Τα σενάρια και η απάντηση της Αθήνας στην απόπειρα ενεργοποίησης του Τουρκολιβυκού Μνημονίου

Η «απόβαση» του τουρκικού κυβερνητικού κλιμακίου στη Λιβύη, με μπροστάρη τον υπουργό Εξωτερικών της γείτονος Μεβλούτ Τσαβούσογλου και η υπογραφή με την κυβέρνηση της Τρίπολης ενός Μνημονίου Συνεργασίας (MOU) για την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων, όπως προκύπτουν με βάση το παράνομο Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, δεν ήταν κάτι αναμενόμενο, με βάση τις πρόσφατες εξαγγελίες της Άγκυρας. Η απόπειρα ενεργοποίησης του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, όμως, δεν είναι και κάτι απλό, με δεδομένο ότι πρόκειται για μια συμφωνία που δεν έχει αναγνωριστεί διεθνώς και δεν παράγει αφ’ ευατής αποτέλεσμα, ενώ η ίδια η Λιβύη είναι διχασμένη ως προς το ζήτημα αυτό. 

Στην Αθήνα, αφού υποδέχθηκαν τις πρώτες πληροφορίες, αξιολόγησαν σε τι συνίσταται η κίνηση αυτή της Τουρκίας, αλλά και τι σημαίνει πρακτικά. Το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, άλλωστε, έχει την πρωτοτοτυπία ότι έχει κυρωθεί από την τουρκική εθνοσυνέλευση, αλλά όχι από τη Βουλή της Λιβύης, ενώ, παράλληλα, έχουν κατατεθεί οι συντεταγμένες του στον ΟΗΕ. Στο μεταξύ, από τότε που συμφωνήθηκε το Τουρκολιβυκό, στην περιοχή υπάρχει το νέο δεδομένο της μερικής συμφωνίας Ελλάδας-Αιγύπτου για τη χάραξη ΑΟΖ, κάτι που έχει περάσει από τα κοινοβούλια και των δύο χωρών και θεωρείται μια συμφωνία που τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης. 

Κατά πρώτον, στην Αθήνα στέκονται στο γεγονός ότι η συμφωνία που ανακοίνωσε εν χορδαίς και οργάνοις ο κ. Τσαβούσογλου με τη Λίβυα ομόλογο του Νάιλα Ελ Μανγκούς δεν τυγχάνει ευρείας αποδοχής στην ίδια τη Λιβύη. Έτσι, κυβερνητικά στελέχη στην Αθήνα εξέφραζαν ικανοποίηση για τις δηλώσεις του προέδρου, καθώς και της Επιτροπής Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της λιβυκής Βουλής των Αντιπροσώπων, αναφορικά με την ακυρότητα και έλλειψη νομιμότητας του εν λόγω μνημονίου. 

Τα σενάρια αντίδρασης

Επί του πρακτέου, πάντως, και παρά το γεγονός ότι το Τουρκολιβυκό δεν έχει κυρωθεί ούτε από την ίδια τη λιβυκό εθνοσυνέλευση, η Τουρκία έχει αποδείξει ότι λίγο ενδιαφέρεται για τις νομικές διαδικασίες. Υπό αυτό το πρίσμα, στην ελληνική κυβέρνηση επεξεργάζονται τα σενάρια από εδώ και πέρα. 

Ένα πρώτο σενάριο θέλει την Τουρκία να επιχειρεί να διεμβολίσει την ΑΟΖ Ελλδας-Αιγύπτου με παράνομες έρευνες εντός αυτής. Κάτι τέτοιο θεωρείται μάλλον απίθανο, ακόμα και για την Τουρκία, με δεδομένο ότι οι Τούρκοι δεν θέλουν να εκτραχύνουν έτι περαιτέρω τις σχέσεις τους με το Καιρό, το οποίο, ούτως ή άλλως, δεν βλέπει με καθόλου καλό μάτι τη χθεσινή συμφωνία. Το δεύτερο σενάριο αφορά έρευνες νοτίως της Κρήτης, εκτός της ως τώρα οριοθετημένης ΑΟΖ, αλλά εντός της δυνάμει ελληνικής υφαλοκρηπίδας, οπότε τα πράγματα μεταβάλλονται, αλλά και πάλι θα υπάρξει ελληνική αντίδραση, όπως με το Ορούτς Ρεις. Το τρίτο και πιο βολικό για την Ελλάδα σενάριο είναι η Τουρκία να επιδιώξει έρευνες κοντά στις ακτές της Λιβύης, οπότε αυτό δεν είναι κάτι που θα μας απασχολήσει. 

Με βάση, βεβαίως, τις συμφωνίες που έχουν δει το φως της  δημοσιότητας, η τουρκική κρατική πετρελαϊκή εταιρία ΤΡΑΟ θεωρείται μάλλον απίθανο να μπορέσει να επιχειρήσει μόνη της. Συνεπώς, μένει να φανεί, αν θα βρεθεί εταιρία να νομιμοποιήσει το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, το οποίο δεν έχει αναγνωρίσει κανείς πλην της Τουρκίας. 

Ο Δένδιας στο Κάιρο

Αμέσως μετά την ανακοίνωση του νέου παράνομου μνημονίου Λιβύης-Τουρκίας, πάντως, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας μίλησε τηλεφωνικά με τον Αιγύπτιο ομόλογό του Σάμεχ Σούκρι. Αμφότεροι αμφισβήτησαν τη νομιμότητα της λιβυκής κυβέρνησης εθνικής ενότητας να υπογράψει το συγκεκριμένο μνημόνιο και συμφωνήθηκε ο κ. Δένδιας να μεταβεί στο Κάιρο για διαβουλεύσεις την προσεχή Κυριακή. Επίσης ο υπουργός Εξωτερικών κάλεσε στο ΥΠΕΞ και είχε συνάντηση χθες το βράδυ με τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζωρτζ Τσούνης. Σημειωτέον, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν είχε βρεθεί στην Τουρκία το βράδυ της Κυριακής και είχε συναντηθεί με τον σύμβουλο του κ. Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, οπότε εικάζεται ότι οι Αμερικανοί είχαν ιδέα της τουρκικής κίνησης, με δεδομένο ότι ο κ. Καλίν συμμετείχε στην αποστολή για τη Λιβύη. 

Η ευρωπαϊκή αντίδραση

Η απόπειρα της Άγκυρας να νομιμοποιήσει το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο εν τοις πράγμασι, πάντως, έφερε και ευρωπαϊκή αντίδραση. «Το Μνημόνιο Συνεννόησης Τουρκίας-Λιβύης του 2019 παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομα αποτελέσματα (legal consequences) για τρίτα κράτη» τονίζει σε γραπτή ανακοίνωσή του, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν για θέματα εξωτερικών υποθέσεων Πίτερ Στάνο και υπογραμμίζει ότι πρέπει να «αποφεύγονται ενέργειες που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την περιφερειακή σταθερότητα».

«Η ΕΕ υπενθυμίζει ότι η θέση της σχετικά με αυτό το Μνημόνιο έχει δηλωθεί με σαφήνεια από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2019 και παραμένει αμετάβλητη: Το Μνημόνιο Συνεννόησης Τουρκίας-Λιβύης του 2019 παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συμμορφώνεται με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομα αποτελέσματα για τρίτα κράτη» προσθέτει ο κ. Στάνο.