Επιστροφή στην κανονικότητα: Οι 91 ημέρες που κρίνουν το 2021

Φέτος, το Σάββατο του Λαζάρου πέφτει στις 24 Απριλίου, δηλαδή σε 62 ημέρες. Πέρυσι, ήταν πολύ νωρίτερα, στις 11 Απριλίου, αλλά δεν είχε καμία σημασία: ουδείς μπορούσε να μετακινηθεί προς τα χωριά για τον παραδοσιακό εορτασμό, μια και ήταν σε ισχύ το πρώτο, αυστηρό lockdown. Και την Κυριακή του Πάσχα, όλοι «έμειναν σπίτι». Αν συμβεί το ίδιο και φέτος, κέρδος θα έχουν μόνο τα αρνιά…

Το Πάσχα, φέτος, πέφτει στην καρδιά του δεύτερου τριμήνου της χρονιάς – και στην πραγματικότητα οι 91 ημέρες από τις αρχές Απριλίου ως το τέλος Ιουνίου είναι το αναπτυξιακό στοίχημα ολόκληρου του 2021.

Στο τελευταίο του διάγγελμα, αναγγέλλοντας το ισχύον απαγορευτικό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλησε να δώσει ένα «αντίδωρο» στην κοινωνία , υποσχόμενος ένα διαφορετικό σε σχέση με πέρυσι Πάσχα. Και τις τελευταίες ημέρες, καθηγητές όπως ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, που δεν ανήκει στους «αισιόδοξους» της πανδημίας, επιχειρηματολογούσαν υπέρ της παράτασης του lockdown, «προκειμένου να είναι ανοιχτή η κοινωνία το Πάσχα».

Μάλιστα, υπάρχουν καθηγητές που εκτιμούν ότι η αποσυμπίεση του Εθνικού Συστήματος Υγείας θα είναι ήπια μεν, αλλά άμεση – ίσως και μέσα στην επόμενη εβδομάδα. Ωστόσο, η αισιοδοξία τους δεν συμβαδίζει με τους επιδημιολογικούς αριθμούς: για παράδειγμα, ο αριθμός των διασωληνωμένων στις ΜΕΘ ανεβαίνει αργά αλλά σταθερά το τελευταίο διάστημα.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, οι εμβολιασμοί προχωρούν με βάση τον αριθμό εμβολίων που παραλαμβάνει η χώρα: στην κυβέρνηση υπολογίζουν ότι έως το τέλος Μαρτίου θα έχουν φτάσει στη χώρα μας άλλα 2.800.000 εμβόλια, άρα έως τα μέσα Απριλίου υπάρχει η δυνατότητα να έχει εμβολιαστεί το μεγαλύτερο μέρος των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, κάτι που θα αποσυμπιέσει για τα καλά το σύστημα υγείας.

Στην κυβέρνηση βλέπουν με ικανοποίηση ότι σταδιακά αυξάνεται οριζόντια το ενδιαφέρον για εμβολιασμό τόσο στον κρίσιμο τομέα των εργαζομένων στην Υγεία όσο και στον λεγόμενο «γενικό πληθυσμό». Μάλιστα, κυβερνητικά στελέχη που πριν από δύο εβδομάδες μιλούσαν για συμμετοχή γύρω στο 50% για συγκεκριμένες ομάδες, τώρα κάνουν λόγο για ποσοστά άνω του 60% – και προσθέτουν ότι το ενδιαφέρον συνεχώς ανεβαίνει, αφού και οι λίστες παραμένουν ανοιχτές για όποιον έχει το δικαίωμα να εμβολιαστεί.

Η πρώτη ενημέρωση που έχει το Μέγαρο Μαξίμου ως προς την ανάπτυξη ανοσίας μεταξύ των εμβολιασμένων είναι πολύ θετική και συμβαδίζει με τα ποσοστά που δίνει το Ισραήλ, το οποίο λόγω της δυνατότητας μαζικών εμβολιασμών που εξασφάλισε μετά τη συμφωνία με την Pfizer έχει προχωρήσει πολύ: οι παρενέργειες είναι ελάχιστες και το τείχος ανοσίας που αποκτούν οι εμβολιασμένοι πολύ υψηλό. Μάλιστα, πολύ σύντομα θα γίνουν ανακοινώσεις που θα πιστοποιούν την επιτυχία των εμβολιασμών και στη χώρα μας.

