Βρυξέλλες- Ευρωτουρκικά: Μητσοτάκης και Αναστασιάδης «πέρασαν» κυρώσεις κατά Ερντογάν

Ικανοποίηση στην Αθήνα και στη Λευκωσία προκαλεί η (έμμεση, αλλά σαφής) αναφορά σε κυρώσεις κατά της Τουρκίας, εφόσον συνεχίσει τις προκλητικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο, που περιέχει το προσχέδιο των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής το οποίο ενέκριναν στις 2 τα ξημερώματα οι 27 ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Έπειτα από δραματικές διαβουλεύσεις που διήρκεσαν εννέα ώρες, η ευρωπαϊκή ηγεσία υιοθέτησε σε σημαντικό βαθμό τις ελληνικές θέσεις για σαφή καταδίκη της Άγκυρας και εξέφρασε την αλληλεγγύη προς την Ελλάδα και την Κύπρο, οι ηγέτες των οποίων Κυριάκος Μητσοτάκης και Νίκος Αναστασιάδης έδωσαν σκληρή μάχη συνεπικουρούμενοι κυρίως από τον Γάλλο Πρόεδρο Εμάνουελ Μακρόν αλλά και άλλους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων.

Στην τρίτη κατά σειράν εκδοχή του προσχεδίου που υιοθετήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση «καλεί την Τουρκία να ξεκινήσει διάλογο με στόχο την επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου». Σημειώνει ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «παραμένει πλήρως δεσμευμένο για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού».

Ενώ αναφέρεται ότι «σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, συμπεριλαμβανομένων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 ΣΛΕΕ, προκειμένου για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της». Είναι μια διατύπωση η οποία, κατά την ερμηνεία ελληνικών διπλωματικών πηγών παραπέμπει σε κυρώσεις οι οποίες περιγράφονται στα επικαλούμενα άρθρα των Ευρωπαϊκών Συνθηκών.

Στα σημεία, εξάλλου, που αφαιρέθηκαν στην τρίτη εκδοχή του προσχεδίου περιλαμβανόταν ακόμη και η αναφορά ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί η κατανομή των πόρων υδρογονανθράκων στην Κύπρο, τη στιγμή που στον πυρήνα της τουρκικής επιχειρηματολογίας βρίσκεται η απαίτηση οι Τουρκοκύπριοι να λάβουν δίκαιο μερίδιο από τυχόν ευρήματα γύρω από το διχοτομημένο νησί. Σε κάθε περίπτωση, «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις, ανάλογα με την περίπτωση, το αργότερο κατά τη σύνοδό του του Δεκεμβρίου» υποστηρίζει το προσχέδιο.
Η Ευρωπαϊκή Σύνοδος συνεχίζεται το πρωί της Παρασκευής και, σύμφωνα με πληροφορίες, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προσερχόμενος θα προβεί σε δηλώσεις στις οποίες θα αποτιμήσει τις χθεσινές αποφάσεις.

Η ανάρτηση του Στέλιου Πέτσα 

Εννιάωρες διαβουλεύσεις

Η πρώτη μέρα της Συνόδου που ξεκίνησε το μεσημέρι της Πέμπτης εξελίχθηκε σε παρτίδα διπλωματικού πόκερ για δεινούς παίκτες, καθώς η ηχηρή παράλειψη κάθε αναφοράς στην τουρκική προκλητικότητα και τις κυρώσεις που αυτή επισείει στο προσχέδιο των τελικών συμπερασμάτων, προκάλεσε ακαριαία τα αντανακλαστικά της ελληνικής κυβέρνησης.

Έχοντας παραλάβει η ελληνική αντιπροσωπεία το πρώτο -άτυπο- κείμενο εργασίας στο πλαίσιο της πάγιας διπλωματικής τακτικής, απέρριψε αυτόματα το περιεχόμενό του, αμέσως μόλις διαπιστώθηκε η απουσία της παραμικρής αναφοράς στις τυχόν συνέπειες από τα πεπραγμένα της γειτονικής χώρας.

