να φτάσουν ποσοστό που θα ξεπερνά το 45%-47%. Η διαδικασία που προβλέπεται από το Σύνταγμα είναι συγκεκριμένη και αφορά στην προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης από τους αρχηγούς των τριών πρώτων κομμάτων.
Το Σύνταγμα ορίζει λοιπόν ότι ο αρχηγός του πρώτου κόμματος θα λάβει την πρώτη διερευνητική εντολή. Σε διάστημα τριών ημερών οφείλει να διαπιστώσει εάν μπορεί να εξασφαλίσει τη δεδηλωμένη της Βουλής ή να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας. Αν η προσπάθειά του δεν καρποφορήσει, η εντολή περνά στον αρχηγό του δεύτερου κόμματος, ενώ, αν αποτύχει και αυτός, η διερευνητική εντολή περνάει στον αρχηγό του τρίτου κόμματος.
Ο κάθε αρχηγός έχει τη δυνατότητα να κρατήσει τη διερευνητική εντολή που του δίνει η Πρόεδρος της Δημοκρατίας για τρεις μέρες, δηλαδή συνολικά εννέα μέρες μετά τις εκλογές (πιθανότατα ο χρόνος θα είναι μικρότερος, καθώς δύσκολα και οι τρεις αρχηγοί θα εξαντλήσουν το τριήμερο). Τη δέκατη ημέρα η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καλέσει τους αρχηγούς προκειμένου να κάνει μια ύστατη προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης χωρίς να χρειαστεί η προκήρυξη νέων εκλογών.
Το διάστημα αυτό, που μπορεί να φτάσει και τις πρώτες μέρες του Ιουνίου, η Βουλή θα συγκληθεί σε Σώμα ανεξάρτητα από τις διερευνητικές εντολές και την προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης, προκειμένου να ορκιστούν τα μέλη της και να εκλέξει προεδρείο.
Γύρω στις 31 Μαΐου η υπηρεσιακή κυβέρνηση
Γύρω στις 31 Μαΐου, μετά το τέλος των διερευνητικών εντολών, ως τις 2 Ιουνίου θα ορκιστεί η νέα Βουλή, δηλαδή οι βουλευτές που θα έχουν εκλεγεί από την κάλπη της 21ης Μαΐου. Πρόκειται για δύο ξεχωριστές διαδικασίες (ορκωμοσία, εκλογή προεδρείου), που γίνονται σε δύο ξεχωριστές συνεδριάσεις και πιθανότατα σε δύο ξεχωριστές ημέρες. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ή το πρωί της επομένης θα θυροκολληθεί το Προεδρικό Διάταγμα διαλύσεως της Βουλής ως τις επόμενες εκλογές, που θα γίνουν πιθανότατα στις 2 Ιουλίου.
Ωστόσο, αυτές οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής, που δίνει μπόνους 20 εδρών στο πρώτο κόμμα και 1 έδρα για 0,5 μονάδα που λαμβάνει για ποσοστό που έλαβε εφόσον αυτό κινείται άνω του 25%. Επίσης, επειδή δεν θα έχει συμπληρωθεί 18μηνο, οι δεύτερες εκλογές θα πραγματοποιηθούν με λίστα και όχι με σταυρό προτίμησης.