Ανάπτυξη 4,2%

Ωστόσο, η μάχη με τον χρόνο κορυφώνεται. Στην κυβέρνηση αδημονούν να ανοίξουν και πάλι το λιανεμπόριο και αν είναι δυνατόν, πολύ πριν από την πασχαλινή περίοδο. Κορυφαίος υπουργός, που δεν έχει ευθεία σχέση με την οικονομία, λέει στους συνομιλητές του ότι η επιστροφή στην κανονικότητα δεν είναι ο «ελεύθερος» οβελίας, αλλά το άνοιγμα των καταστημάτων, που θα μειώσει την ανάγκη στήριξης μιας σειράς επιχειρήσεων. Και οι υπουργοί του οικονομικού κύκλου, τόσο ο Χρήστος Σταϊκούρας όσο και ο Θεόδωρος Σκυλακάκης, επισημαίνουν δημοσίως ότι τα χρήματα δεν είναι απεριόριστα, όσο κι αν οι δηλώσεις του τύπου «θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί, για όσο χρειαστεί», εξακολουθούν να ακούγονται.

Η Τράπεζα της Ελλάδος προβλέπει για το 2021 ανάπτυξη 4,2% μετά από ένα αναμενόμενο -10% για την περυσινή χρονιά. Ωστόσο, το 4,2%, που δεν είναι ούτε συντηρητικό ούτε υπεραισιόδοξο, έχει μία προϋπόθεση: να είναι θετικό το αναπτυξιακό πρόσημο κατά το δεύτερο τρίμηνο του ’21. Επομένως, το στοίχημα για την κυβέρνηση είναι μεγάλο: αν είμαστε «κλειστά» το Πάσχα, όπως πέρυσι, τότε θα καταγραφεί μία ύφεση ανάλογη του 15,2% που γράψαμε με το πρώτο lockdown των δυόμισι μηνών, στο πρώτο κύμα της πανδημίας – και, όπως λένε πηγές της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας, μετά δεν θα υπάρχει η παραμικρή δυνατότητα να γυρίσει στο «συν» η χρονιά. Σύμφωνα με την ΕΛ.ΣΤΑΤ., η αγορά είχε πέρυσι μία συγκλονιστική απώλεια τζίρου, που έφτασε τα 41 δισ. ευρώ και προς το παρόν συνεχίζει να χάνει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται επίσης για τα δημόσια έσοδα. Για μία χώρα που ετοιμάζεται να γράψει 210% του ΑΕΠ δημόσιο χρέος, αφού η κυβέρνηση πρέπει να χρηματοδοτεί μία ουσιαστικά κλειστή οικονομία, θα είναι η απόλυτη καταστροφή.

Η κυβέρνηση έχει επενδύσει πολλά στο «πιστοποιητικό εμβολιασμού» – μία ιδέα που προώθησε ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με τη γνωστή επιστολή προς την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν και ισχυρές αντιδράσεις -για παράδειγμα, η γερμανική και η γαλλική πλευρά- στην κυβέρνηση εκτιμούν ότι αυτό έχει να κάνει περισσότερο με το επίπεδο εμβολιασμού στις μεγάλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και το αντιεμβολιαστικό κίνημα, ειδικά στη Γαλλία. Εκφράζουν δε την εκτίμηση ότι όσο θα πλησιάζουμε προς το καλοκαίρι, και άρα το ποσοστό των εμβολιασμένων θα έχει αυξηθεί σε όλες τις χώρες της Ενωσης, το «διαβατήριο εμβολιασμού» θα έρθει ως «φυσική συνέπεια»: οι μη εμβολιασμένοι δεν θα εμποδίζονται να ταξιδέψουν, αλλά οι εμβολιασμένοι θα γλιτώνουν την ταλαιπωρία των τεστ και της καραντίνας.