Η σθεναρή στάση της ελληνικής κυβέρνησης αξιώνοντας ρητή -και γραπτή- έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης έναντι των τουρκικών προκλήσεων διαφάνηκε από τις πρώτες κιόλας στιγμές της παρουσίας του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη στη βελγική πρωτεύουσα, καθώς προσερχόμενος στη Σύνοδο τόνισε πως «η τουρκική προκλητικότητα, είτε αυτή εκδηλώνεται μέσα από μονομερείς ενέργειες είτε εκδηλώνεται μέσα από μία ακραία ρητορική δεν μπορεί να γίνει άλλο ανεκτή».

«Έχει έρθει η ώρα η Ευρώπη να συζητήσει με θάρρος και με ειλικρίνεια τι είδους σχέση θέλει πραγματικά να έχει με την Τουρκία» επισήμανε ακόμη ο κ. Μητσοτάκης, δείχνοντας το δρόμο της συλλογικής υποστήριξης των ελληνικών θέσεων από τους ομολόγους του τις επόμενες ώρες.

Το γερμανικό «ψαλίδι»

Παρά την ελληνική (και κυπριακή) απαίτηση για ενιαία, ευρωπαϊκή στάση, η «δημιουργική αφαίρεση» του ενδεχομένου κυρώσεων προς την Τουρκία αποδίδεται κατά κύριο λόγο στη Γερμανίδα Καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, καθώς η ίδια είχε προλειάνει από νωρίς το κλίμα υπέρ της γειτονικής χώρας, τονίζοντας πως επιθυμεί μαζί της μια «εποικοδομητική σχέση».

«Θα επισημάνω ότι η σχέση μας με την Τουρκία είναι φυσικά πολύπλοκη και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον να αναπτύξει μια πραγματικά εποικοδομητική σχέση μαζί της, παρ’ όλες τις δυσκολίες» ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Μέρκελ, προσθέτοντας μάλιστα πως «είμαστε εταίροι στο ΝΑΤΟ και ο ένας εξαρτάται από τον άλλο, όσον αφορά την τακτική στο μεταναστευτικό και στην υποστήριξη που παρέχουμε στην Τουρκία στην αντιμετώπιση των πολλών προσφύγων ροών που αναλαμβάνει να διαχειριστεί».

Υπό το πρίσμα της αποφυγής των κυρώσεων κατά της Τουρκίας, η Γερμανίδα καγκελάριος εμφανίστηκε, ωστόσο, αρκετά καθησυχαστική ως προς την πιθανότητα νέας ελληνοτουρκικής κλιμάκωσης, τονίζοντας πως «πρέπει να επιλύσουμε τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο και για μένα εδώ η διπλωματία διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο».

Φρένο από το ΝΑΤΟ

Η τελευταία αποστροφή της καγκελαρίου Μέρκελ περί διπλωματίας αντανακλά την εξέλιξη της ενεργοποίησης «μηχανισμού απεμπλοκής», δηλαδή αποτροπής ενδεχόμενης στρατιωτικής κλιμάκωσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας εντός του ΝΑΤΟ, εξέλιξη που ανακοινώθηκε ελάχιστες ώρες πριν από την έναρξη των διεργασιών της Συνόδου, από το Γ. Γραμματέα της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.

Σπριντ για τις συμμαχίες

Με καταγεγραμμένη, λοιπόν, την άρνηση της Γερμανίας να υπερψηφίσει οποιεσδήποτε κυρώσεις έναντι της Τουρκίας, σε ένα διπλωματικό σπριντ επιδόθηκε ο Έλληνας Πρωθυπουργός, συναντώντας τόσο την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Oύρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, όσο και τον Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Ζοζέπ Μπορέλ, λίγο πριν από την έναρξη των εργασιών της Ειδικής Συνόδου Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προκειμένου να συζητήσουν κατ’ ιδίαν τα θέματα της τρέχουσας ατζέντας.

