Υπάρχει μια Wikipedia γνωστή σε όλους. Μια ιντερνετική εγκυκλοπαίδεια η οποία φιλοδοξεί να συμπυκνώσει όλη την ανθρώπινη γνώση. Υπάρχει όμως και η Wikipedia του παρασκηνίου, εκεί που παίρνονται οι αποφάσεις για το τι θα γραφεί, ποιά άρθρα θα δημοσιευθούν και ποιά θα καταργηθούν, όπου μαίνονται οι διαμάχες για έναν όρο ή μια φράση.
Αυτός είναι ένας χώρος όπου θεωρητικά ο καθένας μπορεί να εισέλθει και να συμμετέχει (εγώ, εσείς, ο καθένας που είναι εγγεγραμμένος). Υπάρχουν, ωστόσο, μυριάδες κανόνων και όρων που καθιστούν αδύνατη τη συμμετοχή ενός νεοφώτιστου.
Σήμερα η Wikipedia έχει 1,5 εκατομμύριο σελίδες στον κύριο κορμό της και 5 εκατομμύρια σελίδες στην παρασκηνιακή Wikipedia. Τι συμβαίνει λοιπόν σε αυτό το παρασκήνιο του πιο διαβασμένου και με τη μεγαλύτερη επιρροή σάιτ του πλανήτη;
Χώροι συζήτησης με ακατανόητο λεξιλόγιο
Η φιλοσοφία λειτουργίας της εγκυκλοπαίδειας βρίσκεται στη βάση της. Στόχος της είναι η κοινότητα των πολιτών και δημιούργησε για τον σκοπό αυτό πολλούς χώρους που είναι αφιερωμένοι στη συζήτηση και στον διάλογο. Ο πιό εύκολος και επισκέψιμος χώρος είναι το Bistrot, το οποίο θυμίζει καφέ για συζήτηση ή εσωτερική Εφημερίδα όπου ο καθένας μπορεί να δημοσιεύσει ό,τι θέλει. Είναι ένας χώρος για να τραβήξει κάποιος την προσοχη των wikipédi-ανών σε κάποιο θέμα, να ξεκινήσει μια συζήτηση για την εσωτερική λειτουργία ή να μοιραστεί ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Εδώ μιλάει κανείς για PDD, για SI, για Commons, για diffs, για R3R …τέλος πάντων, με ένα λεξιλόγιο που είναι δύσκολο να το κατανοήσει ο καθένας. Αν το να κατέχεις τις οδηγίες και τις αρχές του κεντρικού Wekipedia φτάνει, η μάθηση των κανόνων του meta Wikipedia είναι πολύπλοκο και απαιτεί μεγάλη επένδυση σε χρόνο. Οι χρήστες είναι συνήθως φοιτητές και αφιερώνουν πολλές ώρες καθημερινά στην εγκυκλοπαίδεια.
Πολυσελιδίτες, ολιγοσελιδίτες και Πυθίες: Καλωσήρθατε στον λαβύρινθο της Wiki
Μέσα στον χώρο Bistrot, ο πόλεμος των «θρησκειών» της WP καλά κρατεί, με αφορμή τι είναι το καλύτερο για την εγκυκλοπαίδεια. Για παράδειγμα, ένας πόλεμος που μαίνεται χωρίς τέλος γίνεται ανάμεσα στο «πολυσελιδίτες» -αυτούς που θέλουν να δημιουργήσουν τις περισσότερες δυνατές σελίδες και στους «ολιγοσελιδίτες» -αυτούς που θέλουν λίγες σελίδες και αρνούνται να αφιερώσουν σελίδες στην επικαιρότητα ή σε ζωντανά πρόσωπα. Η καρδιά της αντιπαλότητας αφορά την κατάργηση των σελίδων, μια πρακτική με βαριές συνέπειες.
Στην ίδια περιοχή βρίσκεται επίσης ο χώρος Oracle ή Reference Desk. Είναι το μέρος όπου οι συγγραφείς άρθρων της WP έρχονται για να ψάξουν απαντήσεις στις απορίες τους. Οι «Πυθίες» -όπως αυτοαποκαλούνται αυτοί που δίνουν τις απαντήσεις- μπορούν να δίνουν τις πιο απίστευτες τεχνικές λεπτομέρεις, να προτείνουν μια μετάφραση ενός αρμενικού κειμένου ή να ταυτοποιήσουν πάνω σε μια φωτογραφία την χρησιμότητα ενός αντικειμένου.
Ενας χώρος που μαίνονται τα δικαστήρια
Μια άλλη έκφανση της WP είναι η διοικητική της σκληρότητα. Πάρτε για παράδειγμα τη δημιουργία ενός άρθρου. Αν το περιεχόμενό του είναι αμφίβολης ποιότητας, τότε κινδυνεύει να υποστεί μια IS (suppression immédiate, άμεση διαγραφή) και να εξαφανιστεί σε λίγα λεπτά. Η IS είναι μια διοικητική απόφαση. Αντίθετα με τις αναρτήσεις, οι οποίες γίνονται αντικείμενο συζήτησης και συναπόφασης και γίνονται από τον οποιονδήποτε, οι IS ανήκουν αποκλειστικά στα διοικητικά στελέχη της Wikipedia (admininstrators, wikipedi-ανοί εκλεγμένοι με διευρυμένες αρμοδιότητες).