Αλλωστε, χώρες όπως το Ισραήλ, που έχουν προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό τους εμβολιασμούς, πρόκειται να ξεκινήσουν άμεσα το σταδιακό άνοιγμα της κοινωνίας και της αγοράς, δίνοντας περισσότερες δυνατότητες στους εμβολιασμένους, προκειμένου να κάμψουν και τις αντιδράσεις των αρνητών του εμβολίου. Εκτός από το Ισραήλ, η κυβέρνηση συζητά ήδη με χώρες όπως η Βρετανία, μία από τις σημαντικότερες τουριστικές αγορές για την Ελλάδα, στη βάση της απελευθέρωσης των ταξιδιών μέσω του πιστοποιητικού εμβολιασμού. Σε κάθε περίπτωση, η εκτίμηση των παραγόντων της τουριστικής αγοράς δεν είναι υπεραισιόδοξη για τη φετινή τουριστική χρονιά – δεν θεωρούν ότι θα ξεπεραστεί το 40% του τζίρου του 2019. Ωστόσο και αυτό αρκεί ώστε να επιτευχθεί το 4,2% ανάπτυξης, εφόσον το τρίμηνο Απριλίου – Ιουνίου κλείσει με θετικό πρόσημο.

Η ιταλική ταξιαρχία

Ως προς τη διευθέτηση του χρέους, αλλά και ως προς την επιβράδυνση της επιστροφής στους σκληρούς δημοσιονομικούς κανόνες της εποχής προ της πανδημίας, στην κυβέρνηση ποντάρουν πολλά στην επιστροφή του Μάριο Ντράγκι από τη θέση του πρωθυπουργού της Ιταλίας. Κυβερνητικά στελέχη υποστηρίζουν ότι ενδεχομένως θα είναι πιο ισχυρός ακόμα και από την εποχή που ήταν διοικητής της ΕΚΤ, στην αντιπαράθεσή του με την εμμονή των Γερμανών στην «ορθοδοξία» των χαμηλών ελλειμμάτων – ειδικά σε μία στιγμή που κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει κανέναν ότι προκάλεσε με τις σπατάλες του μία δημοσιονομική αποτυχία της χώρας του.
Στην Τράπεζα της Ελλάδος δεν πιστεύουν ότι υπάρχει πιθανότητα να διαθέσει η Ευρώπη ακόμα και ένα σεντ παραπάνω από τα 750 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά υπάρχουν αρκετοί υπουργοί που θεωρούν ότι ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, δείχνει τον δρόμο με το πακέτο των 1,9 τρισ. δολαρίων για την αναθέρμανση της αμερικανικής οικονομίας.

Παρ’ όλα αυτά, είμαστε σε μία εκλογική χρονιά για τη Γερμανία, με την Ανγκελα Μέρκελ να είναι στα πρόθυρα της πολιτικής συνταξιοδότησης και ουδείς γνωρίζει πώς θα παιχτεί το εκλογικό παιχνίδι στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, τη στιγμή μάλιστα που το Eurogroup, ενώ τα πράγματα είναι θολά ως προς την πρόοδο των εμβολιασμών, δεν δίνει την παραμικρή κατεύθυνση για το τι θα συμβεί την επομένη της πανδημίας.

Βεβαίως, υπάρχουν και τα «αλλά»: η χώρα προσδοκά να απορροφήσει φέτος 5,5 δισ. από τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης που συγκροτεί η Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά όλα είναι ακόμα υπό διαπραγμάτευση – και όχι λόγω ελληνικής καθυστέρησης στην κατάθεση προτάσεων για έργα που είναι υποψήφια προς ένταξη στους πόρους του Ταμείου. Η κυβέρνηση αναγκάζεται να ξεκινά έργα που τα εντάσσει στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, ελπίζοντας πως όταν ξεκλειδώσει η πόρτα του Ταμείου θα εγκριθούν – οπότε η ελληνική χρηματοδότηση θα αντικατασταθεί από την Κοινοτική. Το είχε προαναγγείλει ο Θεόδωρος Σκυλακάκης και γίνεται πράξη, αρχής γενομένης με τα έργα του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Τα παραδείγματα δεν είναι πολλά, αλλά είναι ενδεικτικά: το εμβληματικό έργο της ψηφιοποίησης του Κτηματολογίου, με προϋπολογισμό 200 εκατ. ευρώ, έχει προκηρυχθεί ως «ελληνικό έργο» και ο Κυριάκος Πιερρακάκης έχει κάθε λόγο να πιστεύει πως οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών δεν θα έχουν εντέλει αντιρρήσεις να χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ωστόσο, οι προοπτικές για την έναρξή του, που θα σημάνει και την αρχή της χρηματοδότησης, δεν έχουν τον χαρακτήρα του επείγοντος για μία αγορά που έχει ανάγκη και το τελευταίο κοινοτικό ευρώ: στην καλή περίπτωση, αν δηλαδή δεν υπάρξουν πολλές ενστάσεις, το έργο θα ξεκινήσει να υλοποιείται μέσα στον Ιούλιο. Σε αντίθετη περίπτωση, ίσως και μετά τον Νοέμβριο, μπορεί και αργότερα, για να υπενθυμίζει το διαχρονικό πρόβλημα της καθυστέρησης στην απονομή δικαιοσύνης, το οποίο δεν ξεπεράστηκε, παρά το γεγονός ότι κατέστη έως και μνημονιακή υποχρέωση της χώρας.