Η κ. Φον Ντερ Λάιεν δεν έκρυψε μάλιστα την πλήρη αλληλεγγύη της απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς «θα συζητήσουμε το ζήτημα της Τουρκίας. Είμαι σίγουρη ότι το Συμβούλιο θα επαναβεβαιώσει την πλήρη αλληλεγγύη σε Ελλάδα και Κύπρο», δήλωσε κατά την άφιξή της, γέρνοντας από πλευράς της την πλάστιγγα προς τις δύο χώρες -μέλη.

«Η αλληλεγγύη απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο, και εδώ θέλω να είμαι απόλυτα ξεκάθαρος, δεν είναι διαπραγματεύσιμη», ξεκαθάρισε από τις πρώτες στιγμές της Συνόδου και ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, εξηγώντας πως «όταν ένα κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δέχεται επίθεση ή απειλή, όταν τα χωρικά ύδατά του δεν γίνονται σεβαστά, αποτελεί χρέος των Ευρωπαίων να δείξουν αλληλεγγύη. Και θα επαναδιατυπώσουμε την υποστήριξή μας προς την Ελλάδα και την Κύπρο».

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σάρλ Μισέλ έκανε λόγο για «διαφορετικές επιλογές» πάνω στο τραπέζι, υπενθυμίζοντας όμως την «πλήρη αλληλεγγύη με την Ελλάδα και την Κύπρο». «Είναι σημαντικό για εμάς να δεσμευτούμε ώστε να προστατευτούν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα» σημείωσε ο κ. Μισέλ.

Σε πιο αυστηρό τόνο, ο Αυστριακός καγκελάριος, Σεμπάστιαν Κούρτς δήλωσε πως η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εγκαταλείψει τις ενταξιακές συνομιλίες με την Τουρκία και να της επιβάλει κυρώσεις για τη θαλάσσια διαφωνία της με την Ελλάδα. «Πρέπει επιτέλους να δούμε μια ξεκάθαρη αντίδραση στις ενέργειες της Τουρκίας» υπογράμμισε ο κ. Κουρτς, ζητώντας από την Ευρωπαϊκή Ένωση «επιτέλους να ορίσει κόκκινες γραμμές για τον πρόεδρο (Ταγίπ) Ερντογάν, που σημαίνει τέλος των ενταξιακών συνομιλιών και κυρώσεις κατά της Τουρκίας».

Στην άλλη όχθη, αμφότερες η Γερμανία και η Μάλτα προέκριναν τη λύση του εποικοδομητικού διαλόγου με την Τουρκία διαγράφοντας από τα κείμενα εργασίας τις κυρώσεις, στάση που φάνηκε να συμμερίζεται και η Ισπανία.

Ώρες αγωνίας

Με το ζήτημα της Τουρκίας να συζητάται τελικά νωρίτερα από την προβλεπόμενη σειρά των θεμάτων της χθεσινής Συνόδου, αφενός η ελληνική αντίδραση και αφετέρου οι διαδοχικές δηλώσεις υποστήριξης σειράς κρατών -μελών είχαν ως αποτέλεσμα της διακοπή των εργασιών της Συνόδου στις 20.10 (ώρα Ελλάδος) και για 45 λεπτά, προκειμένου να μεσολαβήσουν ζυμώσεις για την εξεύρεση εναλλακτικής λύσης. Με την αγωνία να κορυφώνεται σε Αθήνα και Λευκωσία, λίγο μετά τις 9 το βράδυ ξεκίνησε τετραμερής συνάντηση μεταξύ της Γερμανίδας καγκελάριου, Άνγκελας Μέρκελ, του Γάλλου Προέδρου, Εμάνουελ Μακρόν, του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, παρουσία τόσο της Προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλας Φον Ντερ Λάιεν, όσο και του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ.