Για να υποστεί IS μια σελίδα πρέπει να παραβιάζει όλους τους κανόνες -αυτό που στην Wikipedia αποκαλείται «βανδαλισμός». Ωστόσο η χρήση IS έχει μεγαλώσει τα τελευταία χρόνια, και οι admin σβήνουν όλο και περισσότερα άρθρα επιβάλλοντας ένα είδος προ-λογοκρισίας.
Σε αυτή την περίπτωση μπορεί κάποιος να ξεκινήσει δικαστική διαμάχη εναντίον του Administratοr αλλά η πρακτική αυτή δεν έχει σχεδόν καμμία ελπίδα να καρποφορήσει και επιπλέον βάζει τέλος στην καριέρα του wikipedi-ανού που ξεκίνησε τα δικαστήρια, αφού οι admins δεν χωνεύουν καθόλου τον πόλεμο…
Ωστόσο δίνεται μια τελευταία ευκαιρία για όποιον αμφισβητεί τη διαγραφή άρθρου: Υπάρχει η DRP (Αίτηση Αποκατάστασης Αρθρου) για την οποία απαιτείται να αποφανθούν δύο admins. Είναι ένα είδος Εφετείου της Wikipedia αλλά λαμβάνονται μέτρα για να μη γίνεται πλημμύρα αιτήσεων. Ωστόσο, αν η αίτηση αποκατάστασης άρθρου γίνει δεκτή, το άρθρο αποκαθίσταται και ξανανεβαίνει αλλά αυτόματα ταξινομείται στην κατηγορία PaStec (τεχνικές σελίδες προς διαγραφή), φέρει ένα τίτλο «Αίτημα διαγραφής» και τίθεται στον διάλογο των wikipedi-ανών.
Ο διάλογος ξεκινάει και μπορεί να κρατήσει μια εβδομάδα, αν η απόφαση είναι άμεση, ή ένα μήνα, αν ο διάλογος έχει προβλήματα.
Admins εναντίον «παγωνιών»
Πίσω από αυτές τις διαμάχες, η μονή εξουσίας είναι πολύπλοκη ανάμεσα σε διάφορους τύπους χρηστών. Οι admins έχουν φυσικά ειδικές εξουσίες και προσπαθούν ακόμη και τώρα να τις διευρύνουν. Η μεγαλύτερη δύναμή τους είναι τα εργαλεία, δηλαδή τα ειδικά δικαιώματα που έχουν στο περιβάλλον WP)
Επίσης, έχουν και καθήκοντα τα οποία οι άλλοι δεν θέλουν να πάρουν -όπως, ο αγώνας σε πραγματικό χρόνο εναντίον του βανδαλισμού μέσω του Live RC, κουραστικές διαδικασίες διόρθωσης σελίδων κλπ. Περνούν πολλές ώρες καθημερινά σε αυτή τη δουλειά, χωρίς να πληρώνονται. Ορισμένοι το κάνουν αποκλειστική απασχόληση, χωρίς ποτέ οι ίδιοι να γράφουν άρθρα ή να συμμετέχουν στην έρευνα.
Απένταντί τους βρίσκονται τα λεγόμενα «παγώνια», άνθρωποι οι οποίοι γράφουν το περιεχόμενο προσκρούοντας συχνά στα εμπόδια που τους βάζουν οι admins. Kαι αυτοί θεωρούν ότι είναι η πραγματική καρδιά της εγκυκλοπαίδειας, χωρίς ωστόσο να θέλουν να πάρουν περισσότερες ευθύνες.
Σήμερα, η μάχη ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες (ή στις πολλαπλές υπο-ομάδες) βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Οι admins θέλουν να σώσουν τις γλωσσικές χρήσεις της Wikipedia και δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν την λεγόμενη «σκούπα» απέναντι στους συγγραφείς των άρθρων. Αντίθετες φιλοσοφίες συγκρούονται στο παρασκήνιο και μεταβάλλουν καθημερινά τα κριτήρια συγγραφής των άρθρων, τις μεθόδους εμπλουτισμού του περιεχομένου και την γενική κατεύθυνση του φιλόδοξου σχεδίου της παγκόσμιας εγκυκλοπαίδειας. Μια μεταμόρφωση που μας αφορά όλους, wikiped-ιανούς ή όχι.
Πότε δημιουργήθηκε η Wikipedia
Ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2001 από τους Jimmy Wales και Larry Sanger. Η «ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια» χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τις χορηγίες των χρηστών του ίντερνετ στο Wikimedia Foundation. Υπάρχει, γιατί καθημερινά οι χρήστες γράφουν γιάυτή.
Η Harmonia Amanda είναι μια από τους admin της Wikipedia στα γαλλικά. Με αυτό το ψευδώνυμο η τότε φοιτήτρια πρώτου έτους σε Μάστερ Ιστορίας στη Σορβόννη, είναι επιμελής συμμέτοχος της εγκυκλοπαίδειας.
«Ολα άρχισαν το 2008. Είδα ένα λάθος σε άρθρο της Wikipedia, το διόρθωσα και μετά γράφτηκα για να συμμετέχω τακτικά».
Η περιπέτεια ξεκίνησε. Εξελέγη admin από τους άλλους συμμετέχοντες το 2009 και σήμερα αφιερώνει 2-3 ώρες την ημέρα στην εγκυκλοπαίδεια. Εθελοντικά, φυσικά, όπως όλοι οι άλλοι. Κανείς δεν κερδίζει χρήματα με την Wikipedia. Ολα τα άρθρα δεν έχουν πνευματικά δικαιώματα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμη και για εμπορικούς λόγους.
