Επιστήμονες ανακάλυψαν ότι, πριν από περίπου 73.000 χρόνια, το μεγαλύτερο από τα νησιά του αρχιπελάγους του Πράσινου Ακρωτηρίου, στα ανοιχτά της Δυτικής Αφρικής στον Ατλαντικό, το Σαντιάγκο, όπου σήμερα ζουν 250.000 άνθρωποι, σαρώθηκε από τεράστια κύματα ύψους 200 έως 250 μέτρων.
Η αιτία ήταν ένα μεγατσουνάμι που προκλήθηκε λόγω της απότομης υποθαλάσσιας κατάρρευσης τμήματος ενός νησιωτικού ηφαιστείου σε απόσταση 55 χιλιομέτρων.
Συγκριτικά, τα μεγαλύτερα πρόσφατα τσουνάμι, του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό (περίπου 230.000 θύματα) και του 2011 στην Ιαπωνία (περίπου 20.000 θύματα), δημιούργησαν κύματα έως 35 μέτρων.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον γεωλόγο Ρικάρντο Ραμάλο της Σχολής Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ και του Γεωπαρατηρητηρίου Λαμόντι-Ντόχερτι του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science Advances”, δήλωσαν ότι πιθανώς είναι το μεγαλύτερο ωκεάνιο τσουνάμι που έχουν δει ποτέ οι άνθρωποι, παλαιοί και σύγχρονοι. Τα κύματα παρέσυραν σε μεγάλες αποστάσεις έως 600 μέτρων, στα ενδότερα του νησιού, τεράστιους βράχους βάρους έως 770 τόνων.
Οι επιστήμονες εκτίμησαν ότι τέτοιες αιφνιδιαστικές κατολισθήσεις ηφαιστείων δεν είναι συχνές, όμως αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τη δημιουργία γιγάντιου τσουνάμι. Πιο συχνά πάντως είναι τα τσουνάμι που προκαλούνται όχι από ηφαίστεια, αλλά από υποθαλάσσιους σεισμούς.
Η προϊστορική κατάρρευση -συνολικά 160 κυβικά χιλιόμετρα πετρωματων κατολίσθησαν στον βυθό- συνέβη στο ηφαίστειο Φόγκο, το οποίο, με ύψος 2.829 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ενεργά νησιωτικά ηφαίστεια στον κόσμο, καθώς εκρήγνυται κάθε περίπου 20 χρόνια.
Τις τελευταίες εκατοντάδες χρόνια, έχουν συμβεί τουλάχιστον οκτώ μικρότερες καταρρεύσεις πλαγιών νησιωτικών ηφαιστείων στην Αλάσκα, στην Ιαπωνία και αλλού, προκαλώντας φονικά τσουνάμι, αν και μικρότερης κλίμακας από ό,τι το Φόγκο πριν από 76.000 χρόνια.
Ενδείξεις για αρχαία μεγατσουνάμι έχουν επίσης υπάρξει στα νησιά-ηφαίστεια της Χαβάης, μετά από έκρηξη της Αίτνας στην Ιταλία κ.α.
Ο ερευνητής Σάιμον Ντέι του University College του Λονδίνου έχει υποστηρίξει ότι μια παρόμοια κατάρρευση μέρους του ηφαιστείου Κούμπρε Βιέχα στα Κανάρια Νησιά θα μπορούσε να γεννήσει κύματα τσουνάμι ύψους έως 1.000 μέτρων (!) – ισχυρισμός που έχει πάντως αντιμετωπιστεί με σκεπτικισμό από άλλους επιστήμονες, οι οποίοι θεωρούν απίθανο να συμβεί κάτι τέτοιο.
Το μεγαλύτερο κύμα που έχει ποτέ καταγραφεί – αλλά σε κλειστή θάλασσα και όχι ωκεανό- είχε ύψος περίπου 525 μέτρων και συνέβη στον απομονωμένο Κόλπο Λιτούγια της Αλάσκα, μετά από ένα υποθαλάσσιο σεισμό. Δύο ψαράδες που έτυχε να βρίσκονται στη βάρκα τους εκείνη τη μέρα μέσα στον κόλπο, παρασύρθηκαν από τα κύματα έως ένα κοντινό δάσος – και ως εκ θαύματος επέζησαν.Ο Ραμάλο επεσήμανε ότι τέτοια «αποκαλυπτικά» γεγονότα μπορούν να ξανασυμβούν στο μέλλον, αν και είναι αδύνατο να προβλέψει κανείς πού και πότε.
Τα ηφαιστειακά νησιωτικά αρχιπέλαγα όπως των Αζορών, των Κανάριων και της Χαβάης βρίσκονται ψηλά στον κατάλογο επικινδυνότητας.