4 πυλώνες, 5 προϋποθέσεις

Αιτιολογώντας τις αιτίες της δυναμικής ελληνικής αντίδρασης, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Στέλιος Πέτσας χαρακτήρισε «σημαντική» τη Σύνοδο για τις ευρωτουρκικές και τις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ, διευκρινίζοντας, ωστόσο, πως «ειδικά για το θέμα αυτό της ημερήσιας διάταξης που είναι ξανά η συζήτηση για το ποιον δρόμο ακολουθεί η Τουρκία που φαίνεται να ολισθαίνει μακριά από τη Δύση, το βασικό κείμενο που προτάθηκε ως πρώτη βάση συζήτησης δεν είναι αποδεκτό από την Ελλάδα». Συγκεκριμένα, «δεν είναι αποδεκτό γιατί δεν ήταν ισορροπημένο. Χρειάζεται να οικοδομηθεί ένα σχέδιο συμπερασμάτων το οποίο θα έχει τουλάχιστον τέσσερις πυλώνες» σύμφωνα με τον κ. Πέτσα, περιγράφοντας πως:

· ο πρώτος είναι φυσικά η έμπρακτη αλληλεγγύη απέναντι στην Ελλάδα και στην Κύπρο έναντι της τουρκικής προκλητικότητας.

· Ο δεύτερος πυλώνας έχει να κάνει με την ΕΕ να καλεί την Τουρκία να σταματήσει αμέσως κάθε παράνομη εξορυκτική δραστηριότητα στην κυπριακή ΑΟΖ και φυσικά να τερματίσει τις υπόλοιπες προκλητικές τις ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο.

· Οι άλλοι δύο πυλώνες είναι αλληλένδετοι κι έχουν να κάνουν με το καρότο, όταν η Τουρκία επιδείξει με συνέπεια και συνέχεια ότι εννοεί την αποκλιμάκωση δηλαδή οποιαδήποτε βοήθεια μπορεί να παρασχεθεί στην Τουρκία στο πλαίσιο αυτό.

· Και το τελευταίο, είναι το μαστίγιο αν δεν δείξει η Τουρκία τη διάθεση έμπρακτης αποκλιμάκωσης επαναλαμβάνω, με συνέπεια και συνέχεια», κατέληξε.

Απαντώντας παράλληλα αναφορικά με την επιβολή κυρώσεων, «μας περιμένει πολλή δουλειά» απάντησε σχετικά ο κυβερνητικός εκπρόσωπος συνιστώντας «να περιμένουμε στο τέλος της βραδιάς ένα αποτέλεσμα το οποίο θα εκφράζει την ενότητα της ΕΕ», αφού η ελληνική πλευρά «σέρβιρε» την αντιπρότασή της λίγο πριν το επίσημο δείπνο, δηλαδή ένα δεύτερο κατά σειρά προσχέδιο ελληνικών αυτή τη φορά προδιαγραφών.
Ειδικότερα, στην αντιπρόταση της Αθήνας περιλαμβάνονται 5 όροι – σημεία, δηλαδή:

1. «Η ΕΕ παραμένει δεσμευμένη στη δημιουργία περιβάλλοντος εμπιστοσύνης και ενός περιβάλλοντος συνεργασίας και κοινά επωφελούς συνεργασίας με την Τουρκία».

2. «Οι μονομερείς έρευνες για υδρογονάνθρακες πρέπει να τερματιστούν αμέσως».

3. «Η Τουρκία να δεσμευθεί στον διάλογο με καλή πίστη και να απέχει από μονομερείς ενέργειες που θα έρθουν σε αντίθεση με τα συμφέροντα της ΕΕ και θα παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών, κάτι το οποίο αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση».

4. «Η ΕΕ καλωσορίζει τα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και την ανακοίνωση της επανέναρξης άμεσων διερευνητικών επαφών για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ των δύο κρατών, μέσω διαπραγματεύσεων και προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο».

5. «Η ΕΕ επαναλαμβάνει πως μονομερείς ανακοινώσεις θαλάσσιων δικαιοδοσιών όπως στον χάρτη Γαλάζια Πατρίδα δεν συνάδουν με το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν παράγουν έννομα αποτελέσματα για τρίτες χώρες».