Την Πέμπτη, ο υπουργός Υποδομών Κώστας Καραμανλής ενημέρωσε τη Βουλή για την έναρξη των πρόδρομων εργασιών για την περιβόητη γραμμή 4 του μετρό μέσα στο επόμενο τρίμηνο -με στήσιμο εργοταξίου ακόμα και στην πλατεία Εξαρχείων- που όταν ολοκληρωθεί θα έχει μήκος 38,2 χιλιομέτρων και 35 σταθμούς, λύνοντας σε μεγάλο βαθμό το συγκοινωνιακό πρόβλημα της Αθήνας. Η κυβέρνηση έχει αποδεχθεί ότι θα υπάρξουν προβλήματα ασφαλείας στην «Μονμάρτρη» της Αθήνας, αλλά σε κάθε περίπτωση θέλει να δώσει το μήνυμα ότι δεν υπάρχουν άβατα, ούτε περιοχές που είναι καταδικασμένες σε γκετοποίηση.

Ποιοι ποντάρουν στην Ελλάδα

Η αισιοδοξία που έφεραν οι έκτακτες αδειοδοτήσεις των εμβολίων στα τέλη της περασμένης χρονιάς έκαναν τους χρηματοοικονομικούς οίκους να ποντάρουν στην Ελλάδα, μετά από πολλά χρόνια. Δεν έχουν περάσει πολλές ημέρες από την τελευταία έκθεση της Morgan Stanley για τις προοπτικές των χωρών της Ευρωζώνης μετά την πανδημία – το συμπέρασμά της ήταν ότι η Ελλάδα, όπως και χώρες σαν την Πορτογαλία, που υπέφεραν περισσότερο μέσα στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, θα βγουν με τις λιγότερες πληγές από τη «χρονιά του κορωνοϊού».

Λογικό: μπορεί η Ελλάδα, που στηρίζει το ένα στα πέντε ευρώ που παράγονται στη χώρα ετησίως στον τουρισμό, να υπέστη πολύ μεγάλη ζημιά λόγω της δυσκολίας στις μετακινήσεις το 2020, όταν οι διανυκτερεύσεις μειώθηκαν κατά 77%, αλλά περιμένει μία εκρηκτική επιστροφή μετά τους εμβολιασμούς που προχωρούν σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Ωστόσο, άλλοι «καθοδηγητές επενδυτών», όπως η Capital Economics, βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά: ενώ τους προηγούμενους μήνες, όταν τα πράγματα ήταν ακόμα λίγο «θεωρητικά», οι εκθέσεις τους ήταν διθυραμβικές για την Ελλάδα και τις αναπτυξιακές προοπτικές της για την επομένη της πανδημίας, τώρα εμφανίζονται αρκετά πιο προσγειωμένοι, προβλέποντας ανάπτυξη μεν, αλλά σε αναιμικά επίπεδα: ένα 3,5% μετά από μία μνημονιακού τύπου διψήφια ύφεση λόγω της πανδημίας.

Επίσης λογικό: η κυβέρνηση ουσιαστικά έχασε το στοίχημα των Χριστουγέννων, αφού το απαγορευτικό μπήκε πολύ αργά, στις αρχές του Νοεμβρίου, με αποτέλεσμα να ανοίξει η χριστουγεννιάτικη αγορά με click away και απώλεια τζίρου πάνω από 2 δισ. ευρώ.

Σε λίγες  ημέρες συμπληρώνεται ένας χρόνος που η Ελλάδα ζει σε καθεστώς πανδημίας. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να διατηρεί ένα ηγεμονικό προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις, στην ιστορικά θεωρούμενη ως πιο δύσκολη στιγμή για κάθε κυβερνητικό σχήμα, δηλαδή στα μισά της θητείας της. Αλλά το ντέρμπι ξεκινά στις αρχές του Απριλίου